Είναι συγκλονιστική η μαρτυρία του Παλλάδιου Νικολάου για τα βασανιστήρια που υπέστη τόσο ο ίδιος, όσο και φίλοι και συναγωνιστές του από βάναυσους ανακριτές κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα 1955-1959. Η μαρτυρία του περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Χρύσανθου Χρυσάνθου «Το κρυφό ημερολόγιο του κρατούμενου D.P 315 Παλλάδιου Νικολάου», που μόλις κυκλοφόρησε σε έκδοση του Κέντρου Μελετών της Ιεράς Μονής Κύκκου.

Ο βασανισμός του Παλλάδιου Νικολάου από Βρετανούς ανακριτές άρχισε στο αποικιοκρατικό στρατόπεδο του Ξερού και συνεχίστηκε σε παραλία κοντινή προς το χωριό Καζιβερά, σε ειδικό κέντρο βασανιστηρίων, το οποίο δεν προσδιορίζει, αλλά πιθανόν να είναι το κέντρο της Λεύκας ή των Πλατρών, όπου βασάνιζε αγωνιστές την περίοδο εκείνη του απελευθερωτικού αγώνα 1955-1959 ο Λάιονελ Σέιβορυ. Κατόπιν τον βασάνισαν στον αστυνομικό σταθμό Λεύκας και τέλος στο οργανωμένο κεντρικό ανακριτήριο της Ομορφίτας.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Αυξεντίου: Η επίθεση στον αστυνομικό σταθμό Λευκονοίκου

Τη γραπτή μαρτυρία του αγαπητού στην Κύπρο Παλλάδιου Νικολάου, ανέμεναν πολλοί ερευνητές, αφού γνωρίζουν από συνεντεύξεις πως είναι από τους επιβιώσαντες από τα χέρια του ακραίου βασανιστή Σέιβορι, της ομάδας βασανιστών του στρατοπέδου Ξερού και του ανακριτηρίου των Τουρκοκυπρίων ανακριτών της Λεύκας, για τους οποίους είχαμε προσφάτως μαρτυρίες από τον Φρίξο Δημητριάδη και τον Νόνη Εγγράφου, στον οποίο αποκάλυψε Τουρκοκύπριος αυτήκοος μάρτυρας στα χρόνια της ΕΟΚΑ τη βαναυσότητα των βασανιστών.

Το βιβλίο του Χρύσανθου Χρυσάνθου είναι πολυτρόπως πολύτιμο και ορθώς το Κέντρο Μελετών της Ιεράς Μονής Κύκλου το ενέταξε στις αντίστοιχες εκδόσεις του.

Ο λίαν αγαπητός δημοσιογράφος, ερευνητής και συγγραφέας Χρύσανθος Χρυσάνθου με τη συγγραφή του πολύτιμου αυτού πολυσέλιδου βιβλίου προσέφερε σημαντική συμβολή στην ιστοριογραφία της Κύπρου, διασώζοντας μια εκ των πολυτιμότερων μαρτυριών για τον αγώνα της ΕΟΚΑ  και ιδιαίτερα για τα βασανιστήρια και τον τρόπο που δρούσαν και ανέκριναν συλληφθέντες οι ανακριτές της βρετανικής αποικιοκρατίας. Αποκαλύπτει επίσης τα επιχειρησιακά μέσα που χρησιμοποιούσαν για την άντληση πληροφοριών. Ιδιαιτέρως δε ρίχνει φως στους τρόπους της απεχθούς δράσης του Λάιονελ Σέιβορι, κεντρικού δράστη στις ανακριτικές διαδικασίες των Βρετανών κατά τον αγώνα της ΕΟΚΑ και κατά τεκμήριον ενόχου είτε για την πρόκληση του θανάτου αγωνιστών είτε εν ώρα βασανισμού, είτε για την πρόκληση σοβαρών ισόβιων σωματικών και ψυχικών τραυμάτων σε Έλληνες της Κύπρου που συνελήφθησαν την περίοδο 1956-1959

Το βιβλίο αυτό επίσης διασταυρώνεται με εκτενή μαρτυρία του Φρίξου Δημητριάδη για τα ανακριτήρια του στρατοπέδου Ξερού, για τις προσεγγίσεις του Σέιβορι και των συνεργατών του, που ήταν ως επί το πλείστον Τουρκοκύπριοι και λιγοστοί Ελληνοκύπριοι προδότες.  Στο βιβλίο αναδύεται επίσης η παγερή και ανάλγητη αδιαφορία των ανακριτών για τη ζωή των συλληφθέντων, η χρησιμοποίηση των μεθόδων της συνεχούς μετακίνησης, της κάλυψης της κεφαλής των ανακρινομένων με κουκούλα ώστε να βρίσκονται στο σκοτάδι, ο φρικτός τρόπος βασανισμού με τεχνητό πνιγμό, η αγαπημένη μέθοδος του ανακριτή βασανιστή Περέιρα να δελεάζει, να ασκεί ψυχολογική πίεση και να παγιδεύει τα θύματά του με υποσχέσεις για παροχή πακτωλών χρημάτων, εξασφάλισης σπουδών, εύπορης ζωής για αγαπημένα πρόσωπα κ.λπ.

Στο Μέρος Β’ του βιβλίου παρατίθεται αυτούσιο το ημερολόγιο των κρατητηρίων του Παλλάδιου Νικολάου, για το οποίο ο Χρύσανθος Χρυσάνθου ορθώς επέμενε ότι έπρεπε να δει το φως της δημοσιότητας. Σε αυτό διασώζεται αυθεντική η μαρτυρία του Παλλάδιου Νικολάου, τόσο για τα βασανιστήρια που υπέστη, όσο και για τις συνθήκες κράτησης στα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς. Έτσι διασώζονται πληροφορίες για τις δυσκολίες ανάρρωσης των βασανισθένων, για τις αναζητήσεις των νέων της εποχής, για τη σύνδεση και τις φιλίες στα κρατητήρια της βρετανικής αποικιοκρατίας.

Το βιβλίο με την κλιμάκωση αφήγησης από τον συγγραφέα του, Χρύσανθο Χρυσάνθου και το πλούσιο φωτογραφικό υλικό αναδεικνύει, ως το χρέος επιβάλλει, μιαν σημαντική μορφή του αγώνα της ΕΟΚΑ, τον Παλλάδιο Νικολάου, ο οποίος και με την πορεία του βίου του υπομνημάτισε το φως που κόμιζαν πολλοί Έλληνες της Κύπρου στα χρόνια της δεκαετίας του 1950 και την πίστη των άδολων μελών της ΕΟΚΑ, της αγωνιστικής τους ανιδιοτέλειας, που ήταν ταπεινή, θυσιαστική και ανάργυρη.  

Η πνευματική και μορφωτική διάσταση 

Ξεχωριστής σημασίας είναι η παρουσίαση της πνευματικής και μορφωτικής διάστασης του αγώνα, η προσευχή κατά την ώρα του βασανισμού, η σχέση με την Παναγία, η λυτρωτική εξομολόγηση, η μέριμνα για συνέχιση των γυμνασιακών σπουδών για τους κρατούμενους μαθητές κ.λπ.

Ξεχωρίζουν επίσης η ιχνογράφηση ηγετικών μορφών που ήταν έγκλειστοι στα κρατητήρια και η περιγραφή της καθημερινότητας πίσω από τα συρματοπλέγματα, με τα βάσανα και τις μικροχαρές.

Όλα αυτά διαπιστώνεται από την πρώτη κιόλας ανάγνωση του πολύτιμου αυτού φωτεινού βιβλίου.

Παλλάδιε Νικολάου, σε ευχαριστούμε από καρδιάς.

Χρύσανθε Χρυσάνθου, ο έπαινος δίκαιος και ολιγοστός. Εκόμισες φως στις δύσκολες μέρες μας.

ΥΓ. Έπαινος δικαίως και στον Μητροπολίτη Κύκκου και Τηλλυρίας Νικηφόρο, καθώς και στο Κέντρο Μελετών της Ιεράς Μονής Κύκκου για την έκδοση.