Από μια ανάγνωση των χθεσινών εφημερίδων προκύπτει μια αυθαίρετη χρήση των όρων «πρόσφυγες», «μετανάστες», «άτυποι μετανάστες», ακόμα και «λαθρομετανάστες». Εκτός από το «λαθρομετανάστες» που είναι αδόκιμος όρος και δεν σημαίνει τίποτε (Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ εξέδωσε οδηγίες να μη χρησιμοποιείται ο όρος «λαθρομετανάστες» ή «παράνομοι μετανάστες»), οι υπόλοιποι όροι δηλώνουν νομικό καθεστώς με συγκεκριμένα δικαιώματα – είναι, επομένως, σημαντικό να ξεκαθαρίσουν οι όροι:
– «μετανάστες», τα άτομα που επιλέγουν να μετακινηθούν, όχι εξαιτίας κάποιας άμεσης απειλής δίωξης ή θανάτου, αλλά κυρίως για να βελτιώσουν τη ζωή τους
– «άτυποι μετανάστες», όσοι μετανάστες βρίσκονται σε μια χώρα σε άτυπη κατάσταση, δηλαδή χωρίς χαρτιά. Δεν νοείται να είναι «μετανάστες» άτομα που φεύγουν από ένοπλες συρράξεις, ούτε και να είναι «άτυποι» ενόσω βρίσκονται ακόμα στη βάρκα.
– «πρόσφυγες» είναι άτομα που διαφεύγουν από ένοπλες συρράξεις ή διώξεις, όπως οι Σύροι. Το κατά πόσον προέρχονται από μη εμπόλεμη ζώνη είναι κάτι που δεν γνωρίζουν οι Αρχές μέχρι να εξεταστεί η κάθε περίπτωση ατομικά. Δεν επιτρέπεται να λαμβάνονται αποφάσεις επιστροφής, ενώ άτομα βρίσκονται μέσα στη βάρκα.
Η διαφοροποίηση είναι σημαντική, διότι μια από τις πλέον θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου είναι ότι οι πρόσφυγες δεν πρέπει να επιστρέφονται ή να επαναπροωθούνται σε καταστάσεις όπου κινδυνεύει η ζωή ή η ελευθερία τους. Η επαναπροώθηση στη θάλασσα, όπως και η απαγόρευση προσάραξης, θέτει ζωές σε κίνδυνο παραβιάζοντας τον Χάρτη του ΟΗΕ και γι’ αυτό τον λόγο παραμένουν παράνομες, παρά την πρόσφατη απόφαση του ΕΔΑΔ στην υπόθεση ND & NT (Hruschka, C. 2020 ‘Hot returns remain contrary to the ECHR: ND & NT before the ECHR’, EU Immigration and Asylum Law and Policy, Odysseus OMNIA Blog, 28 Φεβρουαρίου 2020). Για το αδίκημα αυτό έχει κατηγορηθεί από τον ΟΗΕ επανειλημμένα ο Ματέο Σαλβίνι, του οποίου το ιταλικό κοινοβούλιο αφαίρεσε την ασυλία για να μπορεί να δικαστεί. Αν καταδικαστεί, κινδυνεύει με ποινή 15 χρονών φυλάκισης. Η Ελλάδα επίσης βρέθηκε κατηγορουμένη για επαναπροωθήσεις προσφύγων: Στις αρχές Ιουλίου, το Ευρωκοινοβούλιο επίσης ζήτησε εξηγήσεις από την Ελληνική κυβέρνηση για τα δημοσιεύματα των ΜΜΕ και των ΜΚΟ για επαναπροωθήσεις στα σύνορά της, ενώ η πλειοψηφία των ευρωβουλευτών κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να βεβαιωθεί ότι η Ελλάδα συμμορφώνεται με το κεκτημένο για το άσυλο και να εφαρμόσει κυρώσεις αν αποδειχτεί το αντίθετο. Η Ευρωπαία Επίτροπος Γιόχανσον συμφώνησε ότι πρέπει να διερευνηθούν οι ισχυρισμοί μόνο ενάντια στην Ελλάδα αλλά και ενάντια σε άλλες χώρες της ΕΕ, δηλώνοντας χαρακτηριστικά ότι «δεν μπορούμε να προστατεύουμε τα σύνορα μας παραβιάζοντας δικαιώματα ανθρώπων» (European Union, Investigate alleged pushbacks of asylum-seekers at the Greek-Turkish border, MEPs demand, 7 Ιουλίου 2020).
Η χθεσινή επαναπροώθηση είναι η τρίτη στη σειρά από τον Μάρτιο. Η πρώτη έγινε στις 20 Μαρτίου, όταν το λιμενικό υποχρέωσε μια βάρκα με 200 περίπου Σύρους να επιστρέψει στα ανοιχτά εν μέσω θαλασσοταραχής. Η δεύτερη ήταν περίπου στις 20 Ιουνίου, όταν και πάλι μια βάρκα με Σύρους επαναπροωθήθηκε. Η δικαιολογία είναι η πανδημία, την ώρα που τα αεροδρόμιά μας παραμένουν ανοιχτά σε χώρες όπου ο κορωνοϊός καλπάζει, όπως είναι το Ισραήλ. Ο ΟΗΕ δεν αποδέχεται τη δικαιολογία της πανδημίας και διαμέσου του Ύπατου Αρμοστή για τους Πρόσφυγες, Φίλιππο Γκράντι, διαμηνύει ότι οι πόλεμοι δεν έχουν σταματήσει μέσα στην πανδημία και άνθρωποι συνεχίζουν να αναζητούν ασφάλεια σε άλλες χώρες, καθώς και ότι οι κυβερνήσεις οφείλουν να διαχειριστούν τα σύνορά τους με τρόπο που δεν παραβιάζει το άσυλο των κατατρεγμένων, ζητώντας από τα κράτη να σεβαστούν τα διεθνή πρότυπα προστασίας τους (Statement of the UN High Commissioner for Refugees Filippo Grandi, 19 March 2019).
Παρόμοια σύσταση εξέδωσε και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δηλώνοντας ότι κάθε περιορισμός στον τομέα του ασύλου, της επιστροφής και της επανεγκατάστασης, πρέπει να είναι αναλογικός, να εφαρμόζεται χωρίς διακρίσεις και να λαμβάνει υπόψη την αρχή της μη επαναπροώθησης, καθώς και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο (Ανακοίνωση της Επιτροπής «COVID-19: Οδηγίες σχετικά με την εφαρμογή των σχετικών ενωσιακών διατάξεων στον τομέα του ασύλου και των διαδικασιών επιστροφής και σχετικά με την επανεγκατάσταση», 2020/C126/02, Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 17.04.2020).
Η επαναπροώθηση και η απαγόρευση προσάραξης είναι παράνομες. Αν η κυβέρνηση έχει ανησυχίες για τη διασπορά του κορωνοϊού, υπάρχει η δυνατότητα για ελέγχους και για καραντίνα. Η πανδημία δεν αποτελεί δικαιολογία για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για να τίθενται ζωές σε κίνδυνο.
Racism Watch: Πρωτοβουλία κατά του ρατσισμού στην Κύπρο*
*Το Racism Watch δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2020 και απαρτίζεται από ενεργούς πολίτες, που δραστηριοποιούνται για την ενδυνάμωση των προσπαθειών αντιμετώπισης του ρατσισμού και την εφαρμογή των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Κύπρο. Είναι ανεξάρτητο από κομματικούς θεσμούς και στόχοι του είναι η καταπολέμηση του ρατσισμού στην Κύπρο μέσω δημοσιεύσεων, παρεμβάσεων και δράσεων, καθώς και η στήριξη ατόμων και ομάδων που υπόκεινται σε διακρίσεις.
Πηγή: philenews
