Το περιοδικό «The Economist» δημοσίευσε (19/8/2022) ένα πολύ ανησυχητικό άρθρο κάτω από τον τίτλο «Γιατί η πολιομυελίτιδα επέστρεψε στο Λονδίνο και στη Νέα Υόρκη;». Στον υπότιτλο έγραφε «ένα στέλεχος που προέρχεται από το στοματικό εμβόλιο έχει αποκτήσει επικίνδυνες μεταλλάξεις.»
Η πολιομυελίτιδα, είναι οξεία ιογενής μολυσματική ασθένεια που μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, κυρίως μέσω του στόματος και των κοπράνων. Ο όρος προέρχεται από τα ελληνικά πολιός, που σημαίνει «γκρίζος», και μυελός, αναφερόμενος στο «νωτιαίο μυελό», και την κατάληξη -ίτις, που υποδηλώνει φλεγμονή. Η λοιμώδης ιογενής νόσος προσβάλλει τα νευρικά κύτταρα ή ακόμα και το κεντρικό νευρικό σύστημα καταστρέφοντας κινητικούς νευρώνες στο νωτιαίο μυελό, το στέλεχος του εγκεφάλου, ή τον κινητικό φλοιό προκαλώντας μυϊκή απώλεια, παράλυση ή ακόμα και θάνατο. Δεν υπάρχει θεραπεία και σε περίπου 5-10% των περιπτώσεων επέρχεται ο θάνατος. Όμως, η πολιομυελίτιδα μπορεί να προληφθεί.
Η νόσος μεταδίδεται κυρίως μέσω του στόματος και των κοπράνων, από την κατάποση μολυσμένων τροφίμων και νερού. Τα ιικά μόρια εκκρίνονται στα κόπρανα για αρκετές εβδομάδες μετά από την αρχική μόλυνση.
Η ασθένεια υπήρχε από τα αρχαία χρόνια με τις επιδράσεις της να ήταν πολύ καλά γνωστές. Αιγυπτιακά έργα ζωγραφικής και γλυπτά που βρέθηκαν απεικονίζουν κατά τα άλλα υγιείς ανθρώπους με «μαραμένα» άκρα, που περπατάνε με μπαστούνια ακόμα και σε νεαρή ηλικία. Σε Αιγυπτιακή στήλη (18η Δυναστεία, 1403-1365 π.Χ.) απεικονίζεται νεαρό άτομο με μπαστούνι με εμφανή τα αποτελέσματα της ασθένειας.
Από το 1900 καταγράφηκαν κύκλοι επιδημιών, η τελευταία χειρότερη από την προηγούμενη. Προκαλούσε παράλυση σε περίπου 15.000 άτομα (κυρίως παιδιά) τον χρόνο στην Αμερική και περίπου 8.000 στην Αγγλία.
Η ασθένεια είχε τρομοκρατήσει την Αμερική και Ευρώπη μέχρι την ανακάλυψη του εμβολίου (1952) από τον Jonas Salk, ερευνητή στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, ΗΠΑ και μετέπειτα διευθυντή του Ερευνητικού Εργαστηρίου Ιών του Πανεπιστημίου Pittsburgh. Η αρχή στην οποία στηρίζεται ένα εμβόλιο είναι με κάποιο τρόπο να δημιουργηθούν στον οργανισμό του ανθρώπου αντισώματα ώστε όταν αργότερα προσβληθεί από τον ιό, ο οργανισμός να είναι «ετοιμοπόλεμος». Ο Salk «ξεγελούσε» τον οργανισμό εμβολιάζοντας με «νεκρό» ιό ώστε να δημιουργηθούν τα αντισώματα. Αρχικά το δοκίμασε σε παιδιά που είχαν αποθεραπευτεί από τη νόσο και τα αντισώματά τους αυξήθηκαν περισσότερο. Μετά το δοκίμασε σε υγιείς εθελοντές που δεν είχαν προσληφθεί συμπεριλαμβανομένου του εαυτού του, της συζύγου και των παιδιών του (!). Όλοι δημιούργησαν αντισώματα και δεν αρρώστησαν. Το 1953 ο Salk δημοσιοποίησε τα αποτελέσματά του στο περιοδικό «The Journal of the American Medical Association» και αμέσως μετά (1954) άρχισε ο μαζικός εμβολιασμός των παιδιών με δραματικό αποτέλεσμα την κάθετη μείωση των κρουσμάτων.
Όμως, ένας άλλος ερευνητής, ο Albert Sabin, θεώρησε ότι θα ήταν καλύτερα αντί για «νεκρό» ιό να εμβολιάζει με εξασθενισμένο στέλεχος. Αδειοτήθηκε (1962) και το εμβόλιο δίνεται από το στόμα. Κοστίζει λιγότερα και είναι πιο εύκολο στη μαζική παραγωγή.
Το 1994 οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι έχουν εξαλείψει την ασθένεια για να ακολουθήσουν ανάλογες ανακοινώσεις της Ευρώπης (2002) και Αφρικής (2020).
Στις ΗΠΑ σήμερα τα κρούσματα πολιομυελίτιδας είναι πολύ σπάνια αλλά ειρωνικά προκαλούνται από το εμβόλιο του Sabin, αφού ο ιός είναι «ζωντανός» τότε μπορεί να μεταλλαχτεί σε κάτι πιο ισχυρό.
Το τελευταίο κρούσμα που είχε καταγραφεί στις ΗΠΑ ήταν το 1979. Όμως, τον Ιούνιο 2022 ένας 20χρονος άντρας κάτοικος προαστίου της Νέας Υόρκης έμεινε παράλυτος από την πολιομυελίτιδα. Οι υγειονομικές Αρχές δήλωσαν ότι ο άντρας δεν είχε εμβολιαστεί και δεν είχε ταξιδέψει στο εξωτερικό. Τα πρώτα συμπτώματα άρχισαν ένα μήνα πριν τελικά παραλύσει.
Δείγματα λυμάτων σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη κατέδειξαν την παρουσία του ιού.
Γιατί επέστρεψε εκεί ο ιός;
Δυστυχώς το στέλεχος που κατεγράφη στα λύματα προέρχεται από το διά στόματος πιο φτηνό αλλά πολύ αποτελεσματικό εμβόλιο που περιέχει τον εξασθενημένο ιό. Προέκυψε ανθεκτική μετάλλαξη δηλαδή αλλαγή στην αλληλουχία του DNA, που προκαλείται είτε τυχαία ή από μεταλλαξογόνους παράγοντες (χημικές ουσίες, ακτινοβολίες).
Ανακοίνωση των υγειονομικών υπηρεσιών Ηνωμένου Βασιλείου (JCVI) (10/8/2022) αναφέρει ότι επειδή έχει ανιχνευθεί ο ιός στα λύματα θα γίνει ενισχυτικός εμβολιασμός σε όλα τα παιδιά ηλικίας 1-9 χρονών στο Λονδίνο. Το εμβόλιο θα δίνεται επιπλέον των παιδικών εμβολίων.
Ο ιός είναι ενδημικός σε περιοχές του Αφχανιστάν, Νιγηρία και Πακιστάν, χώρες από τις οποίες καταφθάνουν παράνομοι μετανάστες στην Κύπρο.
