Ηιρανική επανάσταση τον Φεβράρη του 1979 –η πρώτη πραγματικά σύγχρονη ισλαμική επανάσταση– που ολοκληρώθηκε με τη φυγή του Σάχη και τη θριαμβευτική επιστροφή του για δεκαετίες εξόριστου Σιίτη μουλλά Αγιοτόλλαχ Χομεϊνί, άλλαξε κυριολεκτικά όχι μόνο την ευρύτερη Μέση Ανατολή αλλά ολόκληρο τον κόσμο. Η ιρανική επανάσταση λειτούργησε ως καταλύτης για καθοριστικές εξελίξεις όπως: α) τον ισλαμιστικό (σιιτικό και σουνιτικό) θρησκευτικό εξτρεμισμό, β) τον πόλεμο κατά της διεθνούς τρομοκρατίας, γ) τον αέναο πόλεμο στο Αφγανιστάν, δ) την 8ετή προεδρία Ρίγκαν, ε) την άνοδο και κυριαρχία των πολεμοχαρών νεοσυντηρητικών στις ΗΠΑ, ζ) τον οικονομικό νεοφιλελευθερισμό, η) την κατάρρευση του κομμουνισμού και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, θ) την παγκοσμιοποίηση και τον αμερικανικό μονοπολισμό, ι) τους «ανθρωπιστικούς πολέμους» στα Βαλκάνια, στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή, και το συναφές με τους πολέμους αυτούς φαινόμενο της «αλλαγής καθεστώτων». Και οι συνέπειες του 1979 συνεχίζονται σήμερα με πολύ πιο επικίνδυνες διαστάσεις. Πρώτη και κυρίαρχη συνέπεια παραμένει η διασπορά πυρηνικών όπλων, ως εργαλείο «εξασφάλισης» της κυριαρχίας των κρατών.
Στα 40 χρόνια που μεσολάβησαν από το 1979, οι πυρηνικές δυνάμεις αυξήθηκαν από πέντε σε επτά – με προσθήκη Ινδίας και Πακιστάν. Συν το Ισραήλ (που είναι, αλλά που δεν το παραδέχεται), συν τη Βόρειο Κορέα, σύνολο εννέα. Δυνητικές πυρηνικές δυνάμεις –που μπορούν σε λίγους μήνες να παράγουν πυρηνικές κεφαλές– είναι ήδη η Γερμανία και η Ιαπωνία, ίσως και η Ελβετία. Στις αμέσως άλλες υποψήφιες πυρηνικές δυνάμεις, πρωτοπορία έχει το Ιράν. Αν το Ιράν αποκτήσει τέτοια όπλα θα ανοίξει το κουτί της Πανδώρας. Θα ακολουθήσουν κατά πόδας η Σαουδική Αραβία (με τη βοήθεια του Πακιστάν), η Τουρκία (με τη βοήθεια του Πακιστάν που χρονολογείται από το 1978) και η Αίγυπτος. Και δεν αναφέρομαι στα υπόλοιπα ασιατικά κράτη, την υπόλοιπη Αφρική και τη Λατινική Αμερική.
Στο μείζον ζήτημα των πυρηνικών όπλων μια σχολή σκέψης, έστω και μειονοτική, υποστηρίζει πως ο μόνος τρόπος για να διατηρηθεί η διεθνής ειρήνη και ασφάλεια είναι η διασπορά των πυρηνικών όπλων. Η άλλη πλευρά του ζητήματος είναι πως χωρίς πυρηνικά όπλα η ασφάλεια των κρατών που δεν τα κατέχουν δεν εξασφαλίζεται. Και αφού ένας πυρηνικός πόλεμος θα είναι καταστροφικός, η κατοχή πυρηνικών όπλων λειτουργεί αποτρεπτικά. Έτσι διατηρήθηκε η διεθνής ειρήνη στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Με τη λογική της αποτροπής. Τότε όμως το διακρατικό σύστημα ήταν διπολικό με δύο κυρίαρχους παίκτες. Αλλά και τότε φθάσαμε στην άκρη του γκρεμού, επανειλημμένα. Σήμερα οι παίκτες είναι πολύ περισσότεροι, τα πολιτικά πάθη σχεδόν ανεξέλεγκτα και η πειθαρχία του Ψυχρού Πολέμου, απούσα. Πάντως τα κράτη που κατέχουν ή δύνανται να αποκτήσουν τέτοια όπλα, έχουν εξασφαλίσεις έναντι αυτών που τα επιβουλεύονται. Τα μη πυρηνικά κράτη δεν έχουν καμία εξασφάλιση.
Η οικονομία του χώρου δεν μου επιτρέπει να τεκμηριώσω τη γραμμική διασύνδεση (linkage) όλων των εξελίξεων που απαρίθμησα παραπάνω, με τον γεωπολιτικό σεισμό που επέφερε η ισλαμική επανάσταση στην Τεχεράνη. Ωστόσο θα αναφερθώ, παραδειγματικά, σε κάποια γεγονότα και υποθέσεις που μπορούν να συσχετισθούν.
Πριν την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 εναντίον των Διδύμων Πύργων στη Νέα Υόρκη με χιλιάδες νεκρούς, η μεγαλύτερη τρομοκρατική επίθεση εναντίον Αμερικανών υπήρξαν οι δύο επιθέσεις κατά της αμερικανικής πρεσβείας και των πεζοναυτών στο αεροδρόμιο της Βηρυτού το 1983. Οι νεκροί ξεπέρασαν τους 300. Οι οργανωτές ήταν σιίτες εντολοδόχοι της Τεχεράνης. Πριν, επί Προεδρίας Κάρτερ, τον Νοέμβριο του 1979 και για 444 μέρες, Ιρανοί «Φρουροί της Επανάστασης» κρατούσαν ομήρους δεκάδες διπλωμάτες της αμερικανικής πρεσβείας στην Τεχεράνη. Τους άφησαν ελεύθερους στις 20 Ιανουαρίου 1981, ημέρα εγκατάστασης του Ρίγκαν στην Προεδρία και κατόπιν μυστικής συμφωνίας του Ιράν με το προεκλογικό επιτελείο Ρίγκαν, που προηγήθηκε. Κοινός τους στόχος ήταν να φθαρεί η αξιοπιστία του Κάρτερ.
Η «απώλεια» του μέχρι τότε φιλο-αμερικανικού Ιράν και η ταπείνωση των Αμερικανών με την ομηρία των διπλωματών τους κόστισαν στον Κάρτερ τη δεύτερη προεδρική θητεία. Χωρίς, δηλαδή, την ιρανική επανάσταση ο Ρίγκαν πιθανό να μην εκλεγόταν πρόεδρος. Και διαφορετική θα ήταν η εξέλιξη των πραγμάτων ή, τουλάχιστον, η ταχύτητα με την οποία γίναμε μάρτυρες της κατάρρευσης του κομμουνισμού, της ενοποίησης της Γερμανίας και της διάλυσης της κραταιάς Σοβιετικής Ένωσης.
Πιο φανατικοί και επικίνδυνοι οι σουνίτες
Επί Ρίγκαν είχαμε τη «θέσμιση» του πολέμου κατά της διεθνούς τρομοκρατίας, την αναβίωση του Ψυχρού Πολέμου («πόλεμος των άστρων»), τον αντισοβιετικό πόλεμο στο Αφγανιστάν –που λειτούργησε καταλυτικά για την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης– την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού και τα λοιπά, γνωστά, ιστορικά γεγονότα που ακολούθησαν…
Το σιιτικό Ιράν στοχοποιήθηκε ως το υπ’ αριθμόν ένα «κράτος τρομοκράτης» στον κόσμο. Και σουνιτικά κράτη, κυρίως η Σαουδική Αραβία και το Ιράκ, ενθαρρύνθηκαν από τη Δύση να το καταπολεμήσουν και να το «ελέγξουν» με πολέμους και άλλα μέσα. Τελικά η πιο καθοριστική «παράπλευρη» συνέπεια της καταπολέμησης του Ιράν ήταν να αποδειχθεί στην πράξη πως ο σουνιτικός θρησκευτικός εξτρεμισμός των Αράβων ήταν πολύ πιο επικίνδυνος από τον σιιτικό θρησκευτικό εξτρεμισμό των Ιρανών. Η τρομοκρατική επίθεση εναντίον των Διδύμων Πύργων το 2001 οργανώθηκε από σουνίτες τρομοκράτες, κατά πλειοψηφία Σαουδάραβες, ενώ οι αιματηροί πόλεμοι στα Βαλκάνια που προηγήθηκαν έφεραν τη σφραγίδα του σουνιτικού εξτρεμισμού. Η δε κορύφωση του σουνιτικού φονταμενταλισμού υπήρξε το Ισλαμικό Κράτος των αποκεφαλιστών που σφάγιασε χιλιάδες άπιστους –σιίτες, αλεβίτες, χριστιανούς κ.ά.,– και ανακήρυξε και «Χαλιφάτο» επί των ημερών μας σε Ιράκ και Συρία.
Το σιιτικό Ιράν στοχοποιήθηκε ως το υπ’ αριθμόν ένα «κράτος τρομοκράτης» στον κόσμο. Και σουνιτικά κράτη, κυρίως η Σαουδική Αραβία και το Ιράκ, ενθαρρύνθηκαν από τη Δύση να το καταπολεμήσουν και να το «ελέγξουν» με πολέμους και άλλα μέσα. Τελικά η πιο καθοριστική «παράπλευρη» συνέπεια της καταπολέμησης του Ιράν ήταν να αποδειχθεί στην πράξη πως ο σουνιτικός θρησκευτικός εξτρεμισμός των Αράβων ήταν πολύ πιο επικίνδυνος από τον σιιτικό θρησκευτικό εξτρεμισμό των Ιρανών. Η τρομοκρατική επίθεση εναντίον των Διδύμων Πύργων το 2001 οργανώθηκε από σουνίτες τρομοκράτες, κατά πλειοψηφία Σαουδάραβες, ενώ οι αιματηροί πόλεμοι στα Βαλκάνια που προηγήθηκαν έφεραν τη σφραγίδα του σουνιτικού εξτρεμισμού. Η δε κορύφωση του σουνιτικού φονταμενταλισμού υπήρξε το Ισλαμικό Κράτος των αποκεφαλιστών που σφάγιασε χιλιάδες άπιστους –σιίτες, αλεβίτες, χριστιανούς κ.ά.,– και ανακήρυξε και «Χαλιφάτο» επί των ημερών μας σε Ιράκ και Συρία.
Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
Σε ό,τι μας αφορά η «απώλεια» του Ιράν ως χωροφύλακα των Αμερικανών στη Μέση Ανατολή –και μέχρι τότε κρίσιμου συμμάχου του Ισραήλ– εκτόξευσε τη στρατηγική αξία της Τουρκίας στα ύψη. Από το 1979 μέχρι το 2010 λειτουργούσε στην περιοχή μας μια σε βάθος τριγωνική στρατηγική συμμαχία μεταξύ Ουάσινγκτον, Άγκυρας και Τελ Αβίβ που αντιστρατεύονται συστηματικά τα συμφέροντα Κύπρου και Ελλάδας. Η τριγωνική αυτή σχέση έχει σχεδόν καταρρεύσει λόγω ακριβώς της ροπής της Τουρκίας –με τον τζιχαντιστή Ερντογάν επικεφαλής ως δυνητικό «Χαλίφη»– προς τον σουνιτικό εξτρεμισμό. Όμως το Ιράν, 40 χρόνια μετά, συνεχίζει να λειτουργεί ως καταλύτης των παγκόσμιων εξελίξεων.
Σε ό,τι μας αφορά η «απώλεια» του Ιράν ως χωροφύλακα των Αμερικανών στη Μέση Ανατολή –και μέχρι τότε κρίσιμου συμμάχου του Ισραήλ– εκτόξευσε τη στρατηγική αξία της Τουρκίας στα ύψη. Από το 1979 μέχρι το 2010 λειτουργούσε στην περιοχή μας μια σε βάθος τριγωνική στρατηγική συμμαχία μεταξύ Ουάσινγκτον, Άγκυρας και Τελ Αβίβ που αντιστρατεύονται συστηματικά τα συμφέροντα Κύπρου και Ελλάδας. Η τριγωνική αυτή σχέση έχει σχεδόν καταρρεύσει λόγω ακριβώς της ροπής της Τουρκίας –με τον τζιχαντιστή Ερντογάν επικεφαλής ως δυνητικό «Χαλίφη»– προς τον σουνιτικό εξτρεμισμό. Όμως το Ιράν, 40 χρόνια μετά, συνεχίζει να λειτουργεί ως καταλύτης των παγκόσμιων εξελίξεων.
