Μια ζεστή μέρα του 1589, ένας καθολικός ταξιδιώτης από τη Γαλλία, ο άρχοντας του Βιλλαμόντ, φιλοξενήθηκε από έναν Oρθόδοξο ιερωμένο στην Κύπρο. Αφού ξεδίψασε με δροσερό νερό από την πηγή του ιερέα, ο Βιλλαμόντ δέχτηκε με ευγνωμοσύνη το κρασί που του προσφέρθηκε. Ο ιερέας τον ρώτησε διστακτικά για την καταγωγή του. Μόλις άκουσε ότι ο Βιλλαμόντ ήταν Γάλλος, ο ιερέας τον έσφιξε στην αγκαλιά του, λέγοντας στα ιταλικά ότι από τότε που η Κύπρος έπεσε στα χέρια των Οθωμανών, οι Κύπριοι έχασαν την ελευθερία τους και βυθίστηκαν στα δεινά. Το επεισόδιο της θερμής υποδοχής του Kαθολικού Βιλλαμόντ από τον Oρθόδοξο ιερέα που τον φιλοξένησε είναι ενδεικτικό του τρόπου με τον οποίο οι δεσμοί Kαθολικών και Oρθοδόξων απέκτησαν μια νέα δυναμική, ως αποτέλεσμα της «τυραννικής» (όπως την αντιλαμβάνονταν πολλοί Κύπριοι της εποχής) κυριαρχίας των Οθωμανών στο νησί μετά το 1570/71.
Τα πράγματα, όμως, δεν ήταν πάντοτε έτσι. Όταν οι Οθωμανοί πολιορκούσαν τη Λευκωσία το 1570, η θρησκευτική ένταση μεταξύ Καθολικών και Ορθοδόξων, απότοκο μιας συγκρουσιακής συνύπαρξης αιώνων, ήταν έντονη. Όπως διηγείται ο Άγγελος Καλέπιος, Δομινικανός μοναχός και αυτόπτης μάρτυς των γεγονότων, υπήρχαν Κύπριοι που αρνήθηκαν να συνεισφέρουν οικονομικά για την ανέγερση ενός ναού αφιερωμένου στη Μαντόνα της Νίκης, αφού, όπως οι ίδιοι εξήγησαν, ένας τέτοιος ναός θα ήταν λατινικός και όχι ελληνικός. Προκειμένου να διαφυλαχθεί η θρησκευτική τους ταυτότητα, ορισμένοι ορθόδοξοι ήταν διατεθειμένοι να διακινδυνέψουν ακόμη και την απώλεια της θείας βοήθειας…
Η λειτουργία της χριστιανικής πίστης θυμίζει τα δύο πρόσωπα του Ιανού: από τη μια αποτελεί πηγή διαχωρισμού κι από την άλλη γέφυρα ενότητας. Αυτό το σύνθετο, πλην όμως συναρπαστικό, ζήτημα φιλοδοξεί να εξετάσει το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Aspects of multiconfessionalism and human geography in early modern Cyprus from the Venetians to the Ottomans (CyChrist)». Το πιο πάνω μεταδιδακτορικό πρόγραμμα, που κέρδισε πρόσφατα το Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου στο πλαίσιο της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων του προγράμματος «ΔΙΔΑΚΤΩΡ» του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας, έχει ως συντονίστρια τη δρα Ιωάννα Χατζηκωστή, διευθύντρια του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Τράπεζας Κύπρου και ερευνητή τον δρα Χρυσοβαλάντη Κυριάκου. Το πρόγραμμα επικεντρώνεται στη συμβίωση διαφορετικών χριστιανικών ομολογιακών κοινοτήτων στην Κύπρο μεταξύ του 1560 και του 1670 και στην πρόσληψη της συμβίωσης αυτής από την πρώιμη νεότερη γραμματεία.
Εφαρμόζοντας μια καινοτόμο διεπιστημονική μεθοδολογία, το πρόγραμμα αποτελεί την πρώτη απόπειρα να ερευνηθούν εκτεταμένα διάφορες πρωτογενείς πηγές από τις Συλλογές του Πολιτιστικού Ιδρύματος, που φιλοξενούν πληθώρα ανέκδοτου και κατά κόρον ανεξερεύνητου υλικού (π.χ., χάρτες, χειρόγραφα, παλαίτυπα, φυλλάδες και χαρακτικά). Μεταξύ των δράσεων περιλαμβάνονται ηλεκτρονικές δημοσιεύσεις, διαλέξεις και συνέδρια στην Κύπρο και το εξωτερικό, όπως επίσης και εκπαιδευτικό πρόγραμμα που θα δίνει την ευκαιρία σε νέους και εφήβους να γνωρίσουν την υπό μελέτη εποχή μέσα από τους θησαυρούς του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Τράπεζας Κύπρου.
 
 
*Ιστορικός.
 
Φιλgood, τεύχος 239.