Ο Νίκος Περιστιάνης και ο Yucel Vural είναι συμπρόεδροι της δικοινοτικής ομάδας Κυπριακού Ακαδημαϊκού Διαλόγου (CAD), που στοχεύει στη συστηματική προώθηση νέων ιδεών στην επίλυση του Κυπριακού. Πριν κάποιο χρονικό διάστημα είχαν υποστηρίξει την υιοθέτηση του ημι-προεδρικού συστήματος στην Κύπρο. Τώρα εμφανίζονται με κάποιες ιδέες που αφορούν στο θέμα της Αμμοχώστου.
>> Είχαμε ένα πολύ θερμό καλοκαίρι φέτος, εντάσεις στην περιοχή και τώρα το θέμα του ανοίγματος των Βαρωσίων από τους Τούρκους… Χάνονται οι ελπίδες για λύση;
ΝΠ: Οι λύσεις στα οποιαδήποτε προβλήματα δεν έρχονται από μόνες τους. Είναι καιρός οι Κύπριοι να αναλάβουμε την ευθύνη για το μέλλον μας και να σπρώξουμε ενεργά για τη λύση. Η οργάνωση CAD προσπαθεί να συμβάλει με νέες ιδέες – πρόσφατα προωθήσαμε μια νέα μελέτη για την Αμμόχωστο, με συντονισμό από τον δρα Μιχάλη Μιχαήλ και τη στήριξη της Yπατης Aρμοστείας της Αυστραλίας. Φέραμε μαζί εκπροσώπους από τις δημοτικές Αρχές και των δύο κοινοτήτων της περιοχής Αμμοχώστου: ήταν γενική η πεποίθηση ότι η Αμμόχωστος μπορεί να μετατραπεί από εμπόδιο σε καταλύτη της λύσης.
>>Και πώς μπορεί να γίνει αυτό;
YV: Τα συστατικά της λύσης για την Αμμόχωστο υπάρχουν από καιρό. Από τον Μάιο του 1979, στις Συμφωνίες Ντενκτάς-Κυπριανού, το άρθρο 5 υπογράμμιζε τη σημασία της περίκλειστης περιοχής των Βαρωσίων και το δικαίωμα των κατοίκων για επιστροφή. Στη συνέχεια, το ψήφισμα 550 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ μετέτρεψε το άρθρο το οποίο προανέφερα σε απόφαση των Ηνωμένων Εθνών, που υπήρξε η βάση και για όλα τα επόμενα ψηφίσματα.
ΝΠ: Προσθέτω ότι το ψήφισμα 550 καθόριζε πώς θα επέστρεφε η περίκλειστη πόλη στους κατοίκους της υπό τη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό αποκλείει την πιθανότητα να περιέλθει η πόλη υπό τουρκικό έλεγχο, όπως το θέλουν οι πρόσφατες εξαγγελίες, αλλά αποκλείει και τον ελληνοκυπριακό αποκλειστικό έλεγχο, όπως θα ήθελαν πολλοί από τη δική μας πλευρά. Μπορούμε να δούμε τη συγκεκριμένη πρόνοια ως μεταβατική, που βοηθά να ξεπεράσουμε το δύσκολο θέμα του ελέγχου της πόλης σε αυτό το στάδιο. Στο μέλλον η συγκεκριμένη πρόνοια θα μπορούσε να αλλάξει, με τη συναίνεση των δύο πλευρών.
>>Τι συνεπάγεται ο έλεγχος από τα Ηνωμένες Έθνη;
YV: Αυτό είναι δύσκολο ερώτημα, επειδή τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών δεν μπαίνουν σε λεπτομέρειες, αλλά ούτε και δόθηκαν ποτέ στη δημοσιότητα στοιχεία οποιασδήποτε συμφωνίας των δύο ηγετών για τον τρόπο εφαρμογής της πρόνοιας αυτής. Φαίνεται λογικό ότι θα υπάρχει ένας τοπικός κυβερνήτης ή επόπτης στην περιοχή αυτή, ο οποίος θα διορισθεί από το ΣΑ του ΟΗΕ και θα έχει διάφορες νομοθετικές και εκτελεστικές εξουσίες – όπως για θέματα ασφάλειας, τον καθορισμό και την είσπραξη φόρων σε τοπικό επίπεδο, τη συνεργασία μεταξύ Ε/κ και Τ/κ δημαρχιακών Αρχών στην ευρύτερη περιοχή της Αμμοχώστου, τον πολεοδομικό σχεδιασμό και ανάπτυξη, το θέμα της διέλευσης και κυκλοφορίας μεταξύ των διοικητικών συνόρων, κ.ο.κ..
ΝΠ: Είναι προφανές ότι θα υπάρχει δημοτική Αρχή Αμμοχώστου, η οποία θα αποτελείται από εκλελεγμένο δήμαρχο και δημοτικό συμβούλιο με το «υπόλοιπο» των αρμοδιοτήτων που δεν θα αποδοθούν στον κυβερνήτη/επόπτη. Είναι εμφανές ότι πρέπει να υπάρχει πολύ στενή συνεργασία μεταξύ του κυβερνήτη και των δημοτικών εκπροσώπων, ούτως ώστε ο αξιωματούχος ο οποίος θα διορισθεί από τον ΟΗΕ να μην παραπέμπει σε «αποικιακές» εποχές – ούτε σε νεο-αποικιακό καθεστώς, όπου οι διοριζόμενοι από ξένες δυνάμεις βρίσκονται σε αντίθεση με την επιθυμία του τοπικού πληθυσμού να αναλάβει τη διακυβέρνηση της πόλης του και να παίρνει τις αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή του. Ο κυβερνήτης θα πρέπει να επιδιώκει την αποδοχή και το σεβασμό των κατοίκων και να λειτουργεί συναινετικά.
>> Όσον αφορά τους Τ/κ, είναι διατεθειμένοι να δεχθούν μια τέτοια διευθέτηση και τι έχουν να κερδίσουν;
YV: Είναι γεγονός ότι οι Τ/κ έχουν να κερδίσουν πολλά από το άνοιγμα της Αμμοχώστου. Μία από τις πιο σημαντικές θετικές επιπτώσεις θα είναι η αύξηση στις ευκαιρίες για νέες θέσεις εργασίας – προς το παρόν υπάρχει μεγάλο πρόβλημα όσον αφορά την ανεργία, ιδίως στο γυναικείο πληθυσμό. Υπάρχει μεγάλη εξάρτηση από τον πανεπιστημιακό τομέα και τα έσοδα από τον τουρισμό είναι πολύ χαμηλά σε σύγκριση με τι θα μπορούσαν να είναι σε μια επανενωμένη πόλη.
>> Ναι, αλλά είναι αυτά αρκετά;
YV: Θα υπάρξουν και άλλα οφέλη από ένα πιο ολοκληρωμένο πολεοδομικό σχεδιασμό και την ανάπτυξη κοινών υποδομών, π.χ. κοινό σύστημα αποχετεύσεων, σύστημα συγκοινωνίας και μεταφορών κοκ. Η Αμμόχωστος πρέπει να βρει και πάλι τον ιστορικό της ρόλο σαν ένα κοσμοπολίτικο τουριστικό και πολιτιστικό κέντρο… Και οι δύο κοινότητες έχουν να κερδίσουν αν δουλέψουν σαν μια ενωμένη οντότητα. Διατηρώντας την αυτονομία τους σε κάποια θέματα, αλλά και με στενή συνεργασία σε κάποια άλλα θέματα. Είναι γεγονός ότι μια τέτοια συνεργασία μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο για μια επανενωμένη Κύπρο.
>> Θεωρητικά όλα αυτά φαίνονται καλά, αλλά θα δουλέψουν στην πράξη, λαμβάνοντας υπόψη τη δύσκολη ιστορία που έχουμε περάσει;
ΝΠ: Υπάρχουν παραδείγματα διαιρεμένων πόλεων που κατάφεραν να επανενωθούν με τη βοήθεια των Ηνωμένων Εθνών και σιγά-σιγά να σταθούν στα πόδια τους. Το Brcko στη Βοσνία είναι μια τέτοια περίπτωση…
>>Ναι, αλλά είναι η Βοσνία παράδειγμα προς μίμηση;
ΝΠ: Δεν λέμε να μιμηθούμε άλλους, κάθε χώρα είναι διαφορετική και έχει τη δική της ιστορία και ταυτότητα. Αλλά μπορούμε να μάθουμε από την εμπειρία άλλων χωρών. Το Brcko υπέστη τις χειρότερες θηριωδίες στον πόλεμο 1992-1995. Μετά τη Συνθήκη του Ντέυτον, οι αντιμαχόμενες πλευρές δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν για το μελλοντικό καθεστώς της περιοχής. Η επιλογή που επικράτησε ήταν να διατηρηθεί η πόλη πολιτικά ανεξάρτητη και η διοίκηση να ανατεθεί σε διεθνή Επόπτη, με απεριόριστες εξουσίες για να προχωρήσει σε οικονομική ανασυγκρότηση.
>>Και ποιο ήταν το αποτέλεσμα;
YV: Το πείραμα δούλεψε σχετικά καλά και η πόλη σε σύντομο χρονικό διάστημα μπόρεσε να σταθεί στα πόδια της και η οικονομία αναζωογονήθηκε. Οι υπηρεσίες του Επόπτη δεν φαίνονταν πλέον απαραίτητες και έτσι οι υπηρεσίες του αναστάλθηκαν χωρίς να τερματισθούν (σε περίπτωση που μπορούσε να εμφανισθεί και πάλι κάποια επείγουσα ανάγκη). Το Brcko είναι σήμερα μια αυτο-διοικούμενη ανεξάρτητη πολιτεία.
>>Υπάρχει μια τέτοια πιθανότητα για την Αμμόχωστο στο μέλλον; Να μείνει μια πολιτεία ανεξάρτητη και από τις δύο πλευρές για πάντα;
YV: Όπως έχουμε ήδη αναφέρει ποτέ δύο περιπτώσεις δεν είναι ακριβώς οι ίδιες. Προσωπικά θεωρώ πως η Αμμόχωστος μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για τη λύση, με την έννοια ότι μπορεί να δώσει μια ώθηση στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού. Ενόσω οι δυο ηγέτες προχωρούν με τη συζήτηση μιας συνολικής λύσης και στη συνέχεια ενώ ασχολούνται με την υλοποίηση των τόσων πτυχών που σχετίζονται με τη λύση, η Αμμόχωστος μπορεί ήδη να έχει κάνει σημαντικά βήματα προς τα εμπρός.
ΝΠ: Υπάρχουν και πολλοί άλλοι τρόποι με τους οποίους η Αμμόχωστος θα μπορούσε να συμβάλει στο μέλλον. Ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι δι-εθνοτικές ομοσπονδίες είναι πως οποτεδήποτε υπάρχει έντονη διαφωνία μεταξύ των δυο πλευρών, είναι δύσκολο να βρεθεί συμβιβασμός. Στη δική μας περίπτωση μπορεί μια οντότητα όπως η Αμμόχωστος (η οποία θα είναι η ίδια δι-κοινοτική, πιθανώς σε ίση βάση 50:50) να μπορεί να ενεργεί ως μια τρίτη άποψη ή ψήφος, που να δείχνει, έστω ενδεικτικά, κάποια διέξοδο. Και γιατί να μην δούμε την πιθανότητα και άλλων «ανεξάρτητων» πόλεων, με δι-κοινοτικό πληθυσμό, όπως η Λευκωσία και η Μόρφου, να μπορούν να διαδραματίσουν ένα τέτοιο χρήσιμο ρόλο; Τέτοιες ιδέες μπορούν να βοηθήσουν στην πιο ομαλή λειτουργία ενός μελλοντικού ομοσπονδιακού πολιτεύματος.
Νίκος Περιστιάνης:
Το ψήφισμα 550 καθόριζε πως θα επέστρεφε η περίκλειστη πόλη στους κατοίκους της υπό τη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό αποκλείει την πιθανότητα να περιέλθει η πόλη υπό τουρκικό έλεγχο, όπως το θέλουν οι πρόσφατες εξαγγελίες, αλλά αποκλείει και τον ελληνοκυπριακό αποκλειστικό έλεγχο, όπως θα ήθελαν πολλοί από τη δική μας πλευρά.
Yucel Vural :
Και οι δύο κοινότητες έχουν να κερδίσουν αν δουλέψουν σαν μια ενωμένη οντότητα. Διατηρώντας την αυτονομία τους σε κάποια θέματα, αλλά και με στενή συνεργασία σε κάποια άλλα θέματα.
