Η άγνοια και γενικά η μη τήρηση βασικών κανόνων της γραμματικής και της σύνταξης –φαινόμενο συνηθισμένο στις μέρες μας– ενέχει τον κίνδυνο να καθιερωθούν τα λανθασμένα.
(Ιωάννα Παπαζαφείρη, 1993) Η σύντομη αυτή μελέτη παρουσιάζει συνηθισμένα γραμματικά και συντακτικά λάθη που ακούμε και διαβάζουμε.
Το επίρρημα «εκτός» συντάσσεται με γενική ή με την πρόθεση «από» και αιτιατική. Λέμε και γράφουμε: Είναι εκτός κινδύνου, εκτός συναγωνισμού, εκτός της αδελφής μου ή εκτός από την αδελφή μου, αγαπούσε όλους εκτός από τους ρατσιστές.
Η πρόθεση «μετά» συντάσσεται με έναρθρη αιτιατική. Λέμε: Μετά τη διάλεξή του (ή ύστερα από τη διάλεξή του) απάντησε στις ερωτήσεις μας (και όχι: μετά από τη διάλεξή του…) – μετά τις πρόσφατες έρευνες, μετά από ένα (απόλυτο αριθμητικό) μήνα) – Θα μιλήσω μετά από σένα – Ύστερα από/Έπειτα από διακοπή μιας ώρας, επαναλήφθηκε η συνεδρία. – Θα επιστρέψω σε (= ύστερα από) δέκα λεπτά.
* Η πρόθεση «για» δηλώνει σκοπό ή αιτία. Λέμε: «Πήγαμε στην Πάφο για το Σαββατοκύριακο», δηλ. για να μείνουμε στην Πάφο το Σαββατοκύριακο ως επισκέπτες. – «Θα ανανεώσουμε το ενοικιαστήριο έγγραφο για δύο χρόνια», δηλ. για να ισχύει ακόμη δύο χρόνια.
H πρόθεση «για» χρησιμοποιείται λανθασμένα, κυρίως με τη λέξη «φορά»: Ακούμε και διαβάζουμε: «Σε προειδοποιώ για τελευταία φορά» – «Τον είδα για τελευταία φορά το 2013» – «Ασχολείται καθημερινά για δύο ώρες με το σκάκι».
* Στα πιο πάνω παραδείγματα δηλώνεται χρονική έκταση. Η πρόθεση «για» δεν αποδίδει καμιά απόχρωση στο νόημα, είναι περιττή.
Οι φράσεις: «όλους όσοι» (ονομ.) και «όλους όσους» (αιτ.)
Η φράση «όλους όσοι» είναι στην ονομαστική (υποκείμενο ρήματος), ενώ η φράση «όλους όσους» είναι στην αιτιατική (αντικείμενο ρήματος).
Λέγεται λανθασμένα: Ευχαριστώ όλους όσους παρευρέθηκαν στον γάμο μας.
Λέμε: Ευχαριστώ όλους όσοι μου συμπαραστάθηκαν, αντί: όλους όσους. («όσοι», είναι υποκείμενο του ρήματος «συμπαραστάθηκαν» – Αφορά όλους όσοι πάνε σε λύκειο ή αφορά όσους πάνε σε λύκειο. – Απέλυσαν όλους όσους είχε προσλάβει η προηγούμενη κυβέρνηση. («όσους», είναι αντικείμενο τού ρήματος «απέλυσαν» – Μην ξεχνάτε όλοι όσων η άδεια κυκλοφορίας λήγει να την ανανεώσετε. = Μην ξεχνάτε, εκείνοι των οποίων η άδεια κυκλοφορίας λήγει, να την ανανεώσετε.
Η δεικτική αντωνυμία «τόσος» και το επίρρημα «τόσο»
Λέγονται λανθασμένα: (τόση λίγη αμοιβή) – (τόσες πολλές βροχές) – (τόσοι λίγοι άνδρες) Λέμε: Εργάζονται τόσο λίγοι γιατροί στο Νοσοκομείο Πάφου, αντί: τόσοι λίγοι γιατροί.
Ουδέποτε τόσο λίγοι έκαναν τόσο μεγάλο κακό στον τόπο μας το 1974! – Ο Οδυσσέας Μ. είναι ένας από τους τόσο λίγους αδιάφθορους στην Κύπρο!
* Η λέξη «τόσο» είναι ποσοτικό επίρρημα, «τόσος-η-ο» είναι δεικτική αντωνυμία: Ήταν τόσο πολλές γυναίκες/τόσο πολλοί άνδρες στην εκδήλωση! (και όχι: τόσες πολλές γυναίκες/τόσοι πολλοί άνδρες) – τόσο πολλή όρεξη/ανάγκη (πόσο πολλοί υποψήφιοι (και όχι: πόσοι πολλοί υποψήφιοι)
* Το επίρρημα «τόσο» πάει με τα επίθετα «λίγος» και «πολύς»: Πώς φροντίζεις τόσο μεγάλο σπίτι; – Είναι καλός χαρακτήρας αλλά όχι τόσο ωραίος. «τόσο» + άλλο επίθετο = πολύ
Βιβλιογραφικές πηγές
Αναγνωστοπούλου Ι. , Μπουσούνη Λ. , Το λέμε σωστά; To γράφουμε σωστά; Αθήνα 2006
Λεξικό της κοινής Νεοελληνικής – Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα www.greeklanguage.gr
Τριανταφυλλίδη Μανόλη, Νεοελληνική Γραμματική, Αθήνα 1993
Παπαζαφείρη Ι. , Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας, Αθήνα 1988
