Με αφορμή τα 100 χρόνια από την πρώτη έκδοση του «Οδυσσέα» του Τζέιμς Τζόυς, η πρεσβεία της Ιρλανδίας διοργανώνει για πρώτη φορά στην Κύπρο το Φεστιβάλ Bloomsday.
Στο πλαίσιο αυτού του φεστιβάλ, το Ιδεόγραμμα διοργανώνει την εκδήλωση «100 χρόνια Οδυσσέας (Ulysses) του Τζέιμς Τζόυς», η οποία περιλαμβάνει θεατρικές αναγνώσεις από την ηθοποιό Στέλλα Φυρογένη, τον ποιητή και ηθοποιό Πολ Στιούαρτ και τον ποιητή Γκουργκέντς Κορκμαζέλ, τις οποίες θα σκηνοθετήσει ο Ανδρέας Αραούζος, καθώς επίσης προβολές και μουσική άρπας.
Η εκδήλωση λαμβάνει χώρα στο Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας στις 16 Ιουνίου, δηλαδή κατά την Bloomsday, ημέρα γιορτής και μνήμης της ζωής του Ιρλανδού συγγραφέα κατά τη διάρκεια της οποίας ξαναζωντανεύουν τα γεγονότα του διάσημου μυθιστορήματος, τα οποία εκτυλίσσονται στις 16 Ιουνίου 1904.
Παράλληλα, στις αρχές Ιουλίου το ARTos House φιλοξενεί το μουσικό αναλόγιο με τίτλο «Κανένας», με τη Μαρίνα Κατσαρή και τον Βαγγέλη Γέττο.
Η Bloomsday γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 16 Ιουνίου στο Δουβλίνο και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου. Ο Τζόις επέλεξε τη συγκεκριμένη ημερομηνία, γιατί ήταν η ημερομηνία της πρώτης συνάντησης με τη σύζυγό του Νόρα Μπάρνακλ.
Ο «Οδυσσέας» (Ulysses) του Τζόις πρωτοεκδόθηκε ολόκληρος τον Φεβρουάριο του 1922. Δεν είναι απλώς ένα εμβληματικό βιβλίο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Είναι ένα βιβλίο μυθικό. Κι είναι μυθικό όχι γι’ αυτούς που το διάβασαν, αλλά για τους χιλιάδες, εκατομμύρια αναγνώστες που το απέκτησαν και ύστερα το εγκατέλειψαν φοβισμένοι ίσως από τις πυκνές και γεμάτες γρίφους σελίδες του.
Σύμφωνα με τον ίδιο τον Τζόις είναι «ένα βιβλίο από 18 διαφορετικές οπτικές γωνίες και σε ισάριθμα στυλ, που προφανώς οι συνάδελφοι του συναφιού μου ούτε γνωρίζουν ούτε έχουν ανακαλύψει». Ουσιαστικά, πρόκειται για 18 βιβλία μαζί, το καθένα με διαφορετικό ύφος και με διαφορετική τεχνική αφήγηση, που διηγούνται την ιστορία μιας και μοναδικής μέρας στο Δουβλίνο. Η ημέρα αυτή είναι η 16η Ιουνίου 1904, η περίφημη, πλέον, Bloomsday (από το όνομα του ήρωα Λεοπόλδου Μπλουμ).
Η πρώτη Bloomsday γιορτάστηκε στην Ιρλανδία το 1954, κατά την πεντηκοστή επέτειο από την ημέρα που εκτυλίσσεται το έργο.
Η Σύλβια Μπητς, ιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου Shakespeare and Company στο Παρίσι, η πρώτη εκδότρια του «Ulysses» το 1922, διεκδίκησε την Bloomsday ως δική της εφεύρεση, αλλά αργότερα αποκαλύφθηκε πως ο Αμερικανός ποιητής Έζρα Πάουντ είχε αναφέρει το όνομα σ’ ένα άρθρο του πριν από αυτήν.
Ο Τζέιμς Τζόυς
Ο James Augustine Aloysius Joyce (2 Φεβρουαρίου 1882 – 13 Ιανουαρίου 1941) ήταν Ιρλανδός μυθιστοριογράφος, συγγραφέας διηγημάτων, ποιητής και κριτικός λογοτεχνίας. Συνέβαλε στο μοντερνιστικό πρωτοποριακό κίνημα και θεωρείται ένας από τους ισχυρότερους και σημαντικότερους συγγραφείς του 20ού αιώνα. Το μυθιστόρημά του «Οδυσσέας» (1922) είναι ένα ορόσημο στο οποίο τα επεισόδια της «Οδύσσειας» του Ομήρου παραλληλίζονται σε ποικίλα λογοτεχνικά στυλ, στο πιο διάσημο ρεύμα συνείδησης.
Άλλα γνωστά έργα είναι η συλλογή διηγημάτων «Δουβλινέζοι» (1914), και τα μυθιστορήματα «Ένα Πορτρέτο του Καλλιτέχνη ως Νεαρός Ανδρας» (1916) και «Η αγρύπνια των Φίννεγκαν» (1939). Άλλα γραπτά του περιλαμβάνουν τρία βιβλία ποίησης, ένα θεατρικό έργο, επιστολές και περιστασιακή δημοσιογραφία.
Ο Τζόυς γεννήθηκε στο Δουβλίνο σε μια οικογένεια της μεσαίας τάξης. Ήταν λαμπρός μαθητής και φοίτησε στο Κολλέγιο Ιησουιτών Clongowes Wood στην κομητεία Kildare, και τη Σχολή O’Connell που διευθύνεται από Χριστιανούς Αδελφούς. Παρά τη χαοτική οικογενειακή ζωή που του επιβλήθηκε από τα απρόβλεπτα οικονομικά του πατέρα του, διακρίθηκε στο Κολέγιο Jesuit Belvedere και αποφοίτησε από το University College Δουβλίνου το 1902.
Το 1904 γνώρισε τη μέλλουσα σύζυγό του Νόρα Μπάρνακλ και μετακόμισαν στην ηπειρωτική Ευρώπη. Εργάστηκε για λίγο στην Πούλα και στη συνέχεια μετακόμισε στην Τεργέστη τότε της Αυστρίας- Ουγγαρίας, εργαζόμενος ως δάσκαλος αγγλικών. Εκτός από μια οκτάμηνη παραμονή του στη Ρώμη όπου εργάστηκε ως υπάλληλος και τρεις επισκέψεις στο Δουβλίνο, ο Τζόυς διέμενε εκεί μέχρι το 1915. Στην Τεργέστη, δημοσίευσε το βιβλίο ποιημάτων του «Chamber Music» και τη συλλογή διηγημάτων «Dubliners» και άρχισε να εκδίδει κατά συρροή το «Ένα Πορτρέτο του Καλλιτέχνη ως Νεαρός Άνδρας» στο αγγλικό περιοδικό «The Egoist».
Κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Τζόυς έζησε στη Ζυρίχη της Ελβετίας και ασχολήθηκε με την συγγραφή του «Οδυσσέα». Μετά τον πόλεμο, επέστρεψε για λίγο στην Τεργέστη και στη συνέχεια το 1920 μετακόμισε στο Παρίσι, το οποίο έγινε η κύρια κατοικία του μέχρι το 1940. Πέθανε εκεί το 1941 μετά από χειρουργική επέμβαση για διάτρητο έλκος, λιγότερο από ένα μήνα πριν από τα 59α γενέθλιά του.
Ο «Οδυσσέας» εκδόθηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1922, αλλά η δημοσίευσή του στην Αγγλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες απαγορεύτηκε λόγω της αντιληπτής αισχρότητάς του. Αντίγραφα διακινήθηκαν λαθραία και στις δύο χώρες και πειρατικές εκδόσεις τυπώθηκαν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1930, όταν η δημοσίευση τελικά έγινε νόμιμη. Ο «Οδυσσέας» κατατάσσεται συχνά ψηλά σε καταλόγους σπουδαίων βιβλίων λογοτεχνίας και η ακαδημαϊκή βιβλιογραφία που αναλύει το έργο του είναι εκτεταμένη και συνεχής.
Σύνοψη του «Οδυσσέα»
Δεν υπάρχει άλλο βιβλίο στην παγκόσμια λογοτεχνία που να απογοητεύει τόσο απελπιστικά τον προτιθέμενο αναγνώστη από τις πρώτες κιόλας γραμμές και ταυτόχρονα να πουλάει πάνω από εκατό χιλιάδες αντίτυπα το χρόνο. Βιβλία σαν το «Ulysses» έχουν μυητικό χαρακτήρα, δηλαδή τα διαβάζει κανείς όπως τη Βίβλο ή τα ομηρικά έπη: στο μάκρος του βίου και στη διαδρομή της πνευματικής του πορείας. Στις εκατοντάδες πυκνογραμμένες γριφώδεις σελίδες του δικαιώνεται ο κοινός τόπος της σύγχρονης θεωρίας πως καμία ανάγνωση (όπως και κανένα γράψιμο) δεν είναι ποτέ τελειωτική. Ίσως κανένα άλλο κείμενο της παγκόσμιας λογοτεχνίας δεν απαιτεί σε τέτοιο βαθμό τη συνέργεια του αναγνώστη, ικετεύοντάς τον να «παίξει».
Ο Τζόυς έγραψε τη δική του Οδύσσεια της καθημερινότητας, όπου όλα είναι απολύτως συγκεκριμένα. 16 Ιουνίου 1904. Δουβλίνο. Ενας κάτοικος, ο Λέοπολντ Μπλουμ, ξυπνάει για να πάει στη δουλειά του. Αλλά αργεί να επιστρέψει στο σπίτι του. Αργοπορεί, καθυστερεί και φτάνει τις πρώτες ώρες της επομένης. Το σπίτι του είναι η Ιθάκη του και τα όσα συμβαίνουν παραπέμπουν στα περιστατικά της ομηρικής Οδύσσειας.
Ο «Οδυσσέας» αποτελείται από 18 κεφάλαια, το καθένα από τα οποία έχει γραφτεί με διαφορετική τεχνική και το καθένα καλύπτει περίπου μία ώρα από τον συνολικό αφηγηματικό χρόνο. Η αφήγηση είναι πολυεπίπεδη, με μια απίστευτη ποικιλία αποχρώσεων όπου ο συγγραφέας, χωρίς να παρουσιάζεται ως κλασικός παντογνώστης αφηγητής, αποδεικνύεται απόλυτος κάτοχος του υλικού του. Τα επεισόδια που περιγράφει, κυρίως όμως ο ανεπανάληπτος τρόπος με τον οποίο τα συνθέτει, η διείσδυση στο υπόστρωμα του χαρακτήρα του καθενός από τα πρόσωπα που παρελαύνουν στις σελίδες του ώσπου να καταλήξει στο απίστευτο τελευταίο κεφάλαιο, τον λεγόμενο «μονόλογο της Μόλλυ», συνθέτουν ένα έργο το οποίο κανείς δεν προσπάθησε να μιμηθεί ως σήμερα χωρίς να αποτύχει οικτρά, αποδεικνύοντας, πολύ απλά, ότι η μοναδικότητα δεν επαναλαμβάνεται.
Δεν υπάρχει μυθιστόρημα στην παγκόσμια λογοτεχνία όπου να έχουμε ένα τόσο λεπτομερές πορτρέτο μιας πόλης, όπως είναι εδώ το Δουβλίνο, σε σημείο μάλιστα που ο Τζόυς να ισχυριστεί ότι, αν η πόλη είχε ολοσχερώς καταστραφεί, θα μπορούσε να ξαναχτιστεί πανομοιότυπη, «τούβλο-τούβλο», με βάση τον Οδυσσέα.
