Τα τελευταία χρόνια η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης απασχολεί όλο και περισσότερο τις επιχειρήσεις, οι οποίες καλούνται να ευθυγραμμιστούν με τις νέες απαιτήσεις της ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, αν θέλουν να διασφαλίσουν την ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία τους και να συνεχίσουν να αναπτύσσονται στο απώτερο μέλλον.
Τι είναι η αειφόρος ανάπτυξη;
Σύμφωνα με την έκθεση Brundtland, της Διεθνούς Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, του 1987, «Το κοινό μέλλον μας», η αειφόρος ανάπτυξη ορίστηκε ως «μια ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να διακυβεύει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες». Με άλλα λόγια, η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων του πλανήτη με μέτρο, χωρίς να μειώνονται οι δυνατότητες του πλανήτη να αναπαράγει νέους πόρους.
Τις τελευταίες δεκαετίες η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης έχει αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία, καθότι προέκυψαν σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα με επιπτώσεις στην υγεία και στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων, αλλά και στην οικονομική ανάπτυξη, με αποτέλεσμα οι φυσικοί πόροι να κινδυνεύουν να εξαντληθούν και να μην υπάρχουν για τις επόμενες γενεές.
Η ΕΕ αναγνώρισε από πολύ νωρίς τη σπουδαιότητα της αειφόρου ανάπτυξης, ψηφίζοντας το 2001 τη στρατηγική υπέρ της αειφόρου ανάπτυξης, η οποία αναθεωρήθηκε το 2006 και το 2009. Το 2016, στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η ΕΕ υιοθέτησε άρθρο για την αειφόρο ανάπτυξη. Συγκεκριμένα, το άρθρο 3, παράγραφος 3, της Συνθήκης, καθορίζει ότι εγκαθιδρύεται εσωτερική αγορά από την ΕΕ, που θα εργάζεται για την αειφόρο ανάπτυξη της Ευρώπης, με γνώμονα την ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη και τη σταθερότητα των τιμών, την κοινωνική οικονομία της αγοράς με υψηλό βαθμό ανταγωνιστικότητας, με στόχο την πλήρη απασχόληση και την κοινωνική πρόοδο, και το υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος. Θα προάγει την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο. Θα καταπολεμά τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις διακρίσεις και θα προωθεί την κοινωνική δικαιοσύνη και προστασία, την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών, την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών και την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού. Θα προάγει την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή και την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών. Θα σέβεται τον πλούτο της πολιτιστικής και γλωσσικής της πολυμορφίας και θα μεριμνά για την προστασία και ανάπτυξη της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς.
To 2019, η ΕΕ παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των προκλήσεων που σχετίζονται με το περιβάλλον. Μέσω της συμφωνίας αυτής η Ευρωπαϊκή Ένωση δεσμεύτηκε να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού (2016) και στην υλοποίηση του Ψηφίσματος της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών (2015), γνωστή ως «Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη» (ΣΒΑ) και των 17 στόχων που συμπεριλαμβάνονται σε αυτήν.
Οι προκλήσεις μπορούν να μετατραπούν σε ευκαιρίες για νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες και νέες θέσεις εργασίας, φτάνει να υπάρχει η δημόσια υποστήριξη, ισχυρή προσήλωση στους στόχους και συλλογικότητα από όλους, κράτος – πολίτες – επιχειρήσεις.
Το μοντέλο της αειφόρου ανάπτυξης είναι μονόδρομος για τις επιχειρήσεις.
Ο ρόλος του ΚΕΒΕ στην αποτελεσματική μετάβαση
Το ΚΕΒΕ αναγνωρίζει ότι οι κυπριακές επιχειρήσεις είναι πιθανόν να αντιμετωπίσουν διάφορες δυσκολίες κατά την προσαρμογή τους στο νέο πλαίσιο της αειφόρου οικονομίας που έχει θέσει η ΕΕ, γι’ αυτό μέσω της συμμετοχής του στο Δίκτυο Enterprise Europe Network, θα τις βοηθήσει να έχουν μια πιο ομαλή και αποτελεσματική μετάβαση. Συγκεκριμένα, έχει αναλάβει:
τη διάδοση μελετών και άλλων δημοσιεύσεων που προβάλλουν τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης, δηλαδή την κοινωνική και περιβαλλοντική διάσταση στη λειτουργία, στα προϊόντα και στις υπηρεσίες μιας επιχείρησης.
τη προώθηση πράσινων επιχειρηματικών πρακτικών και λύσεων που είναι πιο οικονομικά αποδοτικές και οι επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο έδαφος, στο νερό και στην ατμόσφαιρα είναι ελάχιστες (περιβαλλοντικό αποτύπωμα).
την παρουσίαση δυνατοτήτων χρηματοδότησης «πράσινων» επιχειρηματικών σχεδίων, τη διοργάνωση σεμιναρίων γύρω από την πράσινη επιχειρηματικότητα για τη βελτίωση των δεξιοτήτων των εταιρειών σε σχέση με τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη πράσινων προϊόντων και υπηρεσιών, τη χρησιμοποίηση πράσινων και καινοτόμων τεχνολογιών στην παραγωγική διαδικασία, την αποδοτικότερη χρήση πόρων (πρώτες ύλες, ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, καύσιμα) και την εταιρική κοινωνική ευθύνη.
Ενέργειες για την αειφόρο ανάπτυξη
Από το 2019, η ΕΕ εντατικοποίησε τις προσπάθειες για ενσωμάτωση της αειφόρου ανάπτυξης στο νομοθετικό πλαίσιο και σε όλα τα πεδία πολιτικής της, πραγματοποιώντας μια σειρά ενεργειών. Συγκεκριμένα, δημιούργησε:
Τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης (ΜΔΜ), που περιλαμβάνει το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), με σκοπό την αντιμετώπιση των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης, με έμφαση στις περιφέρειες, τις βιομηχανίες και τους εργαζομένους με τις μεγαλύτερες προκλήσεις.
Την ευρωπαϊκή βιομηχανική στρατηγική. Δράσεις για τη στήριξη της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.
Την στρατηγική «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» (Farm to Fork), στοχεύοντας σε ένα δίκαιο, υγιές και φιλικό προς το περιβάλλον σύστημα τροφίμων, με συγκεκριμένες δράσεις για την προώθηση βιώσιμων γεωργικών πρακτικών, την ενίσχυση βιώσιμων πρακτικών από τη βιομηχανία τροφίμων, λιανεμπόριο και εστίαση, τη διευκόλυνση της μετάβασης σε υγιεινή και βιώσιμη διατροφή και τον περιορισμό των απωλειών και της σπατάλης τροφίμων.
Την στρατηγική για την ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος. Στο σχεδιασμό και στη λειτουργία ενεργειακού συστήματος «ως συνόλου» των διαφόρων φορέων ενέργειας, ενεργειακών υποδομών και τομέων κατανάλωσης ενέργειας, δημιουργώντας ισχυρότερους συνδέσμους μεταξύ τους με στόχο την παροχή αξιόπιστων ενεργειακών υπηρεσιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.
Πλαίσιο για τη διευκόλυνση των βιώσιμων επενδύσεων (Κανονισμός «Taxonomy»). Ο Κανονισμός αυτός θεσπίζει τα κριτήρια, με τα οποία προσδιορίζεται αν μια οικονομική δραστηριότητα χαρακτηρίζεται περιβαλλοντικά βιώσιμη, έτσι ώστε να προσδιοριστεί και ο βαθμός, στον οποίο μία επένδυση είναι περιβαλλοντικά βιώσιμη.
Σχέδιο κλιματικών στόχων για το 2030: Αύξηση του ποσοτικού στόχου της ΕΕ για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από 50% σε 55% έως το 2030.
Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για το Κλίμα: μια πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία με σκοπό την κινητοποίηση των πολιτών, κοινοτήτων και οργανισμών ώστε να συμμετάσχουν στη δράση για το κλίμα και να συμβάλλουν στην εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Τη Δέσμη «Fit for 55», η οποία αποτελείται από μια σειρά προτάσεων που σκοπό έχουν την αναθεώρηση και την επικαιροποίηση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και τον καθορισμό νέων πρωτοβουλιών, με στόχο να διασφαλιστεί ότι οι πολιτικές της ΕΕ συνάδουν με τους κλιματικούς στόχους του 2030. Γι’ αυτό και η ονομασία «Fit for 55» αναφέρεται στον στόχο της ΕΕ να μειωθούν οι καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030.
* Ανώτερη Λειτουργός ΚΕΒΕ, Τμήμα Ευρωπαϊκών Θεμάτων και Προγραμμάτων, Συντονίστρια Enterprise Europe Network Κύπρου
