Γυναίκες: Ο αδύναμος κρίκος στην εργασία

 

Αυτό που γνωρίζουν ήδη εκατομμύρια γυναίκες, οι οποίες αναγκάζονται να παρατήσουν τις καριέρες του και να επιλέξουν την υποαπασχόληση από ένα αίσθημα ευθύνης απέναντι στις οικογένειές τους, επιβεβαιώνεται με αριθμούς από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE). «Οι γυναίκες περνούν κατά μέσο όρο 13 ώρες περισσότερο από ό,τι οι άντρες σε απλήρωτη εργασία κάθε βδομάδα», εξηγεί ο Jacub Caisl εκ μέρους του EIGE και προσθέτει ότι «η φροντίδα του σπιτιού και της οικογένειας βάζει φρένο στην επαγγελματική τους πορεία με αποτέλεσμα 7,7 εκατομμύρια γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση να εγκαταλείπουν τη δουλειά τους εξαιτίας των απλήρωτων υποχρεώσεών τους. Ο αντίστοιχος αριθμός για τους άντρες είναι 0,5 εκατομμύριο». Ο κ. Caisl μιλούσε στο πλαίσιο διήμερου συνεδρίου υψηλού επιπέδου που διοργάνωσε η φιλανδική προεδρία στο Ελσίνκι με θέμα την ισότητα των φύλων. 

 

Αυτή η «διαρροή» γυναικών από την αγορά εργασίας, σύμφωνα με έκθεση του EIGE συνεπάγεται ένα μεγάλο οικονομικό κόστος και έχει αρνητικές συνέπειες γενικότερα στην οικονομία: «Αν η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας εξισωνόταν με αυτή των ανδρών θα δημιουργούνταν 6 εκατομμύρια επιπλέον θέσεις εργασίας μέχρι το 2050 και θα σημειωνόταν αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ έως και 5,5%». Η πίεση που ασκείται πάνω στις επαγγελματίες να συνδυάσουν την καριέρα τους με τις εκτός ωραρίου απλήρωτες υποχρεώσεις, διοχετεύει έναν πολύ μεγάλο αριθμό γυναικών σε προσωρινές, αβέβαιες και μερικής απασχόλησης θέσεις εργασίες.

 

«Σήμερα, 9 εκατομμύρια γυναίκες και 600.000 άντρες καταφεύγουν στη μερική απασχόληση λόγω των ευθυνών τους στο σπίτι», ανέφερε ο κ. Caisl, τονίζοντας ότι αυτό ενισχύει το μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών και καταδικάζει τις γυναίκες σε μειωμένα ωφελήματα, χαμηλότερες συντάξεις και σαφώς λιγότερες ευκαιρίες ανέλιξης. Με λίγα λόγια, οι γυναίκες καθίστανται ο αδύναμος κρίκος της αγοράς εργασίας. 

 

Αξίζει να αναφερθεί ότι η Κύπρος, σύμφωνα με τη Eurostad, είναι η τρίτη χώρα στην Ευρώπη σε μερική απασχόληση (part-time) και παρόλο που δεν έχει εξεταστεί η διάσταση του φύλου σε αυτό το ποσοστό, δεν μπορεί να είναι άσχετο με τις πολύ περιορισμένες παροχές που προσφέρει το κυπριακό κράτος για στήριξη του γονικού ρόλου και τις προβληματικές δομές για φύλαξη των ατόμων τρίτης ηλικίας. «Σε επίπεδο κοινωνικής πολιτικής, η Κύπρος προσφέρει πενιχρές γονικές πολιτικές και πολιτικές φροντίδας εξαρτωμένων, οι οποίες σε συνδυασμό με την υφιστάμενη νοοτροπία εξωθούν τις γυναίκες σε αμέτρητες ώρες απλήρωτης εργασίας φροντίδας», σημειώνει η Μαρία Αγγελή, κοινωνιολόγος στο Μεσογειακού Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου (MIGS). «Συχνά δε η ανεπάρκεια της κοινωνικής πολιτικής της χώρας για τη φροντίδα των παιδιών, των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρία πέφτει στις πλάτες γυναικών μεταναστριών που ζουν στην Κύπρο με συμβόλαια ξεκάθαρης εργασιακής εκμετάλλευσης». 

 

Η οικονομική κρίση μείωσε σημαντικά τη δυνατότητα των οικογενειών να αγοράζουν υπηρεσίες φύλαξης παιδιών και ηλικιωμένων (οικιακές εργαζόμενες, νηπιαγωγεία, ιδιωτικά κέντρα αποκατάστασης και γηροκομεία), ενώ ανάγκασε τις γιαγιάδες και τους παππούδες να παραμένουν στην αγορά εργασίας για πολύ μεγαλύτερο διάστημα. Τα περισσότερα ζευγάρια μένουν πια στο ένα παιδί ή επιλέγουν να μην αποκτήσουν κανένα, εκτοξεύοντας την υπογεννητικότητα σε νέο ρεκόρ. Η Κύπρος είναι σήμερα μία από τις τελευταίες χώρες σε γεννήσεις σε όλη την Ευρώπη και συγκεκριμένα είναι τρίτη από το τέλος, μετά την Ισπανία και τη Μάλτα, με μέσο όρο γεννήσεων ανά οικογένεια 1,32 παιδιά. 

 

«Εκεί που βλέπουμε να υπάρχει ισότητα των φύλων στην εργασία και στις επαγγελματικές ευκαιρίες, είναι εκεί που οι γυναίκες πληρώνουν άλλες γυναίκες για τις δουλειές του σπιτιού και τα παιδιά» σημείωσε δεικτικά η Razavi Shahra, επικεφαλής ερευνήτρια, UN Women. «Η συμμετοχή των αντρών δεν έχει αλλάξει προς το δικαιότερο, αυτό που αλλάζει είναι η μετάθεση της ευθύνης σε πληρωμένα χέρια». Ακόμη και στις ανεπτυγμένες χώρες το θέμα της ανατροφής των παιδιών και του διαμοιρασμού των οικιακών εργασιών, δεν έχει τύχει ισότιμης διαπραγμάτευσης, ούτε καν σε σπίτια όπου η γυναίκα έχει ανώτερο μορφωτικό επίπεδο, υψηλότερη θέση εργασίας και καλύτερο μισθό από τον άντρα συμβίο της. 
 

 

Δουλειές του σπιτιού και φροντίδα παιδιών Vs υπουργικά και διοικητικά συμβούλια, σημειώσατε 1. Οι γυναίκες κάνουν όλη την απλήρωτη εργασία στο σπίτι, ξοδεύοντας κατά μέσο όρο 13 ώρες περισσότερο από ό,τι οι άντρες σε δουλειές του σπιτιού και φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων την εβδομάδα, παραμένοντας σταθερά αποκλεισμένες από υπουργεία, διοικητικά συμβούλια, βουλευτικά έδρανα και θέσεις εξουσίας σε εταιρίες και οικονομικούς οργανισμούς. Τα δύο αυτά στοιχεία είναι ξεκάθαρα αλληλένδετα και η πρόοδος που σημειώνεται, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ισότητας των Φύλων (EIGE), ακολουθεί ταχύτητες σαλιγκαριού.

 

Ο ΓΑΜΟΣ ΒΛΑΠΤΕΙ ΣΟΒΑΡΑ ΤΗΝ ΚΑΡΙΕΡΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
 

Τα ανδρικά στερεότυπα δυστυχώς διατηρούνται σχεδόν ανέπαφα και είναι χαρακτηριστική η φράση «ο άνδρας μου βοηθά στο σπίτι» η οποία υπονοεί ότι η συμβολή του θεωρείται ακόμη και από τις ίδιες τις γυναίκες εθελοντική και εναπόκειται στην καλή του προαίρεση να «βοηθήσει» και όχι σε μια υποχρέωση που πηγάζει από το ρόλο του ως πατέρα. 

 

«Σε επίπεδο νοοτροπιών, είναι αξιοπρόσεκτο ότι ο όρος “εργαζόμενη μητέρα” ακούγεται πολύ πιο συχνά από τον όρο “εργαζόμενος πατέρας”, υπονοώντας ότι η οικογένεια και η εργασία είναι αντικρουόμενοι τομείς μόνο για τις γυναίκες», σημειώνει δεικτικά η Μαρία Αγγελή. 

 

Ο γάμος και πολύ περισσότερο η απόκτηση οικογένειας, δήλωσε η κ. Shahra, φαίνεται από τις στατιστικές να ευνοεί τις καριέρες των αντρών και να σκοτώνει επαγγελματικά τις γυναίκες. «Πριν από μερικές δεκαετίες ξέρουμε ότι οι γυναίκες εγκατέλειπαν την εργασία τους μετά το γάμο», συνέχισε η κ. Shahra. «Τώρα πια δεν χρειάζεται να σταματήσουν να δουλεύουν, αλλά καλούνται να εγκαταλείψουν τις προοπτικές τους, πληρώνοντας τη λεγόμενη «ποινή μητρότητας». Η αόρατη οικονομία της παροχής φροντίδας στο σπίτι πρέπει επιτέλους να γίνει ορατή».
 

Οπισθοχώρηση για τα δικαιώματα στην Ευρώπη
 

Τα δικαιώματα, που κατακτήθηκαν με σκληρούς αγώνες δεκαετιών, καταρρίπτονται μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ακόμη και σε παραδοσιακά φιλελεύθερες χώρες σε όλη την Ευρώπη. Η απερχόμενη διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ισότητας των Φύλων, Virginia Langback, στην ομιλία της σημείωσε ότι «τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών, τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ ατόμων και ιδιαίτερα αυτό του γάμου, αλλά και οι νέες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, όπως η μετανάστευση και η εξέλιξη της τεχνολογίας, δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού». Σε αρκετές χώρες όπου κυβερνούν ακροδεξιές και συντηρητικές Κυβερνήσεις, οι Σπουδές Φύλου κλείνουν στα πανεπιστήμια, μειώνονται τα κονδύλια για τους οργανισμούς που αγωνίζονται για καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και διαμορφώνονται κινήματα κατά της ισότητας των φύλων με επίκληση στη «διάσωση της παραδοσιακής οικογένειας».

 

Η νέα Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντε Λάιεν πάντως είναι έτοιμη να λάβει υπόψη τις νέες προκλήσεις: Την κυβερνοβία κατά των γυναικών και κοριτσιών που όλες οι έρευνες δείχνουν ότι είναι εξίσου επιβλαβής με τις μορφές βίας που ήδη γνωρίζουμε. Τη μετανάστευση και τις τρομακτικές συνέπειες που έχει στον γυναικείο πληθυσμό που προσφυγοποιείται και την τεχνολογική εξέλιξη στο πεδίο των επαγγελμάτων μιας και οι γυναίκες είναι πολύ περισσότερες σε επαγγέλματα που απειλούνται από την αυτοματοποίηση και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.