Τα καλά βιβλία, όσο περνούν τα χρόνια, γίνονται όλο και πιο πολύτιμα. Αλλά και σπάνια. Ακριβώς σαν το καλό κρασί… Γι’ αυτό μη διστάσετε να χαρίσετε και να διαβάσετε βιβλία γραμμένα παλιότερα, που όμως ποτέ δεν χάνουν τη γοητεία τους. Αρκεί, βέβαια, να τα βρείτε! Κι αυτό, στις μέρες μας, γίνεται όλο και πιο δύσκολο.
 
Διάβασα πρόσφατα ότι στην παγωμένη και αραιοκατοικημένη Ισλανδία αποτελεί παράδοση η ανταλλαγή βιβλίων ως χριστουγεννιάτικων δώρων. Αληθινοί βιβλιοφάγοι οι Ισλανδοί, έχουν να επιδείξουν μερικά απίστευτα στατιστικά σχετικά με τα βιβλία, αφού, κατ’ αναλογία πληθυσμού, έχουν τους περισσότερους συγγραφείς και εκδότες από κάθε άλλη ευρωπαϊκή (και όχι μόνο) χώρα. Εξάλλου, ένας στους δέκα Ισλανδούς θα δημοσιεύσει κάποια στιγμή το δικό του βιβλίο (κάπως σαν την Κύπρο, δηλαδή). Αλλά αυτή είναι και η μόνη ομοιότητα του νησιού μας με το νησί του Βορρά, γιατί, αναλογικά πάντα, η Ισλανδία έχει και τους περισσότερους αναγνώστες. Το μέγα ερώτημα, λοιπόν, είναι πώς δημιουργείς αναγνώστες.
 
Το παράδειγμα των Ισλανδών μας λέει, βέβαια, ότι η συνήθεια αποτελεί μια σίγουρη απάντηση. Και ένας καλός τρόπος να «χτίσεις» τη συνήθεια είναι το ενδιαφέρον βιβλίο. Γι’ αυτό θα σταθώ σε δύο εξόχως ενδιαφέροντα βιβλία, αμφότερα ιστορικά μυθιστορήματα, γιατί αυτά, όταν είναι καλογραμμένα, λειτουργούν για τον αναγνώστη σαν μια μαγική «χρονομηχανή». Μη διστάζετε, λοιπόν. Επιβιβαστείτε!
 
Χειμώνας βαρύς: 12 Δεκεμβρίου, αλλά του έτους 1452. «Σε είδα μπροστά στον ναό της Αγίας Σοφίας, κοντά στις χάλκινες πύλες. Μόλις είχε τελειώσει η τελετή όπου ο καρδινάλιος Ισίδωρος είχε διαβάσει, μέσα σε νεκρική σιγή, τη διακήρυξη της ένωσης των Εκκλησιών στην ελληνική και τη λατινική γλώσσα. Στεκόμουν στο πλαϊνό κλίτος, ανάμεσα στο πλήθος, δίπλα σε μια γκρίζα κολόνα. Καθώς την άγγιξα με το χέρι μου ένιωσα πως ήταν υγρή. Λες και είχε ιδρώσει και εκείνη από την αγωνία. […] Μεγάλωσα στη Γαλλία, στην Αβινιόν, μέχρι τα δεκατρία μου. Μετά περιπλανήθηκα σε πολλές χώρες. Με λένε Ζαν Ανζ. Εδώ με φωνάζουν Ιωάννη Άγγελο».
Εκείνη ακριβώς την παγωμένη μέρα του Δεκέμβρη αρχίζουν οι ημερολογιακές σημειώσεις αυτού του μυστηριώδους ξένου –του οποίου το χέρι καθοδηγεί ο Μίκα Βάλταρι (1908-1979), ο Φινλανδός μετρ του ιστορικού μυθιστορήματος–, για να σταματήσουν τρεις μόλις μέρες μετά την Άλωση.
Αλλά η «χρονομηχανή» ξαναξεκινάει και μας πάει ακόμα πιο πίσω στον χρόνο: στο μεταίχμιο των αιώνων, από το 44 π.Χ. ως το 55 μ.Χ. Ο Αμερικανός Τζον Γουίλιαμς (1922-1994) επιλέγει για τον Αύγουστο την επιστολική μορφή. Το γιατί μάς το εξηγεί ο ίδιος: «Οι άνθρωποι εκείνοι ήταν στα μάτια μου πολύ αληθινοί και συγκαιρινοί μου. Ήθελα να μας συστήνονται οι χαρακτήρες μόνοι τους κι όχι να προσπαθώ εγώ να τους εξηγήσω. Στόχος μου δεν ήταν μια περιγραφή της Ρωμαϊκής εποχής υπό το πρίσμα του 20ού αιώνα. Η επιστολική μορφή, λοιπόν, επιτρέπει στους ήρωες να μιλούν οι ίδιοι για τον εαυτό τους… Αυτή η επαρχιώτικη εντύπωση που έχουμε ότι εμείς είμαστε πολύ πιο προηγμένοι – τι ανοησία!» Ιδού η πεμπτουσία του ιστορικού μυθιστορήματος με λίγα λόγια!
 
Αλλά η δική μου «χρονομηχανή», για φέτος τουλάχιστον, κουράστηκε. Ευτυχώς με αφήνει κοντά, στην εντός των τειχών Λευκωσία, στην οδό Έκτορος. Όπου δυο νέα παιδιά, ο Χρίστος και ο Αλέκος, τόλμησαν να στήσουν, σε έναν πανέμορφο χώρο, το καφε-αναγνωστήριο «Έρμα». Η συνέχεια, λοιπόν, με έναν διπλό κυπριακό σκέτο, στα τραπεζάκια του…
 
ΥΓ: Ήθελα πολύ να αναφέρω τα ιστορικά μυθιστορήματα του Γαλλο-λιβανέζου Αμίν Μααλούφ (Λέων ο Αφρικανός, Ο περίπλους του Βαλτάσαρ, Σαμαρκάνδη κ.ά.), αλλά η πώληση των εκδόσεων Ωκεανίδα τα έχει εξαφανίσει από την αγορά. Αν ωστόσο βρείτε κανένα από αυτά ξεχασμένο σε κάποιο ράφι βιβλιοπωλείου, μη διστάσετε! Το βιβλίο Ιωάννης Άγγελος, του Μίκα Βάλταρι, χωρίς περικοπές και σε μετάφραση της Μαρίας Μαρτζούκου από τα φινλανδικά, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλέντη. Ο Αύγουστος του Τζον Γουίλιαμς, σε μετάφραση της Μαρίας Αγγελίδου, εκδόθηκε στο πλαίσιο της πολύ φροντισμένης σειράς Aldina (την οποία διευθύνει η Ζωή Μπέλλα-Αρμάου) των εκδόσεων Gutenberg.
 
Φιλgood, τεύχος 252