Πώς βιώσατε αυτήν την πρωτόγνωρη περίοδο που δηµιούργησε η πανδηµία καθώς και τους περιορισµούς που ακολούθησαν;
Η περίοδος αυτή ήταν και πράγµατι παραµένει πολύ δύσκολη τόσο σε ατοµικό, όσο και σε πανανθρώπινο επίπεδο. Η πανδηµία µας έφερε αντιµέτωπους µε υπαρξιακά, φιλοσοφικά, ηθικά, επιστηµονικά, επαγγελµατικά και κοινωνικά ερωτήµατα και διλήµµατα. Την ίδια στιγµή που αρχές και αξίες συνεχίζουν να δοκιµάζονται, εµείς καλούµαστε ως κοινωνία και άτοµα να εξέλθουµε από την κρίση σοφότεροι, δυνατότεροι αλλά, κυρίως, καλύτεροι. Είναι φυσικά πολύ δύσκολο να υπάρξει συµφωνία απόψεων σχετικά µε το πώς αντιλαµβανόµαστε την πραγµατικότητα. Το σίγουρο όµως είναι ότι όλοι έχουµε εκτιµήσει, όσο ποτέ άλλοτε, την οµορφιά των απλών στιγµών και χαρών της ζωής, της οικογένειας, των φίλων, των συναδέλφων, του εργασιακού χώρου και γενικότερα του κοινωνικού συνόλου. Συνειδητοποιήσαµε πόσο ασήµαντα είναι πολλά υλικά αγαθά, ενώ πόσο σηµαντική είναι η γνώση, η παιδεία, ο πολιτισµός, η υγεία, η προσωπική κοινωνική ανέλιξη, τα ταξίδια και η γνωριµία µε άλλους πολιτισµούς και κουλτούρες. Η επένδυση λοιπόν στη πανεπιστηµιακή εκπαίδευση και τη δια βίου µάθηση αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα.
Κατά την περίοδο της πανδηµίας αναδείχθηκε η εξέχουσα σηµασία της τεχνολογίας στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, στη στήριξη του εργασιακού χώρου και τη δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας, στην υποβοήθηση των οργανισµών και επιχειρήσεων για τη διασφάλιση της βιωσιµότητάς τους και, κατά συνέπεια, στη µη κατάρρευση της οικονοµίας. Η «κοινωνική αποστασιοποίηση – social distancing», είναι ένας όρος ο οποίος χρήζει αµφισβήτησης, αφού ουσιαστικά αφορά στη φυσική απόσταση (η οποία οδηγεί στην κοινωνική αποστασιοποίηση). Ως εκ τούτου, ο όρος «φυσική αποστασιοποίηση – physical distancing» είναι πιο δόκιµος. Η φυσική αποστασιοποίηση υπήρξε καταλυτική για την καταπολέµηση του ιού. Στα πλαίσια της κανονικότητας όµως αποτελεί κίνδυνο για την κοινωνία και την ανθρωπότητα. Η τεχνολογία κατά την πανδηµική περίοδο αποτέλεσε το δυνατότερο όπλο κοινωνικής συνοχής, αφού διατήρησε και διατηρεί την κοινωνική εµπλοκή και ώσµωση, παρέχοντας «διαδικτυακή εγγύτητα/κοινωνική εµπλοκή – online proximity/social engagement».
Πώς ανταποκριθήκατε στα νέα δεδοµένα; Πόσο έτοιµοι ήσασταν για ένα νέο τρόπο εκπαίδευσης και παράδοσης µαθηµάτων;
Το Πανεπιστήµιο Λευκωσίας είναι ένα από τα µεγαλύτερα πανεπιστήµια στην Ευρώπη στον τοµέα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Το εαρινό εξάµηνο 2020 προσφέραµε 36 εξ αποστάσεως προγράµµατα στα οποία φοιτούσαν περισσότεροι από 7,500 φοιτητές/τριες. Ως εκ τούτου, τα νέα δεδοµένα µας βρήκαν πανέτοιµους για τη µετάβαση των 5,000 περίπου δια ζώσης φοιτητών/τριών στην εξ αποστάσεως διαδικτυακή διδασκαλία και µάθηση. Η οµαλή µετάβαση έγινε µε βάση τον Ακαδηµαϊκό Σχεδιασµό Έκτακτης Ανάγκης, τον οποίο εκπονήσαµε από τον Φεβρουάριο και τον οποίο συζητήσαµε και εγκρίναµε µαζί µε αντιπροσώπους των φοιτητών/τριών στη Σύγκλητο.
Στις 16 Μαρτίου, περισσότεροι από 2,000 διά ζώσης φοιτητές/τριες, παρακολούθησαν ζωντανά τέσσερα σεµινάρια κατάρτισης που εστίασαν στην εξ αποστάσεως µάθηση και διδασκαλία και στα εργαλεία Moodle και WebEx. Ενηµερώθηκαν, επίσης, από εµένα προσωπικά και τον Αντιπρύτανη Ακαδηµαϊκών Υποθέσεων για τη µετάβασή τους στην εξ αποστάσεως µάθηση, καθώς και για διάφορα συναφή ακαδηµαϊκά και διαδικαστικά θέµατα και πήραν άµεσα απαντήσεις σε εκατοντάδες ερωτήσεις που έθεσαν. Είναι αξιοσηµείωτο ότι οι παρουσιάσεις και τα σεµινάρια είχαν πέραν των 21,500 θεάσεων (viewings).
Με τα πιο πρακτικά µαθήµατα τι είδους χειρισµοί έγιναν;
Τα περισσότερα εργαστηριακά µαθήµατα ολοκληρώθηκαν µε εναλλακτικές µεθόδους µάθησης χωρίς την ανάγκη φυσικής παρουσίας, µε χρήση τεχνολογίας αιχµής και εξειδικευµένου λογισµικού εικονικών εργαστηρίων και προσοµοιώσεων. Πολύ λίγα εργαστηριακά µαθήµατα θα χρειαστούν κάποιες εργαστηριακές ώρες, οι οποίες θα συµπληρωθούν τον Σεπτέµβρη. Όπως και όλες οι υπόλοιπες αποφάσεις µας, η απόφαση αυτή πάρθηκε µετά από συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων µε τις/τους εµπλεκόµενες/ους φοιτήτριες/τές.
Η πανεπιστηµιακή εκπαίδευση ήταν ένας ραγδαία αναπτυσσόµενος τοµέας τα τελευταία χρόνια µε διαρκώς αυξανόµενη συνεισφορά στο ΑΕΠ της χώρας. Πως εκτιµάτε ότι θα επηρεαστεί;
Αναµένω ότι µε τη συνεχή στήριξη της πολιτείας, η πανεπιστηµιακή εκπαίδευση θα συνεχίσει να ανθίζει. Είναι σηµαντικό να στηριχθούν οι προσπάθειές µας για προσέλκυση περισσότερων διά ζώσης φοιτητών/τριών. Πολύ σηµαντικό θέµα αποτελεί επίσης η περαιτέρω ανάπτυξη του πλαισίου νόµων και κανονισµών που διέπει την ανώτερη εκπαίδευση, έτσι ώστε να υπάρξει περισσότερη διεθνοποίηση και κυρίως ανάπτυξη της ποιοτικής διασυνοριακής εκπαίδευσης µέσω της ψηφιακής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, της παροχής προγραµµάτων δικαιόχρησης και της δηµιουργίας παραρτηµάτων των πανεπιστηµίων στο εξωτερικό. Η πολιτεία πρέπει να επενδύσει ακόµη περισσότερο στα πανεπιστήµια, στην έρευνα και την καινοτοµία και να στηρίξει οικονοµικά τους φοιτητές/τριες οι οποίοι/ες αποτελούν εγγύηση για µια καλύτερη και οικονοµικά ευηµερούσα κοινωνία.
Τι ισχύει µε τους ξένους φοιτητές; Έχουν επιστρέψει στις χώρες τους; Πότε αναµένεται επάνοδός τους;
Οι περισσότεροι µη Κύπριοι φοιτητές/τριες έχουν επιστρέψει στις χώρες τους και ολοκληρώνουν οµαλά, όπως και οι υπόλοιποι/ες φοιτητές/τριες, τις τελικές αξιολογήσεις/εξετάσεις τους µέσω εναλλακτικών διαδικτυακών µεθόδων αξιολόγησης. Είµαστε πανέτοιµοι να τους υποδεχθούµε το συντοµότερο δυνατό στη πανεπιστηµιούπολή µας, µε βάση τα µέτρα ασφάλειας και υγιεινής και τα επίσηµα πρωτόκολλα που είναι και θα είναι σε ισχύ. Ταυτόχρονα προετοιµαζόµαστε για όλα τα ενδεχόµενα, συµπεριλαµβανοµένου και του σεναρίου πιθανής µελλοντικής έξαρσης του ιού, έτσι ώστε αν χρειαστεί να προσφέρουµε όλα τα προγράµµατα σπουδών µας διαδικτυακά (online) ή/και σε υβριδική µορφή, δηλαδή συνδυασµού εξ αποστάσεως και µε φυσική παρουσία εκπαίδευση.
Παράλληλα, είµαστε πανέτοιµοι να υποδεχθούµε νέους/ες και µεταφερόµενους/ες φοιτητές/τριες. Αυτήν τη στιγµή, υπάρχει δισταγµός για σπουδές στο εξωτερικό, ειδικά στο Ηνωµένο Βασίλειο, αλλά και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, όπου η διαχείριση της πανδηµίας ήταν ή συνεχίζει να παραµένει προβληµατική.
Ποια είναι η επόµενη µέρα για την πανεπιστηµιακή εκπαίδευση στην Κύπρο;
Η µεγάλη πρόκληση για τα πανεπιστήµια είναι η προσαρµογή τους στη νέα κανονικότητα. Σαφέστατα, δεν αναφέροµαι µόνο στην προσωρινή κανονικότητα εν µέσω πανδηµίας, αλλά στην µετα-πανδηµική κανονικότητα, η οποία θα αναδιαµορφώνεται µε ταχύτατους ρυθµούς από την 4η βιοµηχανική επανάσταση και τις ανατρεπτικές τεχνολογίες. Το Πανεπιστήµιο του Μέλλοντος οφείλει να ενστερνιστεί πλήρως τις παιδαγωγικές µεθόδους µάθησης και αξιολόγησης που αξιοποιούν την τεχνολογία και οφείλει να προσφέρει ευέλικτη µάθηση (flexible learning). Η ποιοτική και πλήρως ευέλικτη µάθηση αποτελεί για µένα ένα σηµαντικότατο πυλώνα της επόµενης µέρας της πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης.
Ένας δεύτερος σηµαντικότατος πυλώνας είναι ο ανασχεδιασµός των προγραµµάτων σπουδών, ώστε να καλλιεργείται στους/στις φοιτητές/τριες ένας µεγάλος αριθµός ήπιων δεξιοτήτων, όπως η πολυγλωσσία, η διαπολιτισµική κριτική και δηµιουργική σκέψη, ο οραµατισµός, ο σχεδιασµός και προγραµµατισµός, η συναισθηµατική νοηµοσύνη, η οµαδικότητα στην εργασία και η συνεργασία, η επίλυση προβληµάτων, η γραπτή και προφορική επικοινωνία, η καινοτοµία και επιχειρηµατικότητα, η ψηφιακή και τεχνολογική προσαρµογή, η εγρήγορση, η προσαρµογή στο συνεχώς µεταβαλλόµενο περιβάλλον, ο ορθολογισµός και η επιχειρηµατολογία, και, τέλος, η ενεργός πολιτότητα.
Και οι δύο αυτοί πυλώνες αποτελούν µέρος της στρατηγικής 2020-2024 του Πανεπιστηµίου Λευκωσίας.
Από το περιοδικό Insider, τεύχος Μαΐου 2020
