Τέτοιου είδους «ακατάσχετης” διασποράς ειδήσεων  της  οποίας γινόμαστε μάρτυρες αυτό τον καιρό  έχει από την εποχή της κρίσης των πυραύλων της Κούβας να  δούμε.  Ήρεμοι αναλυτές, εκπλήσσονται από την εντυπωσιολαγνεία του Τύπου με θέμα τον πόλεμο, ακόμη και πυρηνικό.  Αυτό τροφοδοτείται από απερίσκεπτες και ανεύθυνες δηλώσεις ορισμένων πολιτικών από Αμερική κι Ευρώπη.  Ακόμη και οι Δεξαμενές Σκέψης που στηρίζονται από την κυβέρνηση, όπως το ΕΛΙΑΜΕΠ στην Ελλάδα, βγαίνουν με εντυπωσιακούς τίτλους, «Ένας αναπόφευκτος πόλεμος» και «Το δάχτυλο στη σκανδάλη.» Ας κοιτάξουμε, όμως,  πίσω από την υστερία για να κατανοήσουμε καλύτερα τι πραγματικά συμβαίνει, παραθέτοντας  και σχολιάζοντας βασικούς παράγοντες του θέματος και  συμπεραίνοντας.  Κεντρικός παράγοντας είναι η επιθυμία των Αγγλοσαξόνων να διατηρήσουν και να διαιωνίσουν το ΝΑΤΟ.   Βλέπουμε μια προφανή προσπάθεια της Αμερικής να παραμείνει πρώτη δύναμη στον κόσμο καθώς διεξάγεται, εντός και εκτός της Ευρώπης,  ‘αγώνας για κυριαρχία της Ευρώπης’–μιας Ευρώπης που όλο και καθίσταται πιο δυσκίνητη.  Αγνοείται όμως ο αταβισμός και η ανθρώπινη συμπεριφορά τόσο σε ατομικό όσο και σε εταιρικό επίπεδο.  Τώρα ας προχωρήσουμε με την ανάλυση μας κάνοντας αναφορά σε ιστορικά γεγονότα.

 

ΝΑΤΟ

Μετά την ένταξη της Δυτικής Γερμανίας στο ΝΑΤΟ το 1955, και μετά την απόρριψη της συνθήκης της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας από την Γαλλία και την άρνηση του ΝΑΤΟ να συζητήσει ένταξη της ΕΣΣΔ στις τάξεις του, η Μόσχα ένιωσε υποχρεωμένη να δημιουργήσει το Σύμφωνο της Βαρσοβίας.  Αισθανόταν, βέβαια, προδομένη από την ιδέα  επαναεξοπλισμού της Δυτική Γερμανία και αναπόφευκτα την σύνδεση της με το Αμερικανικό στρατιωτικό-πολιτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα. Ακολούθησαν χρόνια έντασης που οδήγησαν στην κρίση των πυραύλων της Κούβας όπου σε αντάλλαγμα της απόσυρσης των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα η Αμερική έπρεπε να αποσύρει και αυτή τους πυραύλους της από την Τουρκία.  Μετά την ευφορία που έφερε η  πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την εξαγγελία του υποτιθέμενου τέλους του Ψυχρού Πολέμου, δόθηκαν υποσχέσεις στη Μόσχα πως το ΝΑΤΟ δεν θα επεκτεινόταν προς τα ανατολικά. Ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών Γκένσερ, για παράδειγμα, κάλεσε το ΝΑΤΟ να δηλώσει κατηγορηματικά πως «ό,τι και να συμβεί με το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, δεν θα υπάρξει επέκταση του εδάφους του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά, δηλαδή το ΝΑΤΟ δεν θα προχωρήσει πιο κοντά στα σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης.»  Ως εκ τούτου, η Μόσχα, δικαιολογημένα, αλλά ίσως και κάπως αισιόδοξα, υπέθεσε ότι το ΝΑΤΟ θα τηρούσε τις  υποσχέσεις του για μη επέκταση πέραν του ποταμού Όντερ.

Το   Βορειο -Ατλαντικό Σύμφωνο  επρόκειτο, ούτως ή άλλως, να λήξει τον Απρίλιο του 1999. Οι σώφρονες  πίστευαν πως εφόσον το Σύμφωνο της Βαρσοβίας δεν υπήρχε πλέον το ΝΑΤΟ πραγματικά θα έληγε, ή τουλάχιστον θα μεταμορφωνόταν σε πολιτιστικό οργανισμό. Παρά ταύτα, επεκτάθηκε προς τα ανατολικά, καλωσορίζοντας στις τάξεις του την Πολωνία, Τσεχία και Ουγγαρία. Ταυτόχρονα εξαπέλυσε παράνομη εκστρατεία βομβαρδισμών κατά της Σερβίας αφού πρώτα υπόβαλε απαράδεκτες απαιτήσεις της τελευταίας στιγμής που αφορούσαν την Σερβική κυριαρχία, όπως ακριβώς είχε κάνει και η Βιέννη το 1914.  Αργότερα, αποκαλύφθηκε  ότι οι ΗΠΑ είχαν ωθήσει το Βελιγράδι σε εκστρατεία εναντίον του «Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσσυφοπεδίου» (UCK) αφού στις 23 Φεβρουαρίου 1998, ο απεσταλμένος των ΗΠΑ στα Βαλκάνια, Robert Gelbard (διπλωμάτης καριέρας), περιέγραψε τον UCK ως «αναμφίβολα μια τρομοκρατική οργάνωση». Η δήλωση αυτή έδωσε την ηθική και πολιτική υποστήριξη στην εκστρατεία του Βελιγραδίου κατά των τρομοκρατών του UCK.  Στη συνέχεια ο Gelbard μετατέθηκε και αντικαταστάθηκε από τον τραπεζίτη Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ο οποίος επαίνεσε τον UCK μόλις τέσσερις μήνες αργότερα.   Μάλιστα φωτογραφήθηκε και  δίπλα με οπλισμένο τρομοκράτη.   Ο συγκεκριμένος δολοφονικός «ανθρωπιστικός» πόλεμος από το ΝΑΤΟ αποτελεί κλασικό παράδειγμα της υπεροχής της εικόνας αντί της ουσίας.  Ο πραγματικός στόχος, όμως, ήταν η συνέχεια ύπαρξης του ΝΑΤΟ και το μήνυμα προς μια διστακτική, τότε,  Μόσχα, πως το αφεντικό στα Βαλκάνια είναι το ΝΑΤΟ.

Η Ρωσία και οι Ρώσοι είναι υπομονετικός λαός. Μετά όμως από την  εκστρατεία βομβαρδισμών  του ΝΑΤΟ και το φιάσκο στο Αφγανιστάν, τον πόλεμο στο Ιράκ (που βασίστηκε σε ψέματα) και την καταστροφή της Λιβύης άρχισαν να ανησυχούν για τις προθέσεις του. Γι’ αυτό η επέμβαση της Μόσχας στη Συρία πρέπει να αντικριστεί και να κατανοηθεί μέσα από το πιο πάνω πρίσμα.  Επιπλέον, το ΝΑΤΟ συνέχισε να επεκτείνεται μετά το 1999, με την εισδοχή νέων μελών: κράτη της Βαλτικής, Βουλγαρία, Ρουμανία, Σλοβακία και Σλοβενία. Το 2004 ακολούθησε η Αλβανία και το 2009 η Κροατία, μετά ήλθε το Μαυροβούνιο το 2017 και ακολούθως ακόμα και η Βόρεια Μακεδονία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 2020.  Για να ‘καταλάβει’ η Ρωσία την νέα πραγματικότητα οι ΗΠΑ τώρα επιθυμούν  να εντάξουν στο ΝΑΤΟ την Γεωργία και την Ουκρανία.  Όλα, όμως, έχουν σαν άξονα την προώθηση των στόχων των ΗΠΑ.  Αν κάποτε το ΝΑΤΟ σχεδιάστηκε για να «κρατήσει τους Ρώσους έξω (από την Ευρώπη), τους Αμερικανούς μέσα και τους Γερμανούς καθηλωμένους», τώρα το ΝΑΤΟ υπάρχει για να κρατά τους Ρώσους έξω (από την Ευρώπη), τους Αμερικανούς μέσα και την ΕΕ καθηλωμένη.

 

Ιδιαιτερότητα των ΗΠΑ

Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως η Μόσχα δεν εμπιστεύεται πλέον τις ΗΠΑ και υποπτεύεται πως αυτές στοχεύουν στην παγκόσμια κυριαρχία χρησιμοποιώντας το ΝΑΤΟ σαν εργαλείο για να καταστούν ο παγκόσμιος αστυφύλακας.  Πολλά γράφτηκαν για την επιθυμία των ΗΠΑ να κυριαρχήσουν και παρά το γεγονός πως ο κόσμος μετατρέπεται  ήδη σε  πολύ-πολικό.  Να τι ανάφερε ο Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος το 1992, κατά την εποχή του πρώτου Πολέμου του Κόλπου: «Ο κόσμος μπορεί, επομένως, να αδράξει αυτή την ευκαιρία για να εκπληρώσει τη μακροχρόνια υπόσχεση για μια νέα παγκόσμια τάξη […]. Ναι, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν κυρίαρχο ηγετικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια.  Μεταξύ των εθνών του κόσμου, μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν την ηθική υπόσταση και τα μέσα για να υποστηρίξουν το εγχείρημα […] ο σκοπός μας είναι δίκαιος, ο σκοπός μας είναι ηθικός, ο σκοπός μας είναι σωστός» […] Είθε ο Θεός να ευλογεί τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.».

Αυτή η ακραία αλαζονεία ταιριάζει με το τι είχε πει ο Βρετανός Πρωθυπουργός, Χάρολντ Γουίλσον δεκαεπτά χρόνια νωρίτερα: «Δεν θα έχει μέλλον η Ευρώπη ή η Βρετανία, εάν επιτρέψουμε στις αμερικανικές επιχειρήσεις και βιομηχανία να κυριαρχήσουν στη στρατηγική ανάπτυξη των επιμέρους χωρών μας . Αυτοί -κι όχι εμείς-  να καθορίζουν το ρυθμό και την κατεύθυνση της βιομηχανικής προόδου της Ευρώπης».   Είκοσι οκτώ χρόνια πριν από αυτό, καθώς Λονδίνο και Ουάσιγκτον προχωρούσαν στον Ψυχρό Πόλεμο, η Βρετανική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον έγραψε το εξής για τους Αμερικάνους: «Ο  ιεραποστολικός καταναγκασμός ή ζήλος  στον χαρακτήρα των Αμερικανών κάνει πολλούς από αυτούς να αισθάνονται πως κλήθηκαν [από τον Θεό] για να επεκτείνουν  σε άλλες χώρες τις ευλογίες με τις οποίες ο Παντοδύναμος τους έχει προικίσει».

Ο ιεραποστολικός ζήλος οδήγησε πρόσφατα την Αμερική στην μονομερή αποχώρηση της από τη συνθήκη των Αντι-Βαλλιστικών Πυραύλων (ABM), τη Συνθήκη Ανοικτών Ουρανών και τη Συνθήκη για τις πυρηνικές δυνάμεις μέσου βεληνεκούς (INF), ισχυριζόμενη, χωρίς στοιχεία, ότι η Ρωσία τις παραβίαζε.  Όμως, συμπεριφορά που στηρίζεται στην ιδιαιτερότητα  – ευφημισμός για παράνομη συμπεριφορά –  δύσκολα μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για παραβίαση του νόμου, είτε αυτή συνεπάγεται περιφρόνηση των Ηνωμένων Εθνών είτε αποχώρηση από τις συνθήκες.  Η συνεχιζόμενη εμμονή της Αμερικής να είναι παγκόσμιος ηγήτορας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη διατήρηση της Ευρώπης υπό έλεγχο.  Η κατασκευασμένη Ουκρανική κρίση, παρέχει στις ΗΠΑ την ευκαιρία να αποσπάσουν την προσοχή του πληθυσμού τους από τα εσωτερικά  προβλήματα της Αμερικής.

 

Το Ευρωπαϊκό Piggy-in-the-Middle (το γουρουνάκι στη Μέση)

Από την εποχή που ο Mackinder είχε την εμμονή να αποτρέψει πιθανή συμμαχία Γερμανίας-Ρωσίας, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο προσπαθούν να ματαιώσουν τόσο την ευρωπαϊκή ενότητα όσο και μια ανεξάρτητη ευρωπαϊκή προσέγγιση έναντι στη Μόσχα. Το τι είπε ο Βρετανός Υπουργός Άμυνας, Χουν, το 2002 αποτελεί σύγχρονο παράδειγμα αυτής της εμμονής: «Το ΝΑΤΟ είναι και θα είναι ο μόνος οργανισμός συλλογικής άμυνας στην Ευρώπη».  Όσο πιο αδύναμη είναι η ευρωπαϊκή συνοχή, τόσο το καλύτερο για το ΝΑΤΟ, γεγονός που εξηγεί γιατί το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ υποστηρίζουν έντονα τη διεύρυνση της ΕΕ.  Όσο πιο δυσκίνητη είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες οι Βρυξέλλες να ακολουθήσουν την πολιτική ΝΑΤΟ/ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας ιδιαίτερα με την υποστήριξη της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής.

Ενδεικτικά, ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε η Πολωνία με  την ένταξη της  στην ΕΕ ήταν να παραγγείλει Lockheed F-16 αξίας 3,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, απορρίπτοντας γαλλικές και σουηδικές προσφορές.  Με το πλέγμα του ΝΑΤΟ οι ΗΠΑ συνεχίζουν να πωλούν τα όπλα τους.  Ομοίως, η αντίθεσή των ΗΠΑ στον αγωγό φυσικού αερίου Nordstream που έχει την στήριξη των χειροκροτητών-χωρών  Πολωνίας και  Βαλτικής , καθώς και η εσωτερική διαφωνία μέσα στην Γερμανία, σημαίνει ότι οι ΗΠΑ μπορούν να πουλήσουν στην Ευρώπη περισσότερο από το ακριβό LNG τους.  Είναι τώρα ευκρινές πως ένας πόλεμος θα βοηθήσει την οικονομία των ΗΠΑ—και εδώ η Ουκρανία είναι το επίκεντρο.   Όμως, ας πάμε τώρα στα βασικά ανθρώπινα θέματα που επηρεάζουν την λήψη αποφάσεων σε εταιρικό επίπεδο.

 

Αταβισμός και ανθρώπινος παράγοντας

Αυτή τη στιγμή είμαστε μάρτυρες της συνεχιζόμενης αντι-Ρωσικής εμμονής, αν και με νέα χρώματα και με νέα ονόματα.  Αυτή η εμμονή ανάγεται τουλάχιστον στο 1791, όταν ο Γουίλιαμ Πιτ ο Νεότερος κατήγγειλε τη Ρωσία για την υποτιθέμενη φιλοδοξία της να διαμελίσει την Τουρκία. Από την εποχή  της ήττας του Ναπολέοντα, η Βρετανία επικεντρωνόταν στη Ρωσία ως το κύριο εμπόδιο στην επιθυμία της να ελέγξει την Ανατολική Μεσόγειο.  Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, μια από τις κύριες ενασχολήσεις  της Βρετανικής Αυτοκρατορίας ήταν η Ρωσία, λόγω της γενικά εχθρικής στάσης της τελευταίας απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Την αντι-Ρωσική αυτή στάση υιοθέτησε  αργότερα η Αμερική με Βρετανική υποστήριξη και  συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Σε αυτόν τον εταιρικό αταβισμό, πρέπει να προσθέσουμε τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων-πολιτικών που έχουν φέρει τα πράγματα σε ένα τόσο συγκεχυμένο αδιέξοδο, καθώς η ομαδική και η εταιρική συμπεριφορά βασίζονται στην στάση που τηρούν συγκεκριμένα άτομα. Τα κρατικά συμφέροντα αδυνατούν από μόνα τους να προβλέψουν ενέργειες που καθοδηγούνται από την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Πριν από είκοσι χρόνια, κανείς δεν μπορούσε να είχε  προβλέψει την σημερινή κατάσταση. Η ακραία συμπεριφορά ανεύθυνων ατόμων έφερε τα πράγμα εδώ που είναι τώρα.  Προφανή παραδείγματα είναι η ρήση της Βικτόρια Νούλαντ στον πρέσβη των ΗΠΑ στην Ουκρανία «F**k τους Ευρωπαίους» (για να μην αναφέρουμε το ρόλος της  στην ανατροπή του νόμιμου προέδρου της Ουκρανίας).  Επίσης, έχουμε και τις εκκλήσεις του Μπόρις Τζόνσον τον Οκτώβριο του 2016 για διαδήλωση στη Ρωσική Πρεσβεία στο Λονδίνο ενάντια στην (νόμιμη) ρωσική επέμβαση στη Συρία—βέβαια μια τέτοια συμπεριφορά δεν αρμόζει σε Βρετανό Υπουργό Εξωτερικών.  Επίσης, έχουμε και τη φράση του Βρετανού Υπουργού Άμυνας  που δήλωσε στο ευρύ κοινό, τον Μάρτιο του 2018, ότι «η Ρωσία πρέπει να φύγει και να σκάσει».

 

Συμπεραίνοντας

Είναι φανερό  πως οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν το ΝΑΤΟ ως όργανό τους για να ωθήσουν τη Ρωσία  να εισβάλει στην Ουκρανία. Επίσης υπάρχουν και οι εσωτερικοί πολιτικοί λόγοι, καθώς και ο στόχος να εμποδιστεί η ΕΕ από του αποκτήσει ποτέ δική της φωνή σε θέματα ασφάλειας και να έχει την δυνατότητα να διαπραγματευτεί με τη Μόσχα.  Για να ελέγχει την Ευρώπη η Αμερική δεν θέλει ειρήνη καθώς η ειρήνη θα σκότωνε ή τουλάχιστον θα αποδυνάμωνε το ΝΑΤΟ.  Οι δηλώσεις πως το ΝΑΤΟ είναι αμυντικός οργανισμός είναι αναιμικές  όταν αναλογιστεί κάποιος τις παράνομες επιθέσεις του ΝΑΤΟ ενάντια σε άλλες χώρες που δεν απείλησαν μέλη του ΝΑΤΟ. Εδώ έρχεται στην μνήμη μας ο βομβαρδισμός των 78 ημερών του Βελιγραδίου.

Η Ουκρανία συνεχίζει να αρνείται να διαπραγματευτεί απευθείας με τους ηγέτες του Λουγκάνσκ και του Ντόνετσκ, παραβιάζοντας τις Συμφωνίες του Μινσκ. Αλλά,  αντί να επικρίνει το Κίεβο, ΗΠΑ και Βρετανία αποστέλλουν περισσότερα στρατεύματα και στρατιωτική βοήθεια στην Πολωνία, στα κράτη  της Βαλτικής και την Ουκρανία και υποδαυλίσουν το αντι-Ρωσικό αίσθημα με παράλογες και αντιδιπλωματικές κραυγές.  Οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής επιδιώκουν ρωσική εισβολή, ώστε στη συνέχεια να επιβληθούν στην Ρωσία βαριές κυρώσεις πράγμα που θα επιτρέψει στις ΗΠΑ να κερδίσουν δισεκατομμύρια πουλώντας ενέργεια LNG και όπλα στην προσπάθεια τους να προκαλέσουν μια αταβιστική παρωδία στη Ρωσία

Εάν ο ουκρανικός στρατός προχωρήσει σε επίθεση και αρχίσει να σκοτώνει Ρώσους (είτε είναι κάτοχοι ρωσικών διαβατηρίων είτε Ρωσικής εθνότητας), η Μόσχα ίσως αναγκαστεί να αντιδράσει στρατιωτικά με ανθρωπιστικό πόλεμο όπως ισχυρίστηκε το ΝΑΤΟ στην περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου.  Αυτό θα μπορούσε να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας που να συμπεριλαμβάνει και πυρηνικές επιλογές.  Από την άλλη, με την επιδέξια Λαυρόβια διπλωματία της η Ρωσία  θα μπορούσε να οδηγήσει τα πράγματα σε ένα πιο ισορροπημένο πολύ-πολικό κόσμο και σε μια πιο ανεξάρτητη ΕΕ. Εν τω μεταξύ, αξίζει να θυμόμαστε πως όταν τα κρίνα σαπίζουν, βρομούν χειρότερα από τα ζιζάνια και πως το ΝΑΤΟ ξεπέρασε την ημερομηνία λήξης του το 1999.

* Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Unimarconi