Εδώ και δεκαετίες οι Κύπριοι πολίτες ταλανίζονται από προβλήματα ελλείψεων των φαρμάκων τους, άλλες φορές για λίγες μέρες και άλλες φορές για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Τον Ιούνη του 2019 το πρόβλημα στην Κύπρο εντάθηκε ακόμα περισσότερο, καθότι η μετάβαση σε ένα νέο σύστημα παροχής φαρμακευτικής φροντίδας (μέσω εφαρμογής του ΓεΣΥ), δημιούργησε νέα δεδομένα, δεδομένα που δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν από καμία κρατική υπηρεσία ή / και φαρμακευτική εταιρεία/βιομηχανία.
Με την πάροδο του χρόνου και τη σταθεροποίηση του συστήματος υγείας, οι ελλείψεις έχουν μειωθεί σε αρκετά ικανοποιητικό βαθμό, και αναμένεται όταν και η δεύτερη φάση του ΓεΣΥ μπει σε πλήρης εφαρμογή (για τα φάρμακα αυτό δεν έχει συμβεί ακόμα), θα μειωθούν ακόμα περισσότερο. Το να μηδενιστούν οι ελλείψεις φαρμάκων στην κυπριακή αγορά είναι πολύ δύσκολο για τους εξής λόγους:
· Η μειωμένη ατμοπλοϊκή και αεροπορική σύνδεση λόγω του ότι η Κύπρος είναι νησί, έχει ως αποτέλεσμα τόσο οι πρώτες ύλες που χρειάζονται για την παρασκευή φαρμακευτικών προϊόντων, όσο και τα τελικά φαρμακευτικά προϊόντα να φθάνουν αρκετά καθυστερημένα στην Κύπρο.
· Η αγορά της Κύπρου είναι πολύ μικρή συγκριτικά με άλλες χώρες (με περίπου 850.000 κατοίκους), με αποτέλεσμα να μην είναι στις προτεραιότητες πολλών φαρμακευτικών εταιρειών του εξωτερικού, η εγγραφή ή / και η (έγκαιρη) διάθεση των φαρμακευτικών προϊόντων τους στην κυπριακή αγορά. Μεγάλος μέρος λοιπόν της κάλυψης των εγχώριων αναγκών πέφτει στις τοπικές φαρμακοβιομηχανίες, που όμως είναι αδύνατον να καλύψουν τις συνολικές ανάγκες της χώρας, όχι μόνο λόγω του γεγονότος ότι παράγουν γενόσημα μόνο φαρμακευτικά προϊόντα, αλλά και των πολιτικών που ακολουθεί η Κυπριακή Δημοκρατία και δυσχεραίνουν αρκετά το έργο τους, όπως π.χ.:
– 19% ΦΠΑ στις πρώτες ύλες ενώ το ΦΠΑ στα τελικά φαρμακευτικά προϊόντα είναι 5%,
– συνεχής μειώσεις των τιμών των φαρμάκων την ίδια στιγμή που εφαρμόζονται αυστηρότεροι και απαιτητικότεροι κανονισμοί για τα φάρμακα, που αυξάνουν περισσότερο το κόστος παραγωγής και διάθεσης τους.
– το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος είναι ένα από τα ακριβότερα στην Ευρώπη.
– καθυστερήσεις στις εγκρίσεις νέων φαρμάκων, τροποποιήσεων κτλ.
Όμως οι ελλείψεις φαρμάκων, δεν αποτελούν ‘προνόμιο’ μόνο του Κύπριου πολίτη. Σε μια σειρά από ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. χώρες της Βαλτικής κτλ.), οι ελλείψεις των φαρμάκων φθάνουν μέχρι και το 60% (δηλαδή το 60% των φαρμάκων που είναι εγκεκριμένα στις συγκεκριμένες χώρες, δεν είναι διαθέσιμα στους ασθενείς!!!). Τα τελευταία χρόνια μάλιστα το πρόβλημα έχει εμφανιστεί σε ανησυχητικό σημείο ακόμα και στις ‘μεγάλες’ χώρες της Ευρώπης, αναγκάζοντας τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, να χρηματοδοτήσουν προγράμματα και να αναλάβουν δράσεις, προκειμένου να καταγραφούν σε πρώτο στάδιο και να επιλυθούν σε μεταγενέστερο στάδιο τα όποια προβλήματα και τα φάρμακα να είναι διαθέσιμα από άκρη σε άκρη της Ευρώπης.
Μάλιστα, τον Απρίλιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βλέποντας ότι το πρόβλημα των ελλείψεων θα επιδεινωνόταν ακόμα περισσότερο λόγω και του COVID-19, συνιστούσε στα κράτη μέλη (μεταξύ άλλων), μέσω πολυσέλιδου εγγράφου, όπως:
· Παρέχουν βοήθεια προς τις φαρμακοβιομηχανίες για ευκολότερη διανομή των φαρμάκων (π.χ. αεροπορικές διασυνδέσεις, green lanes).
· Βοηθήσουν τις φαρμακοβιομηχανίες, μέσω επιτάχυνσης των διαδικασιών για έγκριση νέων παρασκευαστών δραστικών ουσιών (API Manufacturers), «variations» κτλ.
· Βοηθήσουν στην αποφυγή παραπληροφόρησης που μπορεί να οδηγήσει σε μη ενδεδειγμένες χρήσεις φαρμάκων αλλά και αχρείαστων αποθεμάτων από τους ίδιους τους ασθενείς.
· Αποφύγουν τη δημιουργία υπερ-αποθεμάτων σε εθνικό επίπεδο.
Εν κατακλείδι, οι ελλείψεις φαρμάκων δεν είναι ούτε ένα φαινόμενο κυπριακό, ούτε εμφανίστηκαν ξαφνικά το 2019. Οι ελλείψεις φαρμάκων είναι ένα φαινόμενο πανευρωπαϊκό, το οποίο χρονολογείται εδώ και δεκαετίες. Υπάρχει πάντως η ελπίδα, ότι η ενεργή παρέμβαση των ευρωπαϊκών θεσμών το τελευταίο χρονικό διάστημα με σημαντικές πρωτοβουλίες και δράσεις, θα επιφέρει καρπούς και οι ελλείψεις θα μειωθούν στο ελάχιστο.
*Διευθυντής Τμήματος Ασφάλειας Φαρμάκων/Υπεύθυνο Πρόσωπο Φαρμακοεπαγρύπνησης Remedica Ltd
