Ο Χαράλαμπος Μερακλής, με την ευκαιρία της επετείου της πτώσης του Τείχους, επιχειρεί μια ανάλυση του τι συμβαίνει σήμερα.
Φέτος, στις 9 του Νοέμβρη συμπληρώθηκαν 30 χρόνια από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, του τελευταίου και του πιο εμβληματικού συμβόλου του Ψυχρού Πολέμου που διαιρούσε το σύνορο μιας διαιρεμένης πόλης και μιας διχασμένης μνήμης.
Η πτώση όμως του Τείχους δεν πραγματοποιήθηκε εκείνη την μέρα αλλά άρχισε από τις 7 του Δεκέμβρη του 1988 όπου ο τότε ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, δήλωσε από το κτήριο των Ηνωμένων Εθνών πως «η ελευθερία επιλογής είναι μια καθολική αρχή που δεν επιδέχεται εξαιρέσεις». Η αναφερόμενη δήλωση συνοδεύτηκε και με ανακοίνωση πως η ΕΣΣΔ θα μείωνε κατά 10% τον στρατό της στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που βρίσκονταν υπό την κηδεμονία της. Αυτές οι δηλώσεις και ανακοινώσεις υποδήλωναν την απόρριψη του δόγματος Μπρέζνιεφ «που διακήρυττε το δικαίωμα της Σ. Ένωσης να επεμβαίνει στα κράτη του υπαρκτού σοσιαλισμού που παρέβαιναν τις αποδεδειγμένες αρχές του».
Η κρίση του Βερολίνου ξεκινά από το 1948, έπειτα από διαφωνίες ανάμεσα στις ΗΠΑ και ΕΣΣΔ ως προς την ανοικοδόμηση και το νέο γερμανικό νόμισμα και ξεκινά ο αποκλεισμός ολόκληρης της πόλης από τις σοβιετικές δυνάμεις. Το Δυτικό Βερολίνο εφοδιάζεται με τρόφιμα από αέρος. Το 1949 ο Στάλιν αίρει τον αποκλεισμό τον Μάη και στις 7 του Οκτώβρη ανακηρύσσεται ως κράτος η Ανατολική Γερμανία. Από το 1950 αρχίζει η φυγή των Ανατολικογερμανών προς το Δυτικό Βερολίνο και το 1952 με απόφαση του Στάλιν κλείνουν τα σύνορα ανάμεσα στη Δυτική και Ανατολική Γερμανία και ανυψώνονται συρματοπλέγματα, αλλά τα σύνορα στο Βερολίνο παραμένουν ανοικτά. Το 1961, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Κένεντι στη Διεθνή διάσκεψη της Βιέννης δηλώνει πως η χώρα του δεν θα αντιδρούσε στην ανέγερση κάποιου εμποδίου ανάμεσα στο Ανατολικό και Δυτικό Βερολίνο. Στις 3 Αυγούστου ο Χρουστσόφ δίδει το πράσινο φως στον Ανατολικό ηγέτη Βάλτερ Ούλμπριχτ να ανεγείρει τείχος. Η ανέγερσή του ξεκινά στις 13 Αυγούστου καθώς και η ανύψωση συρματοπλεγμάτων.
Η πτώση των κομμουνιστικών κυβερνήσεων σε Πολωνία και Ουγγαρία προκάλεσαν αλυσιδωτές αντιδράσεις στην Ανατολική Γερμανία και στις 18 Οκτωβρίου παραιτείται η Κυβέρνηση Έριχ Χόνεκερ ενώ στις 9 του Νοέμβρη του 1989 επέρχεται η πτώση του τείχους και τα μικρά κομματάκια του πωλούνται στους τουρίστες ως σουβενίρ. Το Τείχος του Ψυχρού Πολέμου έπεσε όπως βροντοφώναξε με πάθος από την Πόλη του Βρανδεμβούργου ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρίγκαν προς τον τότε σοβιετικό ηγέτη Γκορμπατσόφ «για να ρίξει το Τείχος και να γίνει προπύργιο της παγκόσμιας ειρήνης».
Μπορεί η πτώση του Τείχους να επιτεύχθηκε και να έφερε μεγαλειώδη νίκη στον δυτικό κόσμο έναντι του κομμουνισμού, αλλά η πτώση του έθεσε προβλήματα και προβληματισμούς στις «ανοιχτές κοινωνίες» του 21ου αιώνα όπως: Οι μείζονες γεωπολιτικές αλλαγές, οι δημογραφικές ανακατατάξεις, οι νέες σφαίρες επιρροής, η επιτάχυνση της ευρωπαϊκής διεύρυνσης αντί της εμβάθυνσης, οι αναπηρίες για σταθερότητα και δημοκρατία στα Βαλκάνια και ανατολικές χώρες , η απειλούμενη κουλτούρα του πολιτικού φιλελευθερισμού, όπως τη γνωρίσαμε από τον Διαφωτισμό.
Χαιρόμαστε από την πτώση του Τείχους αλλά θα πρέπει να λάβουμε υπόψη πως η Ιστορία δεν εξελίσσεται γραμμικά, γιατί από τα 66 φυσικά εμπόδια που σήμερα βρίσκονται μεταξύ των χωρών, τα 50 κατασκευάστηκαν μετά το 2000, όπως είναι οι μεταναστευτικές ροές, η εδραίωση συνοριακών υποδομών, η άρνηση της προσφυγικής δικαίωσης, η πόλωση και ο αναπτυσσόμενος λαϊκισμός που έχουν γονατίσει και αυτές τις εδραιωμένες δημοκρατίες.
Όπως παρατηρούμε και στις μέρες μας, ανυψώνονται τείχη και προσφυγικοί οικισμοί στα σύνορα Μεξικού – ΗΠΑ, Ουγγαρίας, Καλαί – Μάγχης για να διατηρηθεί «η εθνοτική ομογένεια» χωρίς αιδώ και δισταγμό. Κυριαρχεί δυστυχώς η ιδέα του ολοκληρωτισμού που δεν γίνεται αντιληπτή από τον απλό κόσμο.
Η παραπλανητική πτώση του Τείχους του Βερολίνου δεν περιορίζεται μόνο στην ίδια τη Γερμανία που και σήμερα συνεχίζουν να αναπνέουν δύο Γερμανίες χωρίς Τείχος, λόγω των πολλαπλών ανισοτήτων που εστιάζονται στα εισοδηματικά κριτήρια, ξενοφοβία, στην ανάπτυξη, τη διαφορετική κοινωνική κουλτούρα, ευημερία, απασχόληση, επενδύσεις κ.λπ. αλλά και στο Μπέλφαστ οι οποίες χωρίζουν εθνικιστικές και συνδικαλιστικές κοινότητες, σε κοινότητες και δρομάκια που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια ταραχών. Το ίδιο και στην Κύπρο με την τουρκική κατοχή, στην Κορεάτικη Χερσόνησο με τις δύο Κορέες, Παλαιστίνη, Βαλκάνια και αλλού, όπου οι ευχές για ενοποίηση και ειρήνη ξεθωριάζουν με το πέρασμα του χρόνου.
Φέτος, στις 9 του Νοέμβρη συμπληρώθηκαν 30 χρόνια από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, του τελευταίου και του πιο εμβληματικού συμβόλου του Ψυχρού Πολέμου που διαιρούσε το σύνορο μιας διαιρεμένης πόλης και μιας διχασμένης μνήμης.
Η πτώση όμως του Τείχους δεν πραγματοποιήθηκε εκείνη την μέρα αλλά άρχισε από τις 7 του Δεκέμβρη του 1988 όπου ο τότε ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, δήλωσε από το κτήριο των Ηνωμένων Εθνών πως «η ελευθερία επιλογής είναι μια καθολική αρχή που δεν επιδέχεται εξαιρέσεις». Η αναφερόμενη δήλωση συνοδεύτηκε και με ανακοίνωση πως η ΕΣΣΔ θα μείωνε κατά 10% τον στρατό της στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που βρίσκονταν υπό την κηδεμονία της. Αυτές οι δηλώσεις και ανακοινώσεις υποδήλωναν την απόρριψη του δόγματος Μπρέζνιεφ «που διακήρυττε το δικαίωμα της Σ. Ένωσης να επεμβαίνει στα κράτη του υπαρκτού σοσιαλισμού που παρέβαιναν τις αποδεδειγμένες αρχές του».
Η κρίση του Βερολίνου ξεκινά από το 1948, έπειτα από διαφωνίες ανάμεσα στις ΗΠΑ και ΕΣΣΔ ως προς την ανοικοδόμηση και το νέο γερμανικό νόμισμα και ξεκινά ο αποκλεισμός ολόκληρης της πόλης από τις σοβιετικές δυνάμεις. Το Δυτικό Βερολίνο εφοδιάζεται με τρόφιμα από αέρος. Το 1949 ο Στάλιν αίρει τον αποκλεισμό τον Μάη και στις 7 του Οκτώβρη ανακηρύσσεται ως κράτος η Ανατολική Γερμανία. Από το 1950 αρχίζει η φυγή των Ανατολικογερμανών προς το Δυτικό Βερολίνο και το 1952 με απόφαση του Στάλιν κλείνουν τα σύνορα ανάμεσα στη Δυτική και Ανατολική Γερμανία και ανυψώνονται συρματοπλέγματα, αλλά τα σύνορα στο Βερολίνο παραμένουν ανοικτά. Το 1961, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Κένεντι στη Διεθνή διάσκεψη της Βιέννης δηλώνει πως η χώρα του δεν θα αντιδρούσε στην ανέγερση κάποιου εμποδίου ανάμεσα στο Ανατολικό και Δυτικό Βερολίνο. Στις 3 Αυγούστου ο Χρουστσόφ δίδει το πράσινο φως στον Ανατολικό ηγέτη Βάλτερ Ούλμπριχτ να ανεγείρει τείχος. Η ανέγερσή του ξεκινά στις 13 Αυγούστου καθώς και η ανύψωση συρματοπλεγμάτων.
Η πτώση των κομμουνιστικών κυβερνήσεων σε Πολωνία και Ουγγαρία προκάλεσαν αλυσιδωτές αντιδράσεις στην Ανατολική Γερμανία και στις 18 Οκτωβρίου παραιτείται η Κυβέρνηση Έριχ Χόνεκερ ενώ στις 9 του Νοέμβρη του 1989 επέρχεται η πτώση του τείχους και τα μικρά κομματάκια του πωλούνται στους τουρίστες ως σουβενίρ. Το Τείχος του Ψυχρού Πολέμου έπεσε όπως βροντοφώναξε με πάθος από την Πόλη του Βρανδεμβούργου ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρίγκαν προς τον τότε σοβιετικό ηγέτη Γκορμπατσόφ «για να ρίξει το Τείχος και να γίνει προπύργιο της παγκόσμιας ειρήνης».
Μπορεί η πτώση του Τείχους να επιτεύχθηκε και να έφερε μεγαλειώδη νίκη στον δυτικό κόσμο έναντι του κομμουνισμού, αλλά η πτώση του έθεσε προβλήματα και προβληματισμούς στις «ανοιχτές κοινωνίες» του 21ου αιώνα όπως: Οι μείζονες γεωπολιτικές αλλαγές, οι δημογραφικές ανακατατάξεις, οι νέες σφαίρες επιρροής, η επιτάχυνση της ευρωπαϊκής διεύρυνσης αντί της εμβάθυνσης, οι αναπηρίες για σταθερότητα και δημοκρατία στα Βαλκάνια και ανατολικές χώρες , η απειλούμενη κουλτούρα του πολιτικού φιλελευθερισμού, όπως τη γνωρίσαμε από τον Διαφωτισμό.
Χαιρόμαστε από την πτώση του Τείχους αλλά θα πρέπει να λάβουμε υπόψη πως η Ιστορία δεν εξελίσσεται γραμμικά, γιατί από τα 66 φυσικά εμπόδια που σήμερα βρίσκονται μεταξύ των χωρών, τα 50 κατασκευάστηκαν μετά το 2000, όπως είναι οι μεταναστευτικές ροές, η εδραίωση συνοριακών υποδομών, η άρνηση της προσφυγικής δικαίωσης, η πόλωση και ο αναπτυσσόμενος λαϊκισμός που έχουν γονατίσει και αυτές τις εδραιωμένες δημοκρατίες.
Όπως παρατηρούμε και στις μέρες μας, ανυψώνονται τείχη και προσφυγικοί οικισμοί στα σύνορα Μεξικού – ΗΠΑ, Ουγγαρίας, Καλαί – Μάγχης για να διατηρηθεί «η εθνοτική ομογένεια» χωρίς αιδώ και δισταγμό. Κυριαρχεί δυστυχώς η ιδέα του ολοκληρωτισμού που δεν γίνεται αντιληπτή από τον απλό κόσμο.
Η παραπλανητική πτώση του Τείχους του Βερολίνου δεν περιορίζεται μόνο στην ίδια τη Γερμανία που και σήμερα συνεχίζουν να αναπνέουν δύο Γερμανίες χωρίς Τείχος, λόγω των πολλαπλών ανισοτήτων που εστιάζονται στα εισοδηματικά κριτήρια, ξενοφοβία, στην ανάπτυξη, τη διαφορετική κοινωνική κουλτούρα, ευημερία, απασχόληση, επενδύσεις κ.λπ. αλλά και στο Μπέλφαστ οι οποίες χωρίζουν εθνικιστικές και συνδικαλιστικές κοινότητες, σε κοινότητες και δρομάκια που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια ταραχών. Το ίδιο και στην Κύπρο με την τουρκική κατοχή, στην Κορεάτικη Χερσόνησο με τις δύο Κορέες, Παλαιστίνη, Βαλκάνια και αλλού, όπου οι ευχές για ενοποίηση και ειρήνη ξεθωριάζουν με το πέρασμα του χρόνου.
