Διαβάζω αυτές τις μέρες το πρώτο από μια 6άδα βιβλίων «σκέψης και προβληματισμού», όπως τα ονομάζω, γραμμένα πριν από πολλά χρόνια από «μεγάλα μυαλά»*. Είναι τα «Μαθήματα Ηγεσίας» του αρχαίου Έλληνα ιστορικού και φιλοσόφου, Πλούταρχου (45-120), έντονα επηρεασμένου από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «διόπτρα», σε εξαιρετική μετάφραση/απόδοση από το πρωτότυπο του Jeffrey Beneker, καθηγητής Κλασσικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν-Μάντισον, με το βασικό ερευνητικό του ενδιαφέρον να εστιάζεται στην Ελληνο-Ρωμαϊκή βιογραφία και ιστοριογραφία.
Και επειδή, ιδίως τώρα εν όψει προεδρικών εκλογών, μαζεύτηκαν πολλοί υποψήφιοι, σκέφτηκα ότι για μερικούς αυτός ο διαχρονικός οδηγός για το πώς να ηγείσαι με σοφία, μπορεί να αποδειχθεί και χρήσιμος.
Όπως σημειώνει λοιπόν στην εισαγωγή του ο Beneker, σε αυτήν τη σύντομη πραγματεία ο Πλούταρχος αντικρούει την άποψη ότι το όφελος της κατοχής ενός αξιώματος είναι απλώς και μόνο η ευκαιρία για να ασκήσει κανείς εξουσία. Αυτή, λέει, είναι η μυωπική στάση των απαίδευτων ηγετών, τους οποίους περιγράφει ως ανασφαλείς και φοβούμενους τους ανθρώπους που οι ίδιοι κυβερνούν.
Αντίθετα, προσθέτει, οι μορφωμένοι ηγέτες μεριμνούν πρωτίστως για την ευημερία των ψηφοφόρων τους, ακόμα και εις βάρος της δικής τους δύναμης ή ασφαλείας.
Κατά την άποψη του Πλούταρχου, ένας ηγέτης εκπαιδεύεται με την έκθεσή του στη φιλοσοφία και ιδίως στην ηθική φιλοσοφία. Το μεγαλύτερο όφελος που θα προκύψει από αυτού του είδους την εκπαίδευση είναι η ανάπτυξη του Λόγου, της Λογικής, η οποία είναι απαραίτητη για τον έλεγχο των συναισθημάτων και των παρορμήσεών μας. Ηγέτες που επιτρέπουν στον εαυτό τους να τους κυβερνά η Λογική θα κυβερνήσουν, με τη σειρά τους, τις πόλεις τους με καλή προαίρεση.
Ο απαίδευτος ηγέτης, από την άλλη πλευρά, μαστίζεται από την απληστία, την παράνοια και μια ψευδαίσθηση μεγαλείου.
ΥΓ: Πιστεύω ότι ο έχων νου και καλλιέργεια αναγνώστης θα συσχετίσει αμέσως τα πρόσωπα της δικής μας, εγχώριας πολιτικής συλλογής, με το είδος των ηγετών που αντιπαραθέτει εδώ ο αρχαίος μας φιλόσοφος και ιστορικός. Πάμε λοιπόν, σε ένα μικρό απόσπασμα τώρα, από το 1ο του Μάθημα Ηγεσίας, που απευθύνεται, όπως λέει, «Προς Ηγεμόνα Απαίδευτον». Ο οποίος, εάν δεν αναγνωρίζει ο ίδιος τον εαυτόν του, δεν πειράζει, τον αναγνωρίζουν πολλοί…
«Οι Κυρηναίοι ικέτευαν τον Πλάτωνα να τους συγγράψει νόμους και να αναδιοργανώσει το πολίτευμά τους, αλλά εκείνος αρνήθηκε ισχυριζόμενος ότι θα ήταν δύσκολο να καθιερώσει νόμους για αυτούς επειδή ακριβώς ευημερούσαν. ‘’Γιατί τίποτε δεν είναι από τη φύση του τόσο υπεροπτικό’’ και ταυτόχρονα τόσο στρυφνό και δύσκολο στη διακυβέρνησή του ‘’όσο ο άνθρωπος’’ που έχει ήδη αποκτήσει τη φήμη του επιτυχημένου.
Είναι δύσκολο για τον ίδιο λόγο να ενεργήσει κάποιος ως σύμβουλος διακυβέρνησης σε εκείνους που κατέχουν αξιώματα, επειδή ήδη φοβούνται να αποδεχτούν τη Λογική ως δικό τους κυβερνήτη, από φόβο ότι αυτό θα τους κάνει δουλοπρεπείς ως προς τις υποχρεώσεις των αξιωμάτων τους…».
Άλλες εξηγήσεις δεν χρειάζονται…
(*) Εκτός από τα Μαθήματα Ηγεσίας του Πλούταρχου, η σειρά των 6 μικρών βιβλίων, συμπληρώνεται από τα εξής 5:
1. Ο Δρόμος για Την Ελευθερία (Η πυξίδα των στωικών) του Επίκτητου, σε επιλογή, μετάφραση και επιμέλεια κειμένων του A.A. Long, ομότιμου καθηγητή Κλασσικής Φιλολογίας και συνεργαζόμενος Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Μπέρλεϊ της Καλιφόρνιας.
2. Η Τέχνη της Γενναιοδωρίας (Η ευεργεσία ως θεμέλιο της ανθρώπινης κοινωνίας) του Σενέκα, σε επιλογή κειμένων και εισαγωγή του James S. Romm, που κατέχει την έδρα Κλασσικών Σπουδών στο Κολλέγιο Μπαρντ.
3. Η Τέχνη των Στοικών (Ένας διαφωτιστικός οδηγός για τον ρόλο του στωϊκισμού στη σύγχρονη ζωή), από τους Μάρκο Αυρήλιο, Επίκτητο και Σενέκα, σε επιλογή κειμένων από τον John Sellars, λέκτορα φιλοσοφίας στο Royal Holloway Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.
4. Η Τέχνη της Ευτυχίας, από τον Επίκουρο, σε απόδοση και πρόλογο του John Sellars. Και,
5. Περί Πολέμου (Σκέψεις και συμπεράσματα του μεγαλύτερου ιστορικού της αρχαιότητας Θουκυδίδη, σε επιλογή κειμένων, εισαγωγή και πρόλογο στην ελληνική έκδοση της Johanna Hanink, επίκουρης καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Μπράουν στις ΗΠΑ, με εστίαση ειδικά στην ελληνική αρχαιότητα και, κυρίως, στην κλασσική Αθήνα.
