«Στην ηλικία που είμαι, στα 95 μου χρόνια, έχω ακόμη πολλή θέληση για ζωή και κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ για να παραμείνω υγιής, ενεργός και δραστήριος» ανέφερε στον «Φ» ο γνωστός επιχειρηματίας Κόδρος Πηλακούτας κι αυτή είναι επίσης βασική αξία και βίωμα για τον 85χρονο δικηγόρο Λουκή Λουκαΐδη, την 82χρονη ακτιβίστρια Αλίκη Χατζηγεωργίου και την 72χρονη ψυχοθεραπεύτρια Φώφη Δημητρίου, που σε ώριμη ηλικία αφυπηρέτησης, επιμένουν πεισματικά στην επαγγελματική και την κοινωνική τους δράση.
Ζήσε κι απόλαυσε την ομορφιά της ζωής!
Η πρώτη μου ερώτηση στον Κόδρο Πηλακούτα ήταν κατά πόσο έπαιξε ρόλο στον ψυχικό του κόσμο το πολύ ξεχωριστό όνομα που του έδωσαν οι γονείς του, τιμώντας τον βασιλιά της αρχαίας Αθήνας Κόδρο που σύμφωνα με τον μύθο, ουσιαστικά αυτοκτόνησε προκειμένου να σωθεί η Αθήνα από τους Πελοποννήσιους που την πολιορκούσαν. Δεν με ξάφνιασε η απάντησή του, δεδομένου του δυναμισμού και του πάθους για ζωή που συνεχίζει να επιδεικνύει στα 95 του χρόνια ως διευθυντικό στέλεχος του καταξιωμένου στην αγορά αυτοκινήτων και μηχανών Ομίλου Πηλακούτα. «Σίγουρα είναι αξιέπαινη η αυτοθυσία του Κόδρου -μου είπε- αλλά εγώ προσωπικά πιστεύω ότι ο άνθρωπος μπορεί να βοηθήσει τους άλλους πιο αποτελεσματικά όταν… είναι ζωντανός και όχι όταν πεθάνει. Και πρέπει να σας πω ότι βοήθησα και βοηθώ πολύ κόσμο… και όχι μόνο στις επιχειρήσεις… Ο Άινσταϊν είπε ότι ο άνθρωπος πρέπει να δίνει και όχι να παίρνει. Και για μένα, μια από τις μεγαλύτερες ικανοποιήσεις στη ζωή, είναι να δίνω».
Ο κ. Πηλακούτας μού ανέφερε ότι παρέδωσε τη διοίκηση της εταιρείας Πηλακούτα στον γιο του Χαράλαμπο αρκετά χρόνια πριν, και περήφανα τονίζει την επιτυχία του γιου του στο έργο που αυτός ξεκίνησε. Παρόλα αυτά ο Κόδρος παραμένει πολύ ενεργός. Η μέρα του, όπως μου είπε, ξεκινά με την πρωινή του γυμναστική ανελλιπώς και εν συνεχεία πάει στο γραφείο του στην Παλλουριώτισσα. Το απόγευμα θα τον βρεις πάντα στα νέα κτίρια του Ομίλου όπου απολαμβάνει την απαλή μουσική και τη συζήτηση με φίλους. «Προσπαθώ -ανέφερε- να κρατιέμαι σε καλή φόρμα κι ένας άνθρωπος κρατιέται σε καλή φόρμα, μέσω της εργασίας. Δεν πρέπει να μένεις στο κρεβάτι μετά τις εφτάμισι… Κι επειδή έμαθα μια ζωή να δουλεύω, να δουλεύω και… να δουλεύω, θέλω να συνεχίσω να δουλεύω. Αυτό είναι που με «σπρώχνει» εδώ στο γραφείο κάθε μέρα. Ο άνθρωπος πρέπει να ζήσει τη ζωή του και να απολαύσει όλη την ομορφιά της, μέχρι την τελευταία του πνοή. Πρέπει ν’ αγαπάς τον εαυτό σου – κι όταν αγαπάς τον εαυτό σου, αγαπάς τον κόσμο – και να εργάζεσαι μέχρι τέλους, γιατί η απασχόληση του μυαλού, σου δίνει ζωή». Τον ρώτησα αν κάνει όνειρα για το μέλλον και μου απάντησε: «Να σου πω… Ο Όμιλός μας εκτός από τα αυτοκίνητα, έχει και τις μηχανές. Εξακολουθώ να διευθύνω ή καλύτερα να επιβλέπω μέχρι σήμερα το τμήμα των μηχανών της εταιρείας το οποίο αγαπώ, μιας και αποτελεί την αρχή της καριέρας μου».
Ο Κόδρος Πηλακούτας με τη σύζυγό του Στάλω απέκτησαν δύο παιδιά, την Ελεωνόρα και τον Χαράλαμπο και έχουν πέντε εγγόνια και δύο δισέγγονα. Είπε τα εξής ο κ. Πηλακούτας στον συνάδελφο Πάμπο Κασκάνη, όπως έγραψε στο βιβλίο του με τίτλο «Κόδρος Πηλακούτας» που ο Όμιλος Πηλακούτα εξέδωσε τον Νοέμβρη 2021: «Υπήρξα τυχερός γιατί γνώρισα τη Στάλω με την οποία πορευόμαστε μαζί στη ζωή εδώ και έξι δεκαετίες και υπήρξε πολύ καλή σύζυγος και μητέρα. Πάντα είχα πολλούς φίλους, δούλευα πολλές ώρες, έτσι τις υπόλοιπες ήθελα να περνώ καλά. Μου αρέσει μέχρι και σήμερα να είμαι με παρέα, να πιούμε το ποτό μας, να πούμε τα αστεία μας, να διασκεδάσουμε, να πειράξουμε ο ένας τον άλλο, να θυμηθούμε ιστορίες από τα παλιά. Δεν είμαι άνθρωπος που μπορώ να ζήσω μόνος μου. Μπαίνω σπίτι και η πρώτη μου ερώτηση είναι «πού θα πάμε ή ποιους έχουμε καλεσμένους απόψε; Δεν έχουμε; Γιατί δεν έχουμε, να τηλεφωνήσουμε σε κάποιους». Είναι ωραίο πράγμα να είσαι με κόσμο. Ανοιχτό σπίτι σημαίνει ανοιχτή καρδιά. Πάντα έκανα εύκολα γνωριμίες. Όταν ήμουν νέος συνήθιζα να κάνω παρέα με μεγαλύτερους από εμένα. Εδώ και κάποια χρόνια αυτό είναι σχεδόν αδύνατο, αφού όλοι οι παλιοί μου φίλοι έχουν πεθάνει. Τώρα κάνω παρέα με μικρότερους, έχει κι αυτό τα καλά του»…
Ενέργεια, καθαρές σκέψεις και δημιουργικότητα
«Σε αυτή τη φάση της ζωής μου στα 72 μου χρόνια συνεχίζω να εργάζομαι στο γραφείο μου στη Λευκωσία, νιώθω καλά με ό,τι κάνω και παρά το ότι κουράζομαι ευκολότερα από πριν, σε προσωπικό επίπεδο νιώθω “ξύπνια”, έχω ενέργεια, έχω καθαρές σκέψεις και δημιουργικότητα», ανέφερε στον «Φ» η προσωποκεντρική ψυχοθεραπεύτρια Φωτεινή (Φώφη) Ipsmiller Δημητρίου, που μόλις πριν 2-3 βδομάδες ανέλαβε την προεδρία του Παγκύπριου Συνδέσμου Ψυχοθεραπευτών προσωρινά για ένα χρόνο, μέχρι την επόμενη γενική συνέλευση του Συνδέσμου που θα είναι και εκλογική τον Νοέμβρη-Δεκέμβρη 2023. Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Ψυχοθεραπευτών ιδρύθηκε στη Λευκωσία το 2013 και είναι το μόνο επαγγελματικό Σώμα για όλους τους ψυχοθεραπευτές στην Κύπρο που εγκρίθηκε από ευρωπαϊκό Σώμα διεθνούς κύρους και που εκπροσωπεί στην Κύπρο τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Ψυχοθεραπείας (EAP/ European Association for Psychotherapy). Επιπρόσθετα η κυρία Δημητρίου με πληροφόρησε ότι προσπαθεί μαζί με άλλους ψυχοθεραπευτές, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους που έχουν εκπαίδευση στην τραυματοθεραπεία με τη μέθοδο EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing – ψυχοθεραπευτική τεχνική μέσω οφθαλμικών κινήσεων για την αποκατάσταση του ψυχικού τραύματος) να δημιουργήσουν ένα Παγκύπριο Σύνδεσμο EMDR, που θα είναι δικοινοτικός και μέλος του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου EMDR.
Συνάντησα τη Φώφη Δημητρίου την περασμένη Τρίτη στα Περβόλια Λάρνακας, όπου πέρασε μια βδομάδα παραθαλάσσιας ξεκούρασης με τον Αυστριακό σύζυγό της Βόλφανγκ, που όπως μου είπε τον είχε γνωρίσει και παντρευτεί στη διάρκεια των σπουδών Κοινωνιολογίας που έκανε στην πρωτεύουσα της Αυστρίας, πριν αποφασίσει να στραφεί επαγγελματικά τη δεκαετία 1990 στη Ψυχοθεραπεία. Έχουν ένα 38χρονο γιο, τον Λουκά που είναι σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής στη Βιέννη. Μετά από χρόνια διαμονής και εργασίας στη Βιέννη, η Φώφη επέστρεψε στην Κύπρο μαζί με τον σύζυγό της για μόνιμη εγκατάσταση το 2011. Μου είπε ότι λίγα χρόνια προηγουμένως είχαν πεθάνει οι γονείς της -ο Λυκούργος και η Καίτη Δημητρίου- που ήταν και οι δύο γιατροί, όπως γιατρός είναι και ο αδελφός της Λευτέρης.
«Ήμουν 60 χρονών -πρόσθεσε- και θα μπορούσα να πάρω σύνταξη στην Αυστρία και τότε αποφάσισα να επιστρέψω στην Κύπρο και να συσχετισθώ ξανά με τη χώρα, να προσπαθήσω να λύσω και να συμφιλιωθώ με ορισμένα θέματα που είχαν μείνει ανοικτά, για να μπορέσω να έχω την εσωτερική ηρεμία που επιζητούσα. Δεν το μετάνιωσα ούτε για μια στιγμή, ήταν πολύ καλή και σημαντική απόφαση για μένα και νιώθω καλά που την πήρα και την υλοποίησα. Ήθελα να γνωρίσω ξανά τον τόπο μου, να χαίρομαι την αφυπηρέτησή μου και όλο τον χρόνο που θα είχα στη διάθεσή μου, εφόσον δεν θα εργαζόμουν πλέον. Όμως είχε αρχίσει να μου λείπει η πρόκληση της εργασίας μου κι έτσι δύο χρόνια μετά, στα 63-64 χρόνια μου, έκανα ένα νέο ξεκίνημα ως ψυχοθεραπεύτρια στην Κύπρο -και συνεχίζω να δουλεύω- ενώ έγινα ιδρυτικό μέλος του νεοσυσταθέντος Παγκύπριου Συνδέσμου Ψυχοθεραπευτών και αργότερα μέλος του διοικητικού συμβουλίου του και για 8 χρόνια εκπρόσωπος της Κύπρου στον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Ψυχοθεραπείας. Στην πραγματικότητα υλοποιώ ένα όραμα που είχα ως ψυχοθεραπεύτρια στην Αυστρία και που είχε μείνει κρυμμένο, ότι θα ήταν πολύ ευχάριστο για μένα να προσφέρω κάτι στην Κύπρο στο θέμα της ψυχοθεραπείας κάνοντας εκπαιδεύσεις στην πατρίδα μου. Το να βοηθάς σε προσωπικό και σε κοινωνικό επίπεδο, δεν είναι μονόδρομος… Όταν βοηθάς τους άλλους βοηθάς την ίδια στιγμή και τον εαυτό σου – στην ανάπτυξη, τη λειτουργικότητα, την αυτοπεποίθηση. Έγνοια μου είναι η κοινωνική μου ευθύνη, αλλά αυτό μου προσφέρει κι εμένα κάτι, βελτιώνοντας την αυτοεικόνα μου και εδραιώνοντας την πεποίθηση ότι είμαι χρήσιμος άνθρωπος στην κοινωνία».
Παρά τη ματαίωση των προσδοκιών μου…
Με ένα αίσθημα απογοήτευσης «για το χαμηλό επίπεδο της κυπριακής δικαιοσύνης», μου είπε ότι τελειώνει τη σταδιοδρομία του ο γνωστός δικηγόρος, πρώην βοηθός γενικός εισαγγελέας και πρώην δικαστής του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Λουκής Λουκαΐδης, που συνεχίζει να εργάζεται στα 85 του χρόνια σήμερα. «Αγάπησα και αγαπώ πολύ το επάγγελμά μου – ανέφερε στον «Φ» – παρόλες τις ματαιώσεις των προσδοκιών μου… εννοώ ότι μετά που έφυγα από τη Νομική Υπηρεσία και άρχισα το δικηγορικό επάγγελμα, απογοητεύτηκα πολύ από τα Δικαστήρια, από το χαμηλό επίπεδο κάποιων δικαστών και τη διαφθορά. Αλλά παρά τις απογοητεύσεις, δεν μετανιώνω για την επαγγελματική μου ζωή, που με κρατούσε πάντα σε εγρήγορση. Μάλιστα έχω μόλις τελειώσει το βιβλίο μου με τίτλο «Ο επίλογος ενός δικηγόρου» που το έγραψα τον τελευταίο ενάμιση χρόνο με θέμα την επαγγελματική μου σταδιοδρομία και θα εκδοθεί σύντομα. Θέλω να τονίσω ότι πολλές υποθέσεις που χειρίστηκα ως δικηγόρος, μου άφησαν το αίσθημα της πλήρους αδικίας και της κατάχρησης εξουσίας και της καταπάτησης δικαιωμάτων ανθρώπων φτωχών… Έχω υποθέσεις που παρατραβούν μέχρι και 10 χρόνια, ενώ 7 πελάτες μου πέθαναν πριν τελειώσουν οι υποθέσεις τους στο Δικαστήριο! Γιατί λοιπόν συνεχίζω στα 85 μου; Η αλήθεια είναι ότι από τη μια σκέφτομαι ν’ αποσυρθώ και από την άλλη σκέφτομαι ότι αφού μπορώ να προσφέρω για να βελτιωθεί αυτός ο κόσμος, γιατί να μη συνεχίζω;
«Τώρα βέβαια αναλαμβάνω λιγότερες υποθέσεις, αστικές και όχι ποινικές, γράφω τα βιβλία μου και αρθρογραφώ. Ο πυρήνας της ζωής σε όλους τους τομείς είναι η δημιουργικότητα και για μένα είναι απαραίτητη η δημιουργικότητα – δεν μπορώ να αφήνω τις μέρες να περνούν και να είμαι αδρανής… κάθε μέρα μου λοιπόν ξεκινά με τη δουλειά στο γραφείο μέχρι το μεσημέρι, μαζί με τη συνάδελφο Λουκία Πατσαλίδου. Θέλω να πω και το εξής: Δεν υπάρχει πολιτισμός στην Κύπρο, αλλά υπάρχει τουλάχιστον στην Ευρώπη. Δεν με απογοήτευσε η θητεία μου στο ΕΔΑΔ. Όταν έφυγα το 2008, οι συνάδελφοι δικαστές μου έδωσαν την τελευταία στιγμή σε μια αποχαιρετιστήρια συγκέντρωση, ένα βιβλίο που δεν ήξερα ότι ετοίμαζαν και που περιέχει τις διαφωνίες μου με αυτούς, τις χωριστές, μειοψηφούσες γνωμοδοτήσεις μου στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, υπό τον τίτλο «Judge Loukis Loucaides, an Alternative View on the Jurisprudence of the European Court of Human Rights: A Collection of Separate Opinions 1998-2007».
Ο κ. Λουκαΐδης μού ενεχείρισε το βιβλίο και μετροφυλλώντας το, έπεσα σε ένα υπότιτλο όπου ο Βρετανός τότε αντιπρόεδρος του ΕΔΑΔ Sir Nicolas Bratza που στη συνέχεια έγινε πρόεδρος του ΕΔΑΔ, τον αποκαλεί «a man of quality»… Όπως σχολίασε ο Λουκής Λουκαΐδης, «αυτό σημαίνει πολιτισμένος άνθρωπος, ο άνθρωπος που εκτιμά και σέβεται και τη διαφωνία του άλλου»…
Δεν με φοβίζει ο χρόνος που περνά…
Συνάντησα πριν λίγες μέρες την Αλίκη Χατζηγεωργίου πρόεδρο του μη κερδοσκοπικού ιδρύματος «Ζωή κατά της Εμπόλεμης Βίας» («Zoe vs War Violence»), καθώς διάβαζε σε μέλη του διοικητικού συμβουλίου της οργάνωσης, τη θεατρική διασκευή που έκανε σε παιδικό παραμύθι της Νατάσας Φρειδερίκου. Συγγραφέας και ακτιβίστρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επίτιμη πρόεδρος του Συνδέσμου για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ), η κυρία Χατζηγεωργίου συνεχίζει ακάθεκτη στα 82 της χρόνια να γράφει και να δραστηριοποιείται κοινωνικά, πάντα γεμάτη ενέργεια και όρεξη για δράση.
«Ναι -μου είπε- διαβάζω και γράφω βιβλία και θεατρικά κείμενα και είμαι… διαχρονική φίλη όλων… των καιρών και ηλικιών θα έλεγα… Και προφανώς ναι, δεν με απασχολεί η ηλικία η δική μου, αλλά δεν με απασχολεί ούτε η ηλικία των άλλων! Μπορώ να κάνω καλή παρέα με 18χρονα, αλλά και με μεγαλύτερους από μένα, αρκεί να μου αρέσουν ως άνθρωποι και έχω φίλους που είναι 90 χρονών. Δεν με φοβίζει ο χρόνος που περνά, δεν έκρυψα ποτέ την ηλικία μου και πιστεύω ότι είμαι ακομπλεξάριστη σε πολλά ζητήματα. Η μόνιμη ερώτηση που μου έκαναν μετά τα 50 μου και συνεχίζουν να μου κάνουν, είναι γιατί μεγαλώνοντας παραμένω ακούραστη. Όταν ήμουν 30 φαινόμουν 20, όταν ήμουν 40 φαινόμουν 30 και τώρα που είμαι 80 με θεωρούν όλοι νεότερη. Ο λόγος είναι ότι δεν ασχολήθηκα ποτέ με τον χρόνο. Να σου εξομολογηθώ όμως ότι δεν είμαι καλή στα… οικοκυρικά. Όταν βεβαίως αποφασίσω να μπω στην κουζίνα να βάλω ποδιά και να μαγειρέψω, μεγαλουργώ! Αλλά δεν το κάνω τακτικά…».
Η Αλίκη γεννήθηκε το 1940 στην Έμπα της Πάφου και 15χρονη μαθήτρια Γυμνασίου, πήρε μέρος στον αγώνα της ΕΟΚΑ συμμετέχοντας μάλιστα σε ενέδρες κατά των Άγγλων και σε άλλες ριψοκίνδυνες αποστολές. Το βιβλίο της που εξέδωσε το 2017 με τίτλο «Τα παιδιά του Ακάμα» είναι ένα ιστορικό λογοτέχνημα για τη ζωή, τη δράση και τον θάνατο των συμμαθητών και συναγωνιστών της Γιώργου Παπαβερκίου από τις Αρόδες, Σάββα Κόκκινου από την Ακουρσό και Κόκου Στυλιανού από το Νέο Χωριό που σκοτώθηκαν και οι τρεις στη διάρκεια του αγώνα. Το 2012 εξέδωσε το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Λεμονανθοί στο χώμα», μια μυθιστορηματική αφήγηση της ιστορίας της οικογένειάς της, ενώ μόλις τέλειωσε το τρίτο της βιβλίο, ένα μυθιστόρημα έτοιμο για έκδοση, με τον τίτλο «Το νυφικό που δεν φόρεσα».
«Η συγγραφή -μου είπε- είναι τα τελευταία χρόνια η κυριότερη ασχολία μου και αυτό που αγαπώ να κάνω πραγματικά». Αμέσως μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1959-60 η Αλίκη εγκαταστάθηκε και εργάστηκε στη Λευκωσία, όπου παντρεύτηκε στα 43 της χρόνια. Δεν απέκτησε παιδιά από τον γάμο της. Έγραψε στο εσώφυλλο των δύο προαναφερόμενων βιβλίων της: «Στην πρωτεύουσα έζησα τα περισσότερα χρόνια μου. Δεν εκπλήρωσα κανένα από τα όνειρά μου. Δούλευα σε τράπεζα, αλλά έβρισκα πάντα λίγο χρόνο να φτιάξω εικόνες με τη σκέψη μου, να γράψω και να κρύψω κείμενα στα μυστικά μου συρτάρια. Αφιέρωσα μέρος της ζωής μου στον αγώνα για ισότητα των γυναικών και για αλλαγή νοοτροπίας της κοινωνίας που θυματοποιούσε τη γυναίκα μέσα κι έξω από την οικογένειά της. Ενταγμένη στο συνδικαλιστικό κίνημα (σ.σ. την ΕΤΥΚ), σήκωσα πρώτη στην τράπεζα τη σημαία για ισομισθία (σ.σ. μου ανέφερε ότι αφυπηρέτησε πρόωρα το 1997 ως τμηματάρχης) και αργότερα αφιέρωσα όλες μου τις δυνάμεις στη στήριξη κάθε θύματος βίας, που στην πλειονότητά τους είναι γυναίκες και παιδιά. Η Λευκωσία είναι η πόλη που έζησα και ωρίμασα ως άνθρωπος. Μου έδωσε εμπειρίες, γνωριμίες, αλλά δεν κατάφερε να εκτοπίσει από την καρδιά μου την Πάφο. Κάποια στιγμή δέχτηκα να πορευτώ στα ηλιόστρατα της ζωής με ένα άνθρωπο που με αγάπησε γι’ αυτό που ήμουν και με στήριξε γι’ αυτά που αγωνιζόμουν, τον σύζυγο μου Σάββα Χατζηγεωργίου (σ. σ. ήταν εκπαιδευτικός και μέλος της Επιτροπής Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας) τον οποίο αγαπούσα και τιμούσα σε κάθε στιγμή της ζωής μου, μέχρι τον θάνατό του το 2012».
