Τα παιδιά της Ε’ τάξης του Περιφερειακού Δημοτικού Σχολείου Πάνω Κιβίδων διεξήγαγαν μια έρευνα με θέμα «Κυβίδες ή Κιβίδες;» διερευνώντας τον ορθό τρόπο γραφής του ονόματος του χωριού και του σχολείου τους. Η ερευνητική τους εργασία πήρε το Α’ Βραβείο στον Διαγωνισμό «Μαθητές και Μαθήτριες στην Έρευνα – ΜΕΡΑ 2018-2019» που διοργανώνει το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. 

Η εργασία των παιδιών διήρκεσε όλη σχεδόν τη σχολική χρονιά. Άρχισε από τον Σεπτέμβρη και είναι ακόμα σε εξέλιξη, καθώς τα παιδιά βρίσκονται τώρα στο στάδιο της διάχυσης αποτελεσμάτων, σε μια προσπάθεια να γνωστοποιήσουν τα αποτελέσματά τους σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό. Στις 18 Μαΐου συμμετείχαν στη ραδιοφωνική εκπομπή «Παιδιά στον Αέρα», στην οποία είχαν την ευκαιρία να μιλήσουν για την έρευνά τους. Επίσης στις 20 Μαΐου παρουσίασαν το σύνολο της ερευνητικής τους εργασίας σε Μαθητικό Συνέδριο στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Κοινοτικού Συμβουλίου Πάνω Κιβίδων, στην παρουσία συγχωριανών τους, με σκοπό να προσφέρουν στην κοινότητα τις πληροφορίες που συγκέντρωσαν από την ερευνητική τους εργασία. Τα ευρήματα των 11 μικρών εθελοντών ερευνητών είναι εντυπωσιακά.

Σκοπός και ερευνητικά ερωτήματα 

Τα παιδιά παρατήρησαν ότι εδώ και χρόνια υπάρχουν δύο τρόποι γραφής του χωριού, Πάνω Κυβίδες (με ύψιλον) και Πάνω Κιβίδες (με γιώτα), ενώ από τους περισσότερους χρησιμοποιείται ο πρώτος τρόπος γραφής. Φέτος τον Σεπτέμβρη, ενημερώθηκαν όλοι, μαθητές και εκπαιδευτικοί, ότι η επίσημη ορθογραφία του ονόματος του σχολείου μας είναι με γιώτα και έτσι γράφτηκε στα τετράδια, φυλλάδια και στις διάφορες ανακοινώσεις του σχολείου.

Αυτό μπέρδεψε τα παιδιά και κάθε φορά που είχαν να συμπληρώσουν το όνομα του χωριού ή του σχολείου ρωτούσαν αν πρέπει να το γράψουν με γιώτα ή με ύψιλον. Κανείς όμως δεν γνώριζε ποιος τρόπος γραφής είναι ο ορθός και γιατί. Οι γονείς των παιδιών και η ευρύτερη κοινότητα επίσης δεν γνώριζαν τίποτα για το θέμα. Γι’ αυτό τα παιδιά θεώρησαν εξαιρετικά ενδιαφέρον, αλλά και πολύ σημαντικό, να ερευνήσουν ιστορικά και ετυμολογικά τον τρόπο γραφής του ονόματος του χωριού, γιατί άλλαξε η ορθογραφία, αλλά και ποιος τρόπος γραφής είναι τελικά σωστός. Επίσης στόχο είχαν να ενημερωθεί η κοινότητα και όλοι πλέον να γνωρίζουν πώς γράφεται το όνομα του χωριού και του σχολείου. Συγκεκριμένα τα παιδιά διερεύνησαν τα εξής ερωτήματα:

1) Ποιον τρόπο γραφής ακολουθούν αυθόρμητα οι κάτοικοι του χωριού, ποιον τρόπο θεωρούν σωστό και γιατί; 
2) Ποιος, πότε και γιατί άλλαξε τον τρόπο γραφής του ονόματος του χωριού; 
3) Υπάρχουν γραπτές πηγές που να μαρτυρούν τον τρόπο γραφής του ονόματος του χωριού σε παλαιότερες εποχές και την ετυμολογία του; 
4) Τελικά ποιος τρόπος γραφής του ονόματος του χωριού τεκμηριώνεται μέσα από την ερευνητική μας εργασία;

Εκδοχές για την ετυμολογία  

Για την ετυμολογία του ονόματος του χωριού υπάρχουν δύο κύριες εκδοχές: 
α) γράφεται με ύψιλον, εξαιτίας της σύνδεσης με τον κύβο και την πέτρα της περιοχής, την πέτρα των Κυβίδων, η οποία βγαίνει φυσικά σε μορφή κύβου και 
β) γράφεται με γιώτα, λόγω της σύνδεσης του χωριού με την ευγενή οικογένεια ντε Κιβίδες, χωρίς όμως να διευκρινίζεται αν το χωριό πήρε το όνομά του από την οικογένεια ή αν συνέβη το αντίθετο.

Μεθοδολογία

Για να διερευνήσουν το πρώτο ερώτημα, τα παιδιά χρησιμοποίησαν ερωτηματολόγια προς τους γονείς όλων των μαθητών του σχολείου, συνέντευξη με τον κοινοτάρχη και παρατήρηση του γενικότερου τρόπου χρήσης του ονόματος του χωριού από τους κατοίκους και τους διάφορους φορείς/ οργανώσεις του χωριού, αλλά και εκτός χωριού. 

Για το δεύτερο ερώτημα τα παιδιά επικοινώνησαν με τη Μόνιμη Κυπριακή Επιτροπή Τυποποίησης Γεωγραφικών Ονομάτων (Μ.Κ.Ε.Τ.Γ.Ο.) η οποία έχει εκδώσει τον «Οδηγό Τυποποίησης Ονομάτων». Μέλη της επιτροπής επισκέφτηκαν το σχολείο και έδωσαν απαντήσεις στα παιδιά για την τυποποίηση του ονόματος. 

Για το τρίτο ερώτημα τα παιδιά ερεύνησαν το αρχείο του σχολείου, της κοινότητας και της εκκλησίας -με τη συμμετοχή των αντίστοιχων φορέων- και το αρχείο εφημερίδων του Ιστορικού Αρχείου και Κέντρου Μελετών του Δήμου Λεμεσού. Επίσης μελέτησαν βιβλιογραφία και παλιούς χάρτες, προσπαθώντας να εντοπίσουν ιστορικές αναφορές στο χωριό, οι οποίες να ρίχνουν φως στην προέλευση του ονόματός του. Παράλληλα, τα παιδιά επικοινώνησαν με επιστολές με το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης και το Τμήμα Αρχαιοτήτων, για να διερευνήσουν κατά πόσο υπάρχουν γραπτές πηγές που να στηρίζουν την εκδοχή ότι το όνομα του χωριού συνδέεται με την πέτρα της περιοχής (τη γνωστή πέτρα των Κυβίδων), η οποία βγαίνει φυσικά σε μορφή κύβου. 
Για το τελευταίο ερώτημα, τα παιδιά μελέτησαν ξανά τα στοιχεία, συνόψισαν τα συμπεράσματά τους, έκριναν ξανά τις πληροφορίες και τέλος οδηγήθηκαν στην πιο ικανοποιητική απάντηση που μπορούσαν να δώσουν στο ερώτημά τους. Επίσης διασταύρωσαν τις πληροφορίες τους με τη βοήθεια της ερευνήτριας κ. Νάσας Παταπίου.
 

Η γαλλική λέξη και η τοπική πέτρα

Ενδιαφέρουσες είναι οι πληροφορίες που προέκυψαν από την έρευνα των παιδιών γύρω από την ονομασία του χωριού:

  •  Οι Κιβίδες προέρχονται από την παλαιά γαλλική λέξη Guivides και αρχικά ήταν το όνομα μιας περιοχής. Είναι σύνθετη λέξη (Gui + vides). Το παλαιό γαλλικό Gui- σημαίνει μεγάλος, φαρδύς και το vides προέρχεται από το λατινικό vitis που σημαίνει «αμπέλι». Άρα Guivides σημαίνει «μεγάλοι αμπελώνες» ή «μεγάλα δάση».
  •  Υπήρχαν Πάνω και Κάτω Κιβίδες από τη Φραγκοκρατία.
  •  Στην περιοχή υπήρχε το χωριό Συριά μέχρι το 1825 που εγκαταλείφτηκε. Πιθανολογείται ότι ιδρύθηκε από Σύρους εμπόρους.
  •  Η πιο παλιά καταγραφή του χωριού ήταν το 1367 – Το χωριό Chivida φαίνεται να ήταν φέουδο του  Ιωάννη de Giblet ή Ζimblet, είχε αμπελώνες και παρήγαγε κρασί. 
  •  Δεν βρέθηκαν πηγές που να δείχνουν ότι το χωριό ανήκε ποτέ στην οικογένεια ντε Κιβίδες.
  •  Δεν βρέθηκαν πηγές που να δείχνουν ότι το όνομα του χωριού συνδέεται με την πέτρα και τον κύβο, καθώς δεν έχουν γίνει στην Κύπρο ακόμα αρχαιολογικές έρευνες που να συσχετίζουν την πέτρα σε αρχαία μνημεία με συγκεκριμένη περιοχή εξόρυξης.

Υπάρχουν αναφορές ότι η πέτρα της περιοχής χρησιμοποιήθηκε σε πολλά αρχαία μνημεία, όπως τα μεσαιωνικά κάστρα της Λεμεσού και του Κολοσσιού, καθώς επίσης και στην αναστήλωση της Επιδαύρου και του Αγίου Στέφανου στη Βιέννη.
Στο ερώτημα «τι σας εντυπωσίασε περισσότερο», όσοι πήραν μέρος στην έρευνα, απάντησαν: «Περισσότερο εντυπωσιαστήκαμε από τα στοιχεία που βρήκαμε για το χωριό και την περιοχή μας, καθώς διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν πολλά ακόμα που δεν γνωρίζουμε. Για παράδειγμα, βρήκαμε ότι υπήρχαν οι Πάνω και οι Κάτω Κιβίδες από την εποχή της Φραγκοκρατίας. Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι οι Κάτω Κιβίδες ήταν τουρκοκυπριακό χωριό, το οποίο δημιουργήθηκε μετά την Οθωμανική κατάκτηση. Στη μελέτη χαρτών βρήκαμε να αναφέρονται πριν την οθωμανική κατάκτηση, το Chiuidalto, το Chiuidabasso και ένα τρίτο χωριό, η Siria. Άρα πιθανόν οι Κάτω Κιβίδες υπήρχαν από την εποχή της Φραγκοκρατίας και κάποια στιγμή οι κάτοικοι εξισλαμίστηκαν. Η Συριά, είναι ένα χωριό το οποίο εγκαταλείφτηκε γύρω στο 1825 και για το οποίο δεν είχαμε ακούσει ποτέ. Σήμερα, διασώζεται τοπωνύμιο στο χωριό με το όνομα «Συρκά». Πιθανόν να συνδέεται και με τη Συρία, καθώς πολλοί έμποροι από τη Συρία ήρθαν στην Κύπρο, κατά τη Φραγκοκρατία και δημιούργησαν οικισμούς”.

Σε σχέση με τις δυσκολίες που συνάντησαν στην έρευνά τους, απάντησαν: «Συναντήσαμε κάποιες δυσκολίες. Κατ’ αρχήν εξαιτίας του περιορισμένου χρόνου που είχαμε, για να παραδώσουμε την εργασία στις 5 Απριλίου, δεν προλάβαμε να βρούμε στοιχεία για την περίοδο της Οθωμανοκρατίας. Επίσης σημαντικός περιορισμός ήταν η καταστροφή που σημειώθηκε στο παλιό χωριό «Πάνω Κιβίδες». Το χωριό που υπήρξε από τη Φραγκοκρατία δεν διασώθηκε μετά τη μετεγκατάσταση του οικισμού στη νέα τοποθεσία. Δεν μπορέσαμε κατά την επίσκεψή μας να κάνουμε επιτόπια μελέτη και να εντοπίσουμε παλιές επιγραφές σε αρχαίες βρύσες ή σε ανώφλια σπιτιών (και να δούμε έτσι τον τρόπο γραφής του χωριού). Η ίδια καταστροφή σημειώθηκε και στις Κάτω Κιβίδες”.

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ

Μέσα από την έρευνα, οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν σημαντικούς ανθρώπους που διέπρεψαν στον τομέα τους, την κ. Νάτια Αναξαγόρα – γλωσσολόγο, κ. Ανδρέα Μακρίδη – ιστορικό, κ. Μίμη Σοφοκλέους – διευθυντή του Ιστορικού Αρχείου και Κέντρου Μελετών Λεμεσού και επικοινωνήσαμε με email με πολλούς άλλους (κ. Ανδρέας Χατζηράφτης – Πρόεδρος της Επιτροπής Μ.Κ.Ε.Τ.Γ.Ο, κ. Νάσα Παταπίου – ερευνήτρια, κ. Γεώργιο Χατζηγεωργίου – Γεωλογικό Λειτουργό Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης, κ. Ελένη Προκοπίου – Αρχαιολογική Λειτουργό Α΄, κ. Ντόρια Νικολάου – αρχαιολόγο. Επίσης έγινε συνεργασία με την ερευνήτρια, γλωσσολόγο κ. Λουκία Ταξιτάρη. «Αισθανόμαστε τυχεροί που ασχολήθηκαν με την έρευνά μας τόσα άτομα», τονίζουν οι μαθητές.

Το ταξίδι των μαθητών στην έρευνα και η συνεργασία

Οι μαθητές κέρδισαν πολλά μέσα από τη συμμετοχή τους στην έρευνα. Κατ’ αρχήν, πήραν απαντήσεις στα ερωτήματα που τους απασχολούσαν. Επίσης είχαν την ικανοποίηση να ανακαλύψουν γνώσεις και να τις μοιραστούν με τους υπόλοιπους συμμαθητές, γονείς και συγχωριανούς τους. Μέσα από την ερευνητική τους εργασία ήρθαν σε επαφή και γνώρισαν πολλούς ανθρώπους που διαπρέπουν στον τομέα τους (ερευνητές, γλωσσολόγους, αρχαιολόγους), υπηρεσίες (Μ.Κ.Ε.Τ.Γ.Ο, Τμήμα Αρχαιολογίας, Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, Παττίχειο Μουσείο) αλλά και τους συγχωριανούς τους, οι οποίοι αγκάλιασαν την προσπάθεια των παιδιών  και την στήριξαν. Έμαθαν επίσης πόση ικανοποίηση δίνει η ερευνητική εργασία και ότι όσο μεγαλύτερη η προσπάθεια που κατέβαλαν, τόσο πιο όμορφα αισθάνονταν στο τέλος της διαδρομής.

Ελεάνα Ιωάννου: «Αυτή η εμπειρία ήταν καταπληκτική. Είχαμε την ευκαιρία να μάθουμε πώς να δουλεύουμε για να βγάλουμε αποτέλεσμα σε μια έρευνα. Είμαι σίγουρη πως αυτές οι εμπειρίες θα με βοηθήσουν στη ζωή μου. Πήραμε αυτές τις γνώσεις, με πολύ σκληρή δουλειά και συνεργασία.» 

Μιχαέλλα Οδυσσέως: «Η εμπειρία μου από την έρευνα ήταν καταπληκτική. Μου άρεσε πολύ που είχα την ευκαιρία να κάνω τόσα πράγματα.» 

Κύπρος Ανδρέου: «Μέσα από τον Διαγωνισμό ΜΕΡΑ ένιωσα πολύ ωραία και ενθουσιασμό!» 
Παναγιώτα Νεοκλέους: «Η εμπειρία μου μέσα από τον διαγωνισμό ΜΕΡΑ ήταν πολύ σημαντική. Γνωρίσαμε πώς να ερευνούμε ένα θέμα και μάθαμε πράγματα που οι γονείς μας δεν ξέρουν!» 

 Χριστίνα Νεοκλέους: «Για μένα όλη αυτή η εμπειρία της έρευνας για το όνομα του χωριού ήταν πολύ σημαντική. Έμαθα πολλά για την έρευνα, γνώρισα τα μέλη της Επιτροπής και πλέον ξέρω πώς να γράφω το χωριό μου» 

Αλέξανδρος Πλατής: «Ο Διαγωνισμός ήταν μια πολύ ωραία εμπειρία και χαίρομαι που πήρα μέρος. Επίσης, για πρώτη φορά τα παιδιά ξέρουμε πιο πολλά πράγματα για το χωριό μας από τους γονείς μας.» 

Μάριος Νικολάου: «Από την έρευνά μας κέρδισα γνώσεις. Έμαθα από πού πήρε το όνομά του το χωριό μας. Επίσης, έμαθα τι είναι το αρχείο.» 

Λευτέρης Ναθαναήλ: «Αυτή η εμπειρία ήταν πολύ σημαντική για μένα, γιατί έμαθα πολλά πράγματα για την έρευνα και για το χωριό μου.» 

Νικόλας Χαριλάου: «Από τον ερευνητικό Διαγωνισμό ΜΕΡΑ κέρδισα χρήσιμες γνώσεις για την έρευνα και πολλές πληροφορίες για το χωριό μου και για τους προγόνους μου. Όλα αυτά θα με βοηθήσουν στη ζωή μου.» 

Ριμ Ίντρις: «Αυτή η εμπειρία ήταν όμορφη για μένα, γιατί έμαθα πώς γράφεται το χωριό Πάνω Κιβίδες. Επίσης, έμαθα για το χωριό Συριά. Άραγε έχει σχέση με τη Συρία;» 

Σταύρια Σωκράτους: «Είμαι πολύ χαρούμενη που συμμετείχα στον ερευνητικό Διαγωνισμό. Έμαθα για την ιστορία του χωριού μου και την ετυμολογία του ονόματος, να κάνω έρευνα και να απαντώ σε ερευνητικά ερωτήματα. Ήταν μια πολύ σπουδαία εμπειρία για μένα.» 

Πηγή: O Φιλελεύθερος