Το βιβλίο του Κώστα Βενιζέλου με τίτλο «Δώρος Λοΐζου. Οι δολοφόνοι κυκλοφορούν ελεύθεροι. Άγνωστα ντοκουμέντα – χειρόγραφα σημειώματα. Η συγκάλυψη ενός πολιτικού εγκλήματος» (εκδόσεις Hippasus, Λευκωσία 2019), αποτελεί σημαντική συμβολή στη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου για μια από τις πιο τραγικές περιόδους της.
Πρόκειται για ένα ιστορικό βιβλίο, προϊόν συστηματικής και μεθοδικής έρευνας, με σαφέστατη σχέση με τις σημερινές πολιτικές και εθνικές εξελίξεις: Όπως γράφει ο συγγραφέας, «Το βιβλίο είναι αφιερωμένο σε όσους επιμένουν σε αυτές τις εποχές της αλλοτρίωσης, της ισοπέδωσης, της χρηματοκρατίας, της «κανονικότητας», να διεκδικούν Ψωμί και Ελευθερία»…
Το βιβλίο του Κώστα Βενιζέλου ουσιαστικά αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη βιογραφία του ποιητή του «τραγουδιού του Λεύτερου». Ο Κ. Βενιζέλος έχει συγκεντρώσει στοιχεία, φωτογραφίες και τεκμήρια για τον Δώρο Λοΐζου από όλες τις δυνατές πηγές. Από την οικογένεια του ήρωα της κυπριακής Αντίστασης, κυρίως από την αδελφή του, Αθηνούλα Λοΐζου-Λυμπουρή, αλλά και από τη γυναίκα της ζωής του, τη Βαρβάρα, που της έλαχε η σκληρή εμπειρία να βιώσει τη δολοφονία του συντρόφου της σε έναν τόπο μακριά από τη δική της πατρίδα, από συνεντεύξεις με συμμαθητές, συστρατιώτες και παιδικούς του φίλους, συναγωνιστές, συναδέλφους του, καθηγητές στην Αγγλική Σχολή Λευκωσίας, αλλά και μαθητές του. Παράλληλα, αξιοποιούνται στοιχεία από τη βιβλιογραφία, τον Τύπο, από τα ποιήματα του Δώρου Λοΐζου, από ανέκδοτα ιδιόχειρα σημειώματα, από αμερικανικά έγγραφα, από αστυνομικά και δικηγορικά αρχεία και τα σχετικά Πρακτικά των Συζητήσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων.   
   
Ο Δώρος Λοΐζου γεννήθηκε στη Λευκωσία πριν από 75 χρόνια, στις 23 Φεβρουαρίου του 1944. Ως μαθητής του Παγκυπρίου Γυμνασίου έζησε την ανάταση του απελευθερωτικού αγώνα, μυήθηκε στη νεολαία της ΕΟΚΑ, συμμετείχε ως μικρό παιδί στις μαχητικές μαθητικές αντιβρετανικές διαδηλώσεις. Υπηρέτησε στη μόλις ιδρυθείσα Εθνική Φρουρά, το 1964, και παρακολούθησε ξενοδοχειακές σπουδές στην Ανώτερη Σχολή Τουριστικής Εκπαίδευσης Ρόδου. Επέστρεψε για λίγο στην Κύπρο και ξανάφυγε το 1968 για τη Βοστώνη, όπου σπούδασε ιστορία. Αποφοίτησε με διάκριση το 1972.
 
 
Επιστρέφοντας στην Κύπρο, νυμφευμένος από τον Οκτώβριο του 1971 με τη Βαρβάρα, ήταν πια ώριμος και κατασταλαγμένος και είχε καταφέρει να καλλιεργήσει τα παιδικά και νεανικά του ταλέντα και την κλίση στην ποίηση, το θέατρο, τη ζωγραφική, τη συμμετοχή στα κοινά, την ενασχόληση με την πολιτική και τη δημοσιογραφία. Στο βιβλίο δημοσιεύονται κείμενα του Δώρου Λοΐζου σε ποικίλες μορφές γραπτού λόγου: ποίηση, μεταφράσεις, λογοτεχνική κριτική, πολιτικό δοκίμιο, άρθρα με κοινωνικό περιεχόμενο, επετειακές ομιλίες, θεατρικές διασκευές, φιλολογική αλληλογραφία. Ένα ταλαντούχο παιδί και ένας χαρισματικός δάσκαλος, που λίγες βδομάδες πριν το καταστροφικό καλοκαίρι του 1974 είχε αποφασίσει ότι θα αφοσιωνόταν στα κομματικά του καθήκοντα, στην ΕΔΕΚ, δίπλα από τον πολιτικό του μέντορα, τον Βάσο Λυσσαρίδη. Ήταν ήδη κεντρικός οργανωτικός γραμματέας της ΕΔΕΝ, της Νεολαίας της ΕΔΕΚ και υπεύθυνος έκδοσης της «Σοσιαλιστικής Έκφρασης», του δημοσιογραφικού της οργάνου.
Το πρωινό της Παρασκευής 30ης Αυγούστου 1974 η Κύπρος μετρούσε ακόμη τις πληγές της, με χιλιάδες πρόσφυγες μακριά από τις τουρκοπατημένες εστίες τους, εκατοντάδες νεκρούς από την τουρκική εισβολή να παραμένουν άταφοι, και το δράμα των αγνοούμενων και των εγκλωβισμένων να αρχίζει να συνειδητοποιείται στην έκτασή του. Κι όμως, σε αυτές τις συνθήκες της εθνικής συμφοράς βρέθηκαν χέρια Ελλήνων Κυπρίων να οπλίσουν τη σκανδάλη των όπλων για να δολοφονήσουν τον Βάσο Λυσσαρίδη και τη συνοδεία του, την πρώτη μέρα που θα επέστρεφε στο γραφείο του μετά το πραξικόπημα. Και να σκοτώσουν, τελικώς, τον Δώρο Λοΐζου και τον περαστικό Χρυσήλιο Μαυρομμάτη. Την ώρα που οι κατακτητές νέμονταν τα λάφυρά τους, την Κερύνεια, τη Μόρφου, την Καρπασία και την Αμμόχωστο και στον Πενταδάκτυλο ανέμιζε η σημαία με το μισοφέγγαρο, στο κέντρο της Λευκωσίας στηνόταν δολοφονικό καρτέρι μισαλλοδοξίας και αδελφοκτόνου μίσους, σε μια τραγική κορύφωση των πιο μαύρων σελίδων της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας. Δυστυχώς, υπήρξαν Έλληνες Κύπριοι το 1974 για τους οποίους η τουρκική εισβολή και η κατάληψη του 38% του εδάφους της πατρίδας μας φαίνεται ότι ήταν ένα δευτερεύον γεγονός. Το πρωτεύον ήταν η συνέχιση του αιματοκυλίσματος και η ολοκλήρωση της καταστροφής της πατρίδας.
Ο δεύτερος άξονας του βιβλίου είναι εξίσου οδυνηρός όσο κι οι σελίδες με την περιγραφή της δολοφονίας του Δώρου Λοΐζου. Τον περιγράφει με την αναλογούσα φρίκη η φράση «Οι δολοφόνοι κυκλοφορούν ελεύθεροι». Ένα βιβλίο που αξίζει να διαβάσετε, για αυτούς που διεκδίκησαν Ψωμί και Ελευθερία. Και για το πώς έμεινε «ανεξιχνίαστη» η δολοφονία του «γελαστού παιδιού».
 
* Ο Π. Παπαπολυβίου είναι αναπλ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
www.papapolyviou.com