Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και του μοναδικού τοπίου της Χερσονήσου Ακάμα, καθώς και η αειφόρος ανάπτυξη και ευημερία των τοπικών κοινοτήτων της περιοχής, αποτελεί ένα πρόβλημα που ταλανίζει για δεκαετίες την πολιτεία και την κοινωνία.

Την προηγούμενη Κυριακή, ο «Φ» παρουσίασε τα δεδομένα γύρω από τις αμφιλεγόμενες πρόνοιες και πολεοδομικές ζώνες του συγκεκριμένου σχεδίου μέσα από τον κυβερνητικό φακό, την ώρα που η Περιβαλλοντική Αρχή αξιολογεί το περιεχόμενο της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) και της Μελέτης Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (ΜΕΟΑ) για το αναθεωρημένο ΤΣΑ, ώστε να εκδώσει την τελική γνωμάτευσή της.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Στην τελική ευθεία για Σχέδιο Ακάμα – Οργιώδες παρασκήνιο

Μετά από τη δημοσίευση των απόψεων της κυβέρνησης, όπως αυτές διατυπώνονται από το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, καθώς και το Υπουργείο Εσωτερικών, ο «Φ» φιλοξενεί τις απόψεις της Ομοσπονδίας Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου (ΟΠΟΚ).  Η Ομοσπονδία είναι μέλος των αρμόδιων επιστημονικών, τεχνικών και συμβουλευτικών επιτρόπων για την προστασία και διαχείριση των περιοχών Natura 2000 στην Κύπρο, καθώς και την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από ορισμένα σχέδια, προγράμματα και έργα, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία.

Η ΟΠΟΚ στον αντίλογό της τονίζει:

Καθορισμός Οδικού Δικτύου

ΜΥΘΟΣ: Ιδιαίτερα για το δευτερεύον οδικό δίκτυο ειδικού καθεστώτος που αναπτύσσεται εκτός ορίου ανάπτυξης, με σκοπό τη διασύνδεση κάθε κοινότητας με τις εισόδους του ΕΔΠ Ακάμα, δεν θα δοθούν ανεξέλεγκτα δικαιώματα ανάπτυξης, λόγω της γειτνίασης με δρόμο. Για τον λόγο αυτό, έχουν εισαχθεί ασφαλιστικές δικλίδες για την αποτροπή της διάσπαρτης δόμησης.

 ΑΛΗΘΕΙΑ: Κατά μήκος του δευτερεύοντος οδικού δικτύου ειδικού καθεστώτος που αναπτύσσεται εκτός ορίου ανάπτυξης, το αναθεωρημένο ΤΣΑ προβλέπει τη χωροθέτηση ανοικτών αθλητικών εγκαταστάσεων, σε απόσταση αρκετών χιλιομέτρων από τους οικισμούς και πλησίον περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών (π.χ. Νότιος Κόλπος Λάρας, Φαράγγια Κουφών, Άβακα, Φαρκονιάς και Άσπρου Ποταμού), καθώς και αναπτύξεις που συνδέονται με το εμπόριο, την αναψυχή/ψυχαγωγία και τις βιοτεχνίες/βιομηχανίες, επίσης σε μεγάλη απόσταση από τους οικισμούς και πλησίον περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών (π.χ. Λουτρά Αφροδίτης, Φαράγγια Ανδρολύκου, Βράχοι Δρούσειας).

Νέα Τουριστική Ζώνη Ίνειας

ΜΥΘΟΣ: Η νέα Τουριστική Ζώνη Ίνειας απέχει πέραν των έξι χιλιομέτρων (σε ευθεία γραμμή) από τις κύριες παραλίες ωοτοκίας των θαλάσσιων χελώνων. Στην περιοχή αυτή προτείνεται οικοδόμηση κτισμάτων μέχρι δύο ορόφους. Για να αποφευχθούν πιθανές αρνητικές συνέπειες φωτορύπανσης στις παραλίες ωοτοκίας των θαλάσσιων χελώνων, στο ΤΣΑ προτείνεται η υιοθέτηση αυστηρών μέτρων ελέγχου του φωτισμού. Η ανάπτυξη υποδομών στη νέα Τουριστική Ζώνη Ίνειας πρόκειται να υλοποιηθεί εκτός περιοχών Natura 2000.

ΑΛΗΘΕΙΑ: Η νέα Τουριστική Ζώνη Ίνειας βρίσκεται σε απόσταση τουλάχιστον 500 μέτρων από τα όριο ανάπτυξης της κοινότητας Ίνειας και μόλις 100 μέτρων από τις περιοχές Natura 2000 στους Βράχους της Ίνειας. Ουσιαστικά, πρόκειται για μία Τουριστική Ζώνη εκτός υφιστάμενου οικισμού, η οποία χωροθετείται στο υψηλότερο σημείο της κορυφογραμμής της Χερσονήσου Ακάμα, θα είναι ορατή από τις κύριες παραλίες  ωοτοκίας των θαλάσσιων χελώνων και θα επιφέρει άμεσες, σοβαρές, αρνητικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις σε σημαντικά είδη πτηνοπανίδας, τα οποία περιλαμβάνονται στους στόχους διατήρησης της περιοχής ΖΕΠ Χερσόνησος Ακάμα (π.χ. Σπιζαετός, Διπλογέρακο, Ζάνος, Κράγκα, Πυρόχρους Γύπας).

Μεμονωμένη κατοικία

ΜΥΘΟΣ: Η δυνατότητα ανέγερσης μεμονωμένης κατοικίας ορίζεται αποκλειστικά για την ικανοποίηση, υπό προϋποθέσεις, των στεγαστικών αναγκών οικογενειών που κατάγονται από την περιοχή και δεν κατέχουν άλλο τεμάχιο γης εντός Οικιστικών Ζωνών, για ανέγερση της δικής τους κατοικίας. Η απόσταση της οικοδόμησης μεμονωμένων κατοικιών από τα όρια οικιστικών ζωνών δεν θα απέχει περισσότερο από 500 μέτρα.

ΑΛΗΘΕΙΑ: Η πολιτική ανέγερσης μεμονωμένης κατοικίας έχει δοκιμαστεί και έχει αποτύχει παταγωδώς σε ολόκληρη την Κύπρο. Όσον αφορά τις προϋποθέσεις εφαρμογής της, ο ίδιος ο Υπουργός Εσωτερικών δήλωνε στις 1/3/2021, στο πλαίσιο αυτεπάγγελτης εξέτασης του θέματος της εφαρμογής της πολιτικής ανέγερσης μεμονωμένης κατοικίας από την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εσωτερικών: «Είναι όντως οι Developers και οι μεγαλοεπιχειρηματίες, οι οποίοι – μια πολιτική που ξεκίνησε να έχει τον χαρακτήρα της κοινωνικής πολιτικής – τη μετέτρεψαν σε έναν μηχανισμό κερδοσκοπίας, αποκτώντας έναντι πινακίου φακής αγροτεμάχια, τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποιούσαν για να εγείρουν πολυτελείς επαύλεις και οκέλλες, και βεβαίως να τις πωλούν έναντι πολύ ψηλών ποσών και κερδών». Τόσο η απόσταση των 500 μέτρων όσο και των 300 μέτρων από το όριο ανάπτυξης (προτεινόμενες Οικιστικές και Τουριστικές Ζώνες, εξαιρουμένης της νέας Τουριστικής Ζώνης Ίνειας), θα επιφέρουν σοβαρές, αρνητικές, μακροπρόθεσμες και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στους στόχους διατήρησης των περιοχών Natura 2000, κυρίως λόγω της ανάγκης επέκτασης των δικτύων δημόσιων υποδομών (ηλεκτροδότηση, υδροδότηση, αποχέτευση και προσπέλαση/δρόμοι) και της χωροθέτησης πλησίον περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών (π.χ. Λουτρά Αφροδίτης, Χάλαβρον/Ασπρόκρεμμος, Φαράγγια Νέου Χωριού, Βράχοι Δρούσειας-Ίνειας, Φαράγγια Κάτω-Πάνω Αρόδων και Κάθικα).

 

 

 

Επισκέψιμο αγρόκτημα

ΜΥΘΟΣ: Επισκέψιμα αγροκτήματα είναι τα αγροκτήματα στον κύκλο εργασιών των οποίων, η πρωταρχική δραστηριότητα είναι αυτή που συνδέεται με τον πρωτογενή τομέα και όχι η τουριστική. Στις περιοχές Natura 2000 και μέχρι 200 μέτρα από το όριο αυτό εντός της περιοχής υπαίθρου δεν θα επιτρέπεται η διανυκτέρευση, ενώ στην υπόλοιπη περιοχή της υπαίθρου ο μέγιστος αριθμός κλινών ανέρχεται στις 16. Τα αγροκτήματα που θα καλύπτονται από τη συγκριμένη πρόνοια θα βρίσκονται κοντά σε θέσεις παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, νερού, αποχέτευσης και άλλων βασικών υπηρεσιών, έτσι ώστε να μην χρειαστεί να γίνουν εκτεταμένες εργασίες για τη σύνδεση με υποστηρικτικές υποδομές. Στην αγροτική περιοχή που βρίσκεται εντός του Δικτύου Natura 2000, υπάρχει πρόνοια για δημιουργία 8 επισκέψιμων αγροκτημάτων, χωρίς όμως αυτά να δικαιούνται να φιλοξενήσουν άτομα για διανυκτέρευση. Εκτός του Δικτύου Natura 2000 και σε μια καθαρά αγροτική περιοχή έκτασης σχεδόν 56 τετ. χλμ., ο μέγιστος αριθμός επισκέψιμων αγροκτημάτων που δυνητικά θα μπορούσαν να δημιουργηθούν είναι 20.

ΑΛΗΘΕΙΑ: Τα επισκέψιμα αγροκτήματα, όπως υποδηλώνει η ονομασία του συγκεκριμένου τύπου ανάπτυξης, συνδυάζουν την τουριστική με την γεωργοκτηνοτροφική χρήση. Συνολικά, το ΤΣΑ προνοεί τη δημιουργία 28 επισκέψιμων αγροκτημάτων σε γεωργική γη υψηλής φυσικής αξίας, εκ των οποίων 8 εντός και 20 εκτός των περιοχών Natura 2000. Ακόμη και εάν τα 8 επισκέψιμα αγροκτήματα που χωροθετούνται εντός των περιοχών Natura 2000 δεν θα χρειαστούν υποδομές και δεν θα διαθέτουν κλίνες διανυκτέρευσης, θα έχουν άμεσες, σοβαρές, αρνητικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις (π.χ. αφαίρεση βλάστησης, απώλεια οικοτόπων, όχληση ειδών, διατάραξη ενδιαιτήματος). Τα 20 επισκέψιμα αγροκτήματα εκτός των περιοχών Natura 2000 και σε μεγάλη απόσταση από το όριο ανάπτυξης των κοινοτήτων επίσης αναμένεται να έχουν σημαντικές συσσωρευτικές επιπτώσεις (π.χ. επέκταση υποδομών, εκτοπισμός ειδών, κατακερματισμός βιοτόπων), σε συνδυασμό μάλιστα με άλλες πρόνοιες εκτός ορίου ανάπτυξης (π.χ. μεμονωμένη κατοικία, ανοικτοί χώροι αθλητικών εγκαταστάσεων, οικοτουριστικές δρστηριότητες, αναπτύξεις που συνδέονται με το εμπόριο, την αναψυχή/ψυχαγωγία και τις βιοτεχνίες/βιομηχανίες)

Νέα Λατομική Ζώνη Ανδρολύκου

 ΜΥΘΟΣ: Για τη διασφάλιση της διατήρησης της αποικίας του Νυχτοπάππαρου στην περιοχή Ανδρολύκου, προτάθηκε η συρρίκνωση της προτεινόμενης χωροθέτησης της νέας Λατομικής Ζώνης. Συγκεκριμένα, προτάθηκε όπως η επέκταση της νέας Λατομικής Ζώνης σταματά κατάντι του γειτονικού φαραγγιού (ανατολικά του Πετράτη), ώστε αφενός η πλησιέστερη απόσταση της Λατομικής Ζώνης από το σπήλαιο του Πετράτη να υπερβαίνει τα 800 μέτρα και αφετέρου οι δονήσεις και ο θόρυβος από την εξορυκτική δραστηριότητα να ανακόπτονται από τον λοφώδη όγκο, στη δυτική πλευρά του οποίου βρίσκεται το σπήλαιο της αποικίας. Επιπλέον, θα εφαρμοστούν ειδικά μέτρα διαχείρισης της λατομικής ανάπτυξης.

ΑΛΗΘΕΙΑ: Οποιαδήποτε επέκταση της Λατομικής Ζώνης Ανδρολύκου αναμένεται να επιφέρει άμεσες, έμμεσες και συσσωρευτικές επιπτώσεις στη συγκεκριμένη περιοχή ιδιαίτερης οικολογικής αξίας. Τα συναρμόδια υπουργεία αναφέρονται επιλεκτικά σε ένα καταφύγιο του Νυχτοπάππαρου που απέχει περίπου 800 μέτρα από το προτεινόμενο όριο της Λατομικής Ζώνης Ανδρολύκου, παραλείποντας να αναφέρουν ότι υπάρχουν άλλα δύο γνωστά καταφύγια του είδους στην περιοχή, το ένα εκ των οποίων απέχει μόλις 20 μέτρα από το προτεινόμενο όριο της νέας Λατομικής Ζώνης Ανδρολύκου στα ανατολικά. Ιδιαίτερα σοβαρές, αρνητικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις αναμένεται επίσης να επέλθουν σε σημαντικά είδη πτηνοπανίδας, τα οποία περιλαμβάνονται στους στόχους διατήρησης της περιοχής ΖΕΠ Χερσόνησος Ακάμα (π.χ. Σπιζαετός, Διπλογέρακο, Ζάνος, Κράγκα, Πυρόχρους Γύπας).

 

 

 

Περιοχή μελέτης, καθεστώς προστασίας και οικολογική αξία

Η περιοχή μελέτης του ΤΣΑ περιλαμβάνει, από βόρεια προς τα νότια, τα διοικητικά όρια των κοινοτήτων Νέου Χωριού, Ανδρολύκου, Φάσλι, Δρούσεια, Ίνεια, Κάτω Αρόδες, Πάνω Αρόδες και Κάθικας, της επαρχίας Πάφου. Η περιοχή μελέτης βρίσκεται στο βορειοδυτικότερο άκρο της Κύπρου και σε αυτήν εμπίπτει το μεγαλύτερο μέρος της Χερσονήσου Ακάμα, εξαιρουμένης της περιοχής που περιλαμβάνεται στα διοικητικά όρια του Δήμου Πέγειας. Η περιοχή μελέτης καλύπτει μια έκταση περίπου 181 τ.χλμ., η οποία ισούται περίπου με το 2% της συνολικής έκτασης της Κύπρου.

Σημαντικό ποσοστό της περιοχής μελέτης, το οποίο ισούται περίπου με το 50% της συνολικής έκτασης της περιοχής μελέτης και αντιστοιχεί περίπου με το 1% της συνολικής έκτασης της Κύπρου, εμπίπτει σε δύο προστατευόμενες περιοχές του Δικτύου Natura 2000, την Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) Χερσόνησος Ακάμα, που καθορίστηκε για τους φυσικούς οικοτόπους καθώς και την άγρια χλωρίδα και πανίδα, καθώς και την Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) Χερσόνησος Ακάμα, που καθορίστηκε για τα άγρια πτηνά.

Εξίσου σημαντικό ποσοστό της περιοχής μελέτης, το οποίο ισούται περίπου με το 35% της συνολικής έκτασης της περιοχής μελέτης και αντιστοιχεί περίπου με το 0.70% της συνολικής έκτασης της Κύπρου, περιλαμβάνει κρατική δασική γη. Ειδικότερα, το Εθνικό Δασικό Πάρκο (ΕΔΠ) Ακάμα κηρύχθηκε το 2016 και καλύπτει περίπου το 70% της συνολικής χερσαίας έκτασης των περιοχών Natura 2000 στην Χερσόνησο Ακάμα. Το ΕΔΠ Ακάμα περιλαμβάνει τα Κρατικά Δάση Ακάμα, Πέγειας, Μελέτη, Χάλαβρον, Πετράτης – Ανδρολύκου, Λαόνα και Άγιος Γεώργιος, καθώς και την κρατική δασική γη στην περιοχή Κυπάρισσος.

Η περιοχή μελέτης του ΤΣΑ περιλαμβάνει εκτάσεις εξαιρετικής φυσικής καλλονής και γεωργική γη υψηλής φυσικής αξίας. Πρόκειται για μία περιοχή ιδιαίτερης οικολογικής αξίας και μοναδικότητας, κυρίως λόγω του υψηλού βαθμού ενδημισμού, της ποικιλομορφίας του φυσικού και πολιτιστικού τοπίου, του μωσαϊκού των σημαντικών φυσικών και ημιφυσικών οικοτόπων, καθώς και των σπάνιων, απειλούμενων και αυστηρά προστατευόμενων ειδών άγριας χλωρίδας και πανίδας που απαντώνται σε αυτήν.

Τονίζεται ότι σε μία τόσο μικρή περιοχή για τα γεωγραφικά δεδομένα της Κύπρου, η οποία ισούται μόλις με το 1-2% της συνολικής έκτασης του νησιού:

• Όσον αφορά τα ενδιαιτήματα, έχει καταγραφεί περίπου 55% των σημαντικών οικοτόπων, περίπου 45% των οικοτόπων προτεραιότητας και περίπου 40% των ενδημικών οικοτόπων, που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας για τους Οικοτόπους και απαντώνται στην Κύπρο.

• Όσον αφορά την χλωρίδα, έχει καταγραφεί περίπου 40% των ιθαγενών και περίπου 30% των ενδημικών ειδών και υποειδών φυτών του νησιού, περίπου 30% των σημαντικών ειδών άγριας χλωρίδας και περίπου 20%  των φυτικών ειδών προτεραιότητας, που περιλαμβάνονται στα Παραρτήματα II και IV της Οδηγίας για τους Οικοτόπους και απαντώνται στην Κύπρο, καθώς και 28 σπάνια και απειλούμενα είδη φυτών που περιλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου.

• Όσον αφορά την πτηνοπανίδα, έχει καταγραφεί περίπου 55% των ειδών πτηνοπανίδας που απαντώνται στην Κύπρο, εκ των οποίων 69 είδη περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας για τα Πουλιά, με 13 από αυτά να φωλιάζουν και να αναπαράγονται στην περιοχή.

• Όσον αφορά την πανίδα, στην Χερσόνησο Ακάμα βρίσκονται οι κύριες παραλίες ωοτοκίας των δύο ειδών προτεραιότητας των θαλάσσιων χελώνων (Χελώνα Καρέτα και Πράσινη Χελώνα), τα σημαντικότερα σπήλαια αναπαραγωγής και ξεκούρασης του είδους προτεραιότητας της Μεσογειακής φώκιας, καθώς και αρκετά καταφύγια αναπαραγωγής και διαχείμασης σημαντικών ειδών νυχτερίδων, που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας για τους Οικοτόπους και απαντώνται στην Κύπρο.

Επανεξέταση προνοιών και πολεοδομικών ζωνών που έχουν ήδη απορριφθεί

Στις 7/10/2021, η Περιβαλλοντική Αρχή εξέδωσε την αρχική Έκθεση ΜΕΟΑ και Γνωμάτευση ΣΜΠΕ για το ΤΣΑ, σύμφωνα με τα συμπεράσματα των οποίων «ο πολεοδομικός σχεδιασμός, όπως προτείνεται, δύναται να δημιουργήσει αρνητικές επιπτώσεις στις περιοχές του Δικτύου Νatura 2000 και για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η κατάργηση ή αλλαγή των ζωνών ή/και η τροποποίηση των προνοιών τους, έτσι ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν θα δημιουργηθούν επιπτώσεις στα είδη και τους οικοτόπους καθορισμού στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000». Παρότι στην αρχική Έκθεση ΜΕΟΑ και Γνωμάτευση ΣΜΠΕ για το ΤΣΑ, τίθενται μία σειρά από νομικά δεσμευτικούς και ουσιώδεις όρους, οι όροι αυτοί ουσιαστικά δεν υιοθετούνται – μερικώς ή ακόμη και πλήρως – με βάση τις πιο πρόσφατες αποφάσεις του Πολεοδομικού Συμβουλίου, ημερομηνίας 11.01.2022.

Σύμφωνα επίσης με την ομάδα μελετητών, η οποία εκπόνησε την ΣΜΠΕ και την ΜΕΟΑ για λογαριασμό του Πολεοδομικού Συμβουλίου, κατόπιν ανάθεσης δημόσιας σύμβασης, καθώς και το ίδιο το Τμήμα Περιβάλλοντος, τα συμπεράσματα της ΣΜΠΕ και ΜΕΟΑ για το αναθεωρημένο ΤΣΑ, σε σχέση με τις περιοχές Natura 2000, «δεν διαφοροποιούνται ουσιωδώς» και «δεν μπορούν να αλλάξουν τα αποτελέσματα της αρχικής αξιολόγησης που έχει διενεργηθεί».

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Ο άχαρος ρόλος

Η αρχική γνωμάτευση του Τμ. Περιβάλλοντος τον Οκτώβριο 2021, αναγνώρισε τις αρνητικές επιπτώσεις του προτεινόμενου Τοπικού Σχεδίου Ακάμα, ζητώντας κατάργηση και τροποποίηση προνοιών του. Ουσιαστικά το αναθεωρημένο σχέδιο που έχει ενώπιoν της η Περιβαλλοντική Αρχή δεν υιοθετεί σε καμία περίπτωση τους λόγους για τους οποίους απορρίφθηκε το πρώτο σχέδιο. Η Περιβαλλοντική Αρχή καλείται να γνωμοδοτήσει για την Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση των επιπτώσεων του ΤΣΑ και ακολούθως η αρμόδια Επιτροπή να εκτιμήσει τις επιπτώσεις της στρατηγικής εκτίμησης. Από τη μια πρέπει να εξεταστεί το όφελος των κοινοτήτων και από την άλλη οι επιπτώσεις στο περιβάλλον. Οι προτάσεις ως έχουν δεν θα ωφελήσουν τις κοινότητες, αλλά θα οδηγήσουν στη διάσπαρτη δόμηση και την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη. Το ζητούμενο είναι η προστασία της μοναδικής αυτής περιοχής και είναι δύσκολο να υπάρχει εξισορρόπηση των δύο από την Περιβαλλοντική Αρχή. Α.Ν.