Αααα, σαν την κανονικότητα δεν έχει, παιδιά. Η καλύτερη φάση. Μπερεκέτι. Απερίγραπτη. Και πώς να την περιγράψουμε, άλλωστε, αφού ποτέ δεν τη γνωρίσαμε; Τέλος πάντων, το πρώτο μας «κανονικό» καλοκαίρι μετά από χρόνια πλησιάζει, ανκαι ο προγραμματισμός των διακοπών παραμένει ένας άλυτος αλγόριθμος αφού η τσέπη τρύπησε και τα ψιλά πέφτουν. Η ρημάδα η κανονικότητα δεν έρχεται με τους καλύτερους οιωνούς, αλλά θα πρέπει να τη συνηθίσουμε κι αυτή. Υπομονή και θα περάσει.
Καθώς λοιπόν έχουμε αφήσει το Πάσχα πίσω μας, στην κυπριακή θεατρική πραγματικότητα άρχισε να παρατηρείται αυτός ο εποχιακός πληθωρισμός παραγωγών, με τις επιχορηγούμενες ομάδες να τρέχουν να προλάβουν τις προθεσμίες. Έχουμε περάσει βέβαια και πιο «θερμούς» Μάηδες στην εποχή του Σχεδίου Θυμέλη, με τις πρεμιέρες να ξεφυτρώνουν η μια πίσω από την άλλη. Αλλά σε μια εποχή μουδιάσματος και περισυλλογής από τα απόνερα της πανδημίας, δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητος ο αριθμός των παραστάσεων που γεμίζουν το καλεντάρι μας για τις επόμενες εβδομάδες.
Αυτή είναι η κανονικότητα των τελευταίων ετών και θέλω να πιστεύω ότι δεν το καταγράφω ως ένα αρνητικό φαινόμενο. Είναι απείρως προτιμότερο να παράγουμε περισσότερη καλλιτεχνική δράση απ’ ό,τι μπορούμε να καταναλώσουμε, παρά λιγότερη. Εξάλλου, από την περιδιάβασή μου στις παραστάσεις, διαπιστώνω πως ο κανόνας είναι οι ικανοποιητικώς γεμάτες θέσεις, πράγμα που σημαίνει ότι το κοινό ανταποκρίνεται. Είδαμε μάλιστα την πραγματικότητά μας να εμπλουτίζεται και με νέους, εναλλακτικούς χώρους φιλοξενίας παραστάσεων.
Από τη μια είναι παρηγορητικό ότι εν μέσω πανδημίας το θέατρο όχι μόνο κράτησε τη φλόγα στο καντήλι του αναμμένη, αλλά τη συνδαύλισε κιόλας, μεταλαμπαδεύοντας την ελπίδα και σε όλη την κοινωνία. Κι αυτό μέσα σε αξιοσημείωτα πιεστικές συνθήκες, με τη δαμόκλειο σπάθη της αναβολής λόγω μόλυνσης συντελεστών με COVID-19 να επικρέμεται σε κάθε πρόβα και παράσταση. Από την άλλη, όμως, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι η οικονομική στενότητα και η πνιγηρή αβεβαιότητα έχουν υποχρεώσει πολλές ομάδες σε αλχημείες και εκπτώσεις κατά την προετοιμασία των παραγωγών, γεγονός που φυσικά έχει επιπτώσεις λιγότερο στο αποτέλεσμα και περισσότερο στην καθημερινότητα των εργαζομένων, αλλά και στον προγραμματισμό των θεατών.
Είναι δεδομένο ότι σε αρκετές περιπτώσεις οι υπεύθυνοι προγραμματίζουν το μίνιμουμ των παραστάσεων που υποχρεούνται να περατώσουν για κάθε παραγωγή προκειμένου να πάρουν την επιχορήγηση. Βλέπουμε έτσι παραγωγές να κατεβαίνουν σχετικά γεμάτες και πάντως πριν ολοκληρώσουν τον κύκλο τους, επειδή το μέτρημα των κουκιών υποδεικνύει ότι οικονομικά δεν συμφέρει να συνεχιστούν.
Οι ηθοποιοί πληρώνονται συνήθως με τον μήνα και συνεπώς οι πρόβες που είχαν πέσει ήδη στο οριακό διάστημα των 5-6 εβδομάδων, πλέον διαρκούν σε κάποιες περιπτώσεις τέσσερις ή ακόμη και τρεις εβδομάδες. Ενίοτε, μάλιστα, ηθοποιοί που παίζουν σε μια τρέχουσα παραγωγή και κάνουν ταυτόχρονα πρόβες για την επόμενη του ίδιου θιάσου, πληρώνονται μόνο για τη μία. Για να μην ανοίξουμε την πονεμένη ιστορία των ωφελημάτων και των τυπικών υποχρεώσεων που (δεν) τηρούνται και των τρικ που σκαρφίζονται οι επηρεαζόμενοι για να προσαρμοστούν στους όρους του σχεδίου.
Ο θεατής που κάθεται αναπαυτικά σε μια θέση και παρακολουθεί μια επαρκή παράσταση δεν γνωρίζει, ούτε και είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει, τις συνθήκες και τις αντιξοότητες υπό τις οποίες δημιουργήθηκε. Η έξωθεν εικόνα δείχνει ότι υπάρχει εκτεταμένη και έντονη θεατρική παραγωγή. Το ζήτημα που τίθεται τώρα καθώς εκπνέει τον Ιούνιο η τελευταία, ουσιαστικά, περίοδος του Θυμέλη υπό τη σκέπη του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου, είναι πώς θα διατηρηθεί αυτή η εικόνα και ποιες νέες προϋποθέσεις θα δημιουργηθούν. Με δεδομένο ότι τουλάχιστον ο ΘΟΚ είχε την πολυετή εμπειρία, την τεχνογνωσία και τη διάθεση να παρακολουθεί από κοντά τα τεκταινόμενα και να διαχειρίζεται τις καταστάσεις.
Ο πρώτος επικεφαλής του Υφυπουργείου Πολιτισμού, Γιάννης Τουμαζής, συνέδεσε τη θητεία του στην προεδρία του ΘΟΚ με την αναδιαμόρφωση του πλαισίου επιχορηγήσεων και την εφαρμογή του Σχεδίου Θυμέλη. Έχει δηλαδή το know how από την εποχή που διατελούσε άτυπος «Υπουργός Θεάτρου». Έχει καλή επίγνωση της κρισιμότητας της ομαλής μετάβασης της συγκεκριμένης αρμοδιότητας στο υφυπουργείο.
Κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου στη Βουλή, η Αντιγόνη Παπαφιλίππου είχε θέσει την ανάγκη να γίνει μια μεταβατική διάταξη κατά τη μεταφορά των αρμοδιοτήτων του Θυμέλη, ούτως ώστε στα αρχικά στάδια να μη μείνουν οικονομικά εκτεθειμένα τα ελεύθερα θέατρα από τις αναπόφευκτες «αναγνωριστικές» καθυστερήσεις. Θέλω να πιστεύω ότι αν μη τι άλλο θα υπάρχει συνεννόηση και καλή πίστη, ώστε να μην έχουμε δράματα το επόμενο εξάμηνο και να συνεχιστεί κανονικά η ροή χρημάτων. Και στο αμέσως επόμενο στάδιο, θα πρέπει να τεθεί σε λειτουργία μια διαδικασία αποτίμησης, επαναξιολόγησης και βελτίωσης των προνοιών του σχεδίου.
Είναι δεκαετίες τώρα που πληθαίνουν οι φωνές που θεωρούν τη διαχείριση του κονδυλίου των επιχορηγήσεων από τον ΘΟΚ αναχρονιστική και αδιέξοδη. Κάθε φορά όμως που άναβε η συζήτηση και φτάναμε στο δια ταύτα, ερχόταν στην κουβέντα η καραμέλα της «καυτής πατάτας» που δεν ήθελε κανείς και που οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες δεν θα μπορούσαν να διαχειριστούν. Να που ήγγικεν γαρ η εποχή της απαγκίστρωσης αυτής της αρμοδιότητας από τον ΘΟΚ, ο οποίος θα μπορεί πλέον να επικεντρωθεί στις δικές του παραγωγές. Και μένει να δούμε αν και πότε θα επέλθει η ειρήνη στο μονίμως πολιορκημένο ελεύθερο θέατρο, κάτι για το οποίο υπεύθυνο να φροντίσει είναι πλέον το Υφυπουργείο Πολιτισμού.
Μένει να δούμε επίσης τι μέλλει γενέσθαι με τις δύο θέσεις διοικητικών λειτουργών του ΘΟΚ που προβλέπεται να μεταφερθούν στο Υφυπουργείο Πολιτισμού για να ασχοληθούν με τη θεατρική ανάπτυξη. Αν δηλαδή θα δεχτούν να είναι οι συγκεκριμένοι που επωμίζονταν τη συγκεκριμένη ευθύνη μέχρι τώρα, αλλά είχαν παράλληλα και άλλες αρμοδιότητες ή αν θα προσληφθούν δύο ουρανοκατέβατοι στο Τμήμα Πολιτιστικών Υπηρεσιών, οι οποίοι θα πέσουν κατευθείαν στα βαθιά και θα χρειαστεί να κάνουν ζογκλερικά με την καυτή πατάτα.
Σε κάθε περίπτωση, το κυπριακό θέατρο αναμένει κι αυτό μαζί με όλους μας τη νέα κανονικότητα που θα διαμορφωθεί αυτό το «θερμό» καλοκαίρι.
Ελεύθερα, 8.5.2022
