Τις δικές του εκτιμήσεις για σταδιακή ανάκαμψη της οικονομίας το 2021 δίνει σε συνέντευξή του στον «Φ», ο οικονομολόγος και συνέταιρος στην KPMG Κύπρου Τάσος Γιασεμίδης. Εκτιμά ότι τα έκτακτα μέτρα που λήφθηκαν αυτή την περίοδο και οι πολιτικές χορήγησης επιδομάτων για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας και ενίσχυσης της ρευστότητας είναι προσωρινές, προσθέτοντας ότι το σημαντικό είναι να μπορέσει η οικονομία να ανακάμψει και μαζί τα έσοδα του κράτους. Καλεί την κυβέρνηση να προβεί και σε έναν ανάλογο σχεδιασμό σε περίπτωση που τα έσοδα του κράτους είναι μικρότερα από αυτά που υπολογίζονται. Ο κ. Γιασεμίδης τονίζει ότι είναι μια καλή περίοδος για μεταρρυθμίσεις με αναθεωρήσεις νομοθεσιών και δημιουργία μιας ευέλικτης κρατικής μηχανής. 
 
 
Πιστεύετε πως με τη χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων θα επανέλθει η πορεία ανάπτυξης; Θα δούμε δηλαδή τη λεγόμενη V-Shape ανάκαμψη;
 
Η Κύπρος δεν διαθέτει την εσωτερική οικονομία ή τα οικονομικά χαρακτηριστικά, που θα επιτρέψουν μια V-Shape ανάκαμψη. Τέτοιας μορφής ανάκαμψη ενδεχομένως να δούμε σε χώρες, όπως η Κίνα με τη μεγάλη εσωτερική ζήτηση, αν και είναι πολύ πιθανόν να επηρεαστεί η εξαγωγική διαδικασία.
 
Στη χώρα μας η πορεία ανάκαμψης θα είναι σταδιακή και φυσικά όλα θα εξαρτηθούν από τα υγειονομικά δεδομένα σε Κύπρο και εξωτερικό. Αν για παράδειγμα υπάρχει δεύτερο κύμα εξάπλωσης του ιού, τότε ο σχηματισμός της οικονομικής πορείας θα παρουσιάζει σκαμπανεβάσματα. Αν όλα κινηθούν ομαλά το καλύτερο σενάριο για τη χώρα μας είναι μια U- Shape ανάκαμψη με την επαναφορά της οικονομίας το 2021.
 
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι μετά από τις πρόσφατες χρονιές θετικών ρυθμών ανάπτυξης, η κυπριακή οικονομία παρουσίαζε σημάδια κόπωσης και πριν την εξάπλωση του ιού, με όλες τις εκτιμήσεις να αναφέρονταν σε επιβράδυνση της ανάπτυξης. Με την εξάπλωση του ιού, η χώρα μπαίνει σε ύφεση και καλείται να ανακάμψει το συντομότερο σε ένα δύσκολο οικονομικά διεθνές περιβάλλον, με πολλές προκλήσεις και μεταβλητότητα.
 
Τα διαθέσιμα κονδύλια του κράτους δεν είναι απεριόριστα. Πώς μπορεί η κυβέρνηση να διασφαλίσει τα δημόσια οικονομικά και την ίδια ώρα να στηρίξει την πραγματική οικονομία;
 
Σε έναν προϋπολογισμό είτε αυτός είναι κρατικός είτε οικογενειακός υπάρχουν τα έσοδα και οι δαπάνες. Αν για οποιοδήποτε λόγο οι δαπάνες είναι μεγαλύτερες από τα έσοδα, τότε το έλλειμμα καλύπτεται με δανεισμό, εφόσον φυσικά υπάρχει τέτοια δυνατότητα χρηματοδότησης.
 
Προτεραιότητα όλων των κυβερνήσεων με την εξάπλωση του ιού ήταν η συντήρηση των παραγωγικών μονάδων της κάθε οικονομίας, ώστε με την άρση των περιοριστικών μέτρων να γίνει δυνατή η ανάκαμψη των οικονομιών. Γι’ αυτόν τον λόγο εφαρμόστηκαν πολιτικές χορήγησης επιδομάτων για τη διατήρηση των εργαζομένων και ενίσχυσης της ρευστότητας.
 
Τέτοιες πολιτικές μόνο προσωρινές μπορεί να είναι και το σημαντικό είναι να μπορέσει η οικονομία να ανακάμψει και μαζί τα έσοδα του κράτους. Αντιλαμβάνεστε ότι υπάρχει προσωρινή χαλάρωση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του Συμφώνου Σταθερότητας, όμως θα πρέπει να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και ειδικά του δημόσιου χρέους. 
 
Οπότε ναι, είναι σωστή η στήριξη που παρέχεται αλλά πρέπει να υπάρχει και ο ανάλογος σχεδιασμός σε περίπτωση που τα έσοδα του κράτους είναι μικρότερα από αυτά που υπολογίζονται. Η άρση των περιοριστικών μέτρων θα πρέπει να συνδυαστεί με ένα ολοκληρωμένο πακέτο κινήτρων, ώστε να ενισχυθεί η πραγματική οικονομία και να αποκατασταθούν τα έσοδα του κράτους. Σε αντίθετη περίπτωση είναι αναπόφευκτο ότι θα υπάρξουν μειώσεις στις δαπάνες, εφόσον το προϋπολογισμένο όφελος είναι πιο ξεκάθαρο παρά τις προβλέψεις για έσοδα που επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες.
 
Θεωρείτε ότι είναι μια ευκαιρία για την προώθηση μεταρρυθμίσεων; Ποιες θα πρέπει να είναι οι προτεραιότητες;
 
Πάντα στις περιόδους των οικονομικών κρίσεων θυμόμαστε την αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων και τη δημιουργία ενός νέου οικονομικού μοντέλου. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι πιο εύκολο να γίνουν όταν υπάρχουν θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης και πλεονάσματα. Πρέπει να ομολογήσουμε ότι υπήρξαν μεταρρυθμίσεις, όμως η έντασή τους τα τελευταία χρόνια είχε μειωθεί σημαντικά, ενώ πολλά πρέπει να γίνουν για να μπορούμε να μιλούμε για ένα φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον.
 
Δυστυχώς για την Κύπρο, πολλές μεταρρυθμίσεις αναβλήθηκαν κατά περίοδους, άλλες άρχισαν και έμειναν στη μέση, κάτι που οδήγησε σε μια όχι και τόσο ανταγωνιστική οικονομία, με γραφειοκρατικές διαδικασίες και καθυστερήσεις στην καθημερινότητα των πολιτών. Αυτό, πέραν από τη διαχρονική πολιτική ατολμία ήταν και αποτέλεσμα της αδυναμίας συγκερασμού των επιδιώξεων όλων των ενδιαφερομένων. 
 
Οι μεταρρυθμίσεις που δεν έγιναν είναι αρκετές, ενώ κάποιες που έγιναν χρήζουν επανεξέτασης. Για παράδειγμα στον περί εταιρειών νόμο διαχρονικά έχουν γίνει πολλές τροποποιήσεις και αλλαγές στο αρχικό κείμενο. Ο συγκεκριμένος νόμος και γενικά το νομοθετικό πλαίσιο απαιτεί ενοποίηση και απλούστευση. Αυτό, μπορεί να απαιτεί συγγραφή των νόμων από την αρχή.
 
Η δημιουργία μιας ευέλικτης και αποδοτικής κρατικής μηχανής ενισχύει το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ποιότητα των υπηρεσιών, που προφέρονται προς τους πολίτες. Είναι γι’ αυτό τον λόγο, που θα πρέπει να προωθηθούν τα νομοσχέδια που αφορούν στη μεταρρύθμιση του κρατικού μηχανισμού και την υιοθέτηση απλών και σύντομων διαδικασιών, με την ενίσχυση ταυτόχρονα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Η εξάπλωση του ιού κατέδειξε ότι μπορούμε να προσαρμοστούμε στη νέα τάξη πραγμάτων και στη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων και ελπίζω ότι αυτή η δυναμική που δημιουργήθηκε θα συνεχιστεί.
 
Οι επιχειρηματίες και γενικά οι επενδυτές πέραν από το σταθερό φορολογικό και νομικό πλαίσιο αξιολογούν και τις διαδικασίες που εφαρμόζονται. Σε κανένα δεν θα άρεσε να υποστεί διοικητικό κόστος και μεγάλες καθυστερήσεις, όσον αφορά στις επενδύσεις του, εξαιτίας των προβλημάτων που ενδεχομένως να παρουσιάζουν οι κρατικές υπηρεσίες. 
 
Να σημειώσουμε επίσης, πως από την αρχή του χρόνου παρουσιαζόταν μείωση στον αριθμό εγγραφής εταιρειών, κάτι που έγινε πιο έντονο, εξαιτίας της εξάπλωσης του ιού. Ενδεχομένως να έφτασε η στιγμή να προχωρήσουμε σε φρεσκάρισμα των φορολογικών νομοθεσιών, ώστε ως χώρα να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί και οι διαδικασίες να γίνουν πιο φιλικές προς τους επιχειρηματίες και την κοινωνία.
 
Ο τομέας της παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών, εκτός από τον κορωνοϊό, αναμένεται να επηρεαστεί και από την απόφαση της Ρωσικής Ομοσπονδίας για αλλαγή στη συμφωνία αποφυγής της διπλής φορολογίας με την Κύπρο. Θεωρείτε πως αυτό θα αποτελέσει το τελειωτικό κτύπημα στις δοκιμαζόμενες τα τελευταία χρόνια οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών;
 
H Ρωσία ανέκαθεν αποτελούσε ένα σταθερό υποστηρικτή της Κύπρου, τόσο σε πολιτικό αλλά και οικονομικό επίπεδο. O τομέας των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών αναδιαρθρώθηκε τα τελευταία χρόνια και προσαρμόστηκε στις νέες ανάγκες των επιχειρηματιών, των επενδυτών αλλά και της κοινωνίας γενικότερα. Υιοθετήθηκαν αυστηρές οδηγίες σε σχέση με τις οδηγίες αποδοχής πελατών και αναπτύχθηκαν νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα, όπως τα επενδυτικά ταμεία.  Η χώρα κατάφερε να παραμείνει ένα ανταγωνιστικό χρηματοοικονομικό κέντρο και ο τομέας αποτελεί σταθερό αιμοδότη του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.
 
Γίνεται αντιληπτό ότι η αύξηση στον φόρο παρακράτησης σε μερίσματα και τόκους που πληρώνονται από ρωσικές εταιρείες σε κυπριακές, θα αυξήσει το φορολογικό βάρος στους συγκεκριμένους ομίλους εταιρειών, οι οποίοι θα εξετάσουν εναλλακτικές λύσεις και ενδεχομένως δικαιοδοσίες, ειδικά στην περίπτωση που η επιβολή 15% φόρου παρακράτησης δεν εφαρμοστεί για όλες τις ανταγωνιστικές προς την Κύπρο χώρες. 
 
Αναμένουμε να δούμε την κατάληξη των συζητήσεων μεταξύ των δύο χωρών, ώστε να αξιολογηθούν οι οικονομικές συνέπειες. Στη διεθνή διπλωματία οι σχέσεις μεταξύ χωρών έχουν τα σκαμπανεβάσματα τους, όμως στην περίπτωση της Κύπρου και της Ρωσίας η διαχρονική διασύνδεση των δύο χωρών δεν πιστεύω ότι θα επιτρέψει τον τερματισμό των σχέσεων τους. Πιθανώς να είναι απαραίτητη η καλύτερη συνεννόηση και  η ενίσχυση του διαλόγου μεταξύ των δύο κυβερνήσεων.
 
Όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά
 
Θα έπρεπε ή όχι να τεθεί θέμα κρατικού μισθολογίου υπό τις παρούσες συνθήκες;
 
Αυτήν τη στιγμή οι πολιτικές, που εφαρμόζονται λόγω των περιοριστικών διαταγμάτων αποσκοπούν στη διατήρηση των εισοδημάτων ή τουλάχιστον ποσοστού αυτών των επιχειρήσεων και των πολιτών, ώστε να υπάρχει μια δυναμική στην κατανάλωση με την άρση των περιορισμών, κάτι που δεν είδαμε σε μεγάλο βαθμό την περασμένη βδομάδα στην Κύπρο.
 
Όπως ανέφερα, η διασφάλιση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αποτελεί προτεραιότητα, οπότε εάν τα έσοδα είναι λιγότερα από τα αναμενόμενα όλα τα σενάρια μείωσης των κρατικών δαπανών είναι ανοιχτά.
 
Κλειδί η περίοδος μετά την αναστολή δόσεων
 
Πώς και πόσο πιστεύετε πως θα επηρεαστούν οι τράπεζες και ειδικά μετά την άρση της αναστολής δόσεων;
 
Υπάρχουν δύο σημαντικές προκλήσεις σε σχέση με τον τραπεζικό τομέα και το οικονομικό περιβάλλον που δημιουργήθηκε, εξαιτίας της εξάπλωσης του ιού. Από τη μια είναι το πώς θα επηρεαστούν οι προσπάθειες που κάνουν τα τραπεζικά ιδρύματα για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, κυρίως μέσω πώλησης χαρτοφυλακίων δανείων, αλλά και αναδιαρθρώσεων και από την άλλη πόσοι από τους δανειολήπτες που εξυπηρετούσαν τα δάνεια τους δεν θα μπορέσουν να το πράξουν.
 
Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι μετά τις οδηγίες των ευρωπαϊκών αρχών η αναστολή των δόσεων διά νόμου δεν κατατάσσει ένα δάνειο ως μη εξυπηρετούμενο. Το ζητούμενο είναι το ποια θα είναι η οικονομική κατάσταση των δανειοληπτών με την άρση της αναστολής δόσεων. Σε περίπτωση αδυναμίας καταβολής της δόσης, όπως πριν την αναστολή και αιτήματος αναδιάρθρωσης, τα συγκεκριμένα δάνεια να καταταχθούν ως μη εξυπηρετούμενα.