Με προαπαιτούμενα θα συνοδεύεται η εκταμίευση από την Κύπρο του ποσού των €1,09 δισ. από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ουσιαστικά η διαδικασία που επέλεξε η ΕΕ για όλες τις χώρες προσομοιάζει με το μνημονιακό πλάνο του 2013, καθώς για την Κύπρο θα περιλαμβάνει ως προϋπόθεση την προώθηση μεταρρυθμίσεων, στη βάση χρονοδιαγραμμάτων και την παράλληλη εκταμίευση δόσεων. Όπως όμως μας λέχθηκε αρμοδίως, η διαδικασία συμμόρφωσης που πρέπει να ακολουθηθεί για να λάβει τα χρήματα η Κύπρος δεν θα είναι τόσο αυστηρή όπως την περίοδο εφαρμογής των μνημονιακών δεσμεύσεων.
Το Ταμείο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα διαθέσει στις χώρες μέλη τα επόμενα χρόνια €672,5 δισ., ποσό που φθάνει τα €750 δισ. για το σύνολο της πρωτοβουλίας «Επόμενη Γενιά – ΕΕ», από το οποίο το €1,09 δισ. αντιστοιχεί στην Κύπρο. Για την αξιοποίηση του Ταμείου, το Υπουργείο Οικονομικών άρχισε την κατάρτιση ειδικού Εθνικού Σχεδίου, το οποίο θα περιλαμβάνει μια σειρά μέτρων τα οποία θα σχετίζονται με την πράσινη ανάπτυξη, την καινοτομία και τον ψηφιακό μετασχηματισμό.
Ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε οδηγίες στα κράτη μέλη για τον τρόπο με τον οποίο θα συνταχθούν τα εθνικά προγράμματα ανάκαμψης, στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης, ενθαρρύνοντας μάλιστα τις χώρες της ΕΕ να εστιάσουν σε επτά βασικούς τομείς επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων. Οι τεχνοκράτες του Υπουργείου Οικονομικών βρίσκονται σε ανοικτή γραμμή επικοινωνίας με τους λειτουργούς της Κομισιόν. Οι δεύτεροι έχουν οδηγίες στο οικονομικό επιτελείο της Κυβέρνησης όπως το 37% των δαπανών που θα προβλέπει το σχέδιο να σχετίζεται με το κλίμα.
Ειδικότερα, στις κατευθυντήριες γραμμές που έδωσε στα κράτη μέλη η ΕΕ περιλαμβάνεται η ενθάρρυνση των χωρών να υποβάλουν προτάσεις που θα αφορούν την ανάπτυξη και χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των δημόσιων και ιδιωτικών κτηρίων και την επιτάχυνση της χρήσης βιώσιμων, προσβάσιμων και έξυπνων μεταφορών.
Παράλληλα, υπέδειξε στις κυπριακές πως τουλάχιστον το 20% των δαπανών πρέπει να αφορούν την ψηφιακή μετάβαση και να σχετίζονται με επενδύσεις στην ανάπτυξη των δικτύων πέμπτης γενιάς και της συνδεσιμότητας Gigabit, την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων μέσω μεταρρυθμίσεων των εκπαιδευτικών συστημάτων και την αύξηση της διαθεσιμότητας και της αποτελεσματικότητας των δημόσιων υπηρεσιών, με τη χρήση νέων ψηφιακών εργαλείων.
Ο κατάλογος…
Τόσο η Κύπρος όσο και τα υπόλοιπα κράτη μέλη που θα αξιοποιήσουν το Ταμείο Ανάκαμψης αξιολογούν τις υποδείξεις των Ευρωπαίων, οι οποίοι τους κάλεσαν να επικεντρωθούν σε επτά μεταρρυθμίσεις. Συγκεκριμένα οι μεταρρυθμίσεις που πρέπει να υλοποιηθούν είναι οι εξής:
-Καθαρές τεχνολογίες που θα αντέξουν στο μέλλον και επιτάχυνση της ανάπτυξης και χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
– Βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων.
-Προώθηση καθαρών τεχνολογιών για την επιτάχυνση της χρήσης βιώσιμων, προσβάσιμων και έξυπνων μεταφορών, σταθμών φόρτισης και ανατροφοδότησης και επέκταση των δημόσιων μεταφορών.
– Ταχεία ανάπτυξη γρήγορων ευρυζωνικών υπηρεσιών σε όλες τις περιφέρειες και νοικοκυριά, περιλαμβανομένων των δικτύων πέμπτης γενιάς και των οπτικών ινών.
– Ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης και υπηρεσιών, περιλαμβανομένων των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και υγειονομικής περίθαλψης.
– Αύξηση των δυνατοτήτων αποθήκευσης βιομηχανικών στοιχείων και ανάπτυξη των πιο ισχυρών, πρωτοπόρων και βιώσιμων επεξεργαστών.
– Προσαρμογή των εκπαιδευτικών.
Το 2021 θα αρχίσει η εκταμίευση
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα χρήματα θα εκταμιευθούν μέχρι το 2023, ενώ τα σχέδια θα πρέπει να υλοποιηθούν μέχρι το 2026. Η εκταμίευση των κονδυλίων θα ξεκινήσει από το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και θα γίνεται σταδιακά.
Το Υπουργείο Οικονομικών άρχισε ήδη τον καταρτισμό του σχεδίου των μεταρρυθμίσεων. Περί τα τέλη Οκτωβρίου θα σταλεί στην Κομισιόν το προκαταρτικό σχέδιο. Αξίζει να αναφερθεί πως η επίσημη υποβολή θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο του 2021, μαζί με το πρόγραμμα σταθερότητας. Για τα επόμενα χρόνια, το υπουργείο θα εντάσσει στον κρατικό προϋπολογισμό τα έργα που θα πρέπει να υλοποιεί.
Υπό αυστηρό έλεγχο
Κάθε χρόνο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αξιολογεί το σχέδιο, θα βάζει στόχους σε κάθε χώρα, τους οποίους θα αξιολογεί για την εκταμίευση των χρημάτων. Αρμόδια πηγή δήλωσε στον «Φ» ότι σε τακτά χρονικά διαστήματα οι τεχνοκράτες των Βρυξέλλων θα αξιολογούν τους στόχους που θα καθορίζονται, οι οποίοι θα λειτουργούν ως προαπαιτούμενα για να λάβει το κράτος μέλος τα χρήματα. Όλα τα σχέδια, τα έργα και οι μεταρρυθμίσεις θα κοστολογηθούν από ανεξάρτητο οίκο, θα πρέπει να γίνεται λεπτομερής ανάλυση και παράλληλα θα πρέπει να αναφέρεται η συνεισφορά του κάθε έργου στην πράσινη ανάπτυξη, στον ψηφιακό μετασχηματισμό και στην καινοτομία.
Στο Σχέδιο που ετοιμάζει η Κύπρος οι μεταρρυθμίσεις θα εστιάζονται στις υποδείξεις που κάνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά τις αξιολογήσεις για την Κύπρο, όπως είναι ο τομέας της υγείας, της παιδείας και της δημόσιας διοίκησης. Επίσης περιλαμβάνουν τις μεταρρυθμίσεις της δημόσιας υπηρεσίας, της τοπικής αυτοδιοίκησης και της δικαιοσύνης. Ουσιαστικά, το Υπουργείο Οικονομικών θα έχει ως οδικό χάρτη τις ευρωπαϊκές συστάσεις, οι οποίες μεταξύ άλλων αφορούν και την αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου.
Στη Βουλή οι μεταρρυθμίσεις
Μεταξύ άλλων, τα προαπαιτούμενα που θα κληθεί να υλοποιήσει η Κύπρος είναι η μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Σχετικά νομοσχέδια εκκρεμούν εδώ και μήνες ενώπιον των αρμόδιων κοινοβουλευτικών επιτροπών. Το νομοθετικό πακέτο για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας βρίσκεται από πέρσι ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών. Πρόκειται για τη δεύτερη προσπάθεια της κυβέρνησης προς την ίδια κατεύθυνση, μετά την απόρριψη των προηγούμενων ανάλογων νομοσχεδίων το 2016.
Σύμφωνα με το νομοθετικό πακέτο για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας, όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι θα αξιολογούνται με εξαμηνιαίες και ετήσιες εκθέσεις για σκοπούς μονιμοποίησης και προαγωγής. Από το ένα μέχρι το δέκα θα αξιολογείται η απόδοση των δημόσιων υπαλλήλων. Μάλιστα, εάν για τρεις συνεχόμενες χρονιές η απόδοση κάποιου δημόσιου υπαλλήλου αξιολογηθεί χαμηλότερη του πέντε, δεν θα μπορεί να είναι υποψήφιος για προαγωγή. Το νομοθετικό πακέτο προβλέπει πως οι εργαζόμενοι θα μπορούν να υποβάλλουν ένσταση για την αξιολόγησή τους, ενώ οι επικεφαλής των τμημάτων θα αξιολογούνται ανώνυμα από τους υφισταμένους τους.
Οι διαφορές της κυβέρνησης και των συντεχνιών αλλά και η πανδημία του κορωνοϊού φαίνεται πως συνέβαλαν στην καθυστέρηση στην προώθηση των νομοσχέδιων στην Ολομέλεια. Ουσιαστικά, τρία ζητήματα χωρίζουν κυβέρνηση και συντεχνίες για τη μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας. Οι διαφωνίες αφορούν τη διατμηματική προαγωγή, την αξιολόγηση της αποδοτικότητας, της παραγωγικότητας αλλά και της κινητικότητας. Ήδη, ο υπουργός Οικονομικών με επιστολή του προς τη Βουλή ζήτησε την άμεση προώθηση του νομοθετικού πακέτου. Στις προθέσεις της Επιτροπής είναι η ολοκλήρωση της συζήτησης των νομοσχεδίων για τη δημόσια υπηρεσία το ταχύτερο, σε μια προσπάθεια να οδηγηθούν στην Ολομέλεια.
Μύλος και οι υπόλοιπες…
Σε σχέση με τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης, για ένα σχεδόν χρόνο συνεχίζονται οι συζητήσεις επί των συζητήσεων στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών. Συγκεκριμένα, για να κερδίσει χρόνο η Επιτροπή Νομικών, δημιούργησε υποεπιτροπή, η οποία εξετάζει μία προς μία τις πρόνοιες των νομοθετημάτων. Φαίνεται πως υπάρχουν διαφωνίες σε τρία βασικά νομοσχέδια, που αφορούν τον διαχωρισμό του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Η υποεπιτροπή καταβάλλει προσπάθειες για να βρεθεί μια κοινά αποδεκτή λύση. Πάντως, σ’ ένα περίπου μήνα υπολογίζεται πως θα ολοκληρωθεί η συζήτηση των νομοσχεδίων στην υποεπιτροπή, έτσι ώστε να τεθούν ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών για τις τελικές τοποθετήσεις. Στόχος είναι το πακέτο για τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης να οδηγηθεί στην Ολομέλεια πριν από τέλος του χρόνου ή το αργότερο πριν από τη λήξη της θητείας της Βουλής (Μάιος 2020).
Στο μεταξύ, υπό συζήτηση είναι και τα νομοσχέδια για τη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Και η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εσωτερικών προχώρησε στη σύσταση υποεπιτροπής, σε μια προσπάθεια να καταστεί πιο αποτελεσματική η συζήτηση. Τα νομοσχέδια για τη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης θεωρείται ότι προάγουν τη μεγαλύτερη μεταρρύθμιση στον τόπο, καθώς πρόκειται για την πιο σύνθετη μεταρρύθμιση στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Πάντως, η Επιτροπή Εσωτερικών στοχεύει να οδηγήσει τα νομοσχέδια στην Ολομέλεια πριν το τέλος του χρόνου. Υπενθυμίζεται πως τα πρώτα νομοσχέδια για τη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίησης κατατέθηκαν το 2010-2011, αλλά η ψήφισή τους ναυάγησε.
Επιπλέον, στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις περιλαμβάνονται το νομοσχέδιο για τις κοινωνικές επιχειρήσεις καθώς και ο αναπτυξιακός νόμος.
ΑΝΑΖΗΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ
Τα επόμενα λίγα χρόνια η Κυβέρνηση θα πρέπει να κάνει αγώνα δρόμου για να υλοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις. Λίγο το πολιτικό κόστος και λίγο οι διάφορες εκλογικές αναμετρήσεις που παρεμβλήθηκαν, φαίνεται πως ήταν οι αιτίες για να μπουν στον πάγο οι μεταρυθμίσεις. Προ ημερών ο υπουργός Οικονομικών Κωνσταντίνος Πετρίδης δήλωσε πως παρατηρείται κόπωση στις μεταρρυθμίσεις, λόγω του πολιτικού κόστους. Ο υπουργός απεύθυνε έκκληση στα κόμματα να συμβάλουν στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων. Όπως είπε, για τις μεταρρυθμίσεις εκτελεστική και νομοθετική εξουσία θα πρέπει να εργαστούν από κοινού για να βρουν συναινετικές λύσεις. Λόγω των εύθραυστων ισορροπιών στη Βουλή η κυβέρνηση δεν έχει την πλειοψηφία γι’ αυτό προχώρησε σε άνοιγμα στα κοινοβουλευτικά κόμματα. Τις επόμενες ημέρες ο υπουργός θα έχει κατ’ ίδιαν συναντήσεις με τους αρχηγούς των κομμάτων με τους οποίους θα συζητήσει τόσο τις μεταρρυθμίσεις όσο και τον κρατικό προϋπολογισμό της επόμενης χρόνιας.
Τα «πρέπει» των Βρυξελλών για υγεία, παιδεία, κ.λπ
Τα υπόλοιπα προαπαιτούμενα που περιλαμβάνονται στις ευρωπαϊκές συστάσεις και πρέπει να υλοποιήσει η Κύπρος είναι η ενίσχυση του φορολογικού συστήματος (για να καταστεί πιο αποτελεσματικό), η ενίσχυση και η βιωσιμότητα του ΓεΣΥ, η μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, η επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων και η εξασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους.
Επιπλέον, η Ευρώπη απαιτεί την επίσπευση των ώριμων δημοσίων επενδυτικών έργων και την προώθηση των ιδιωτικών επενδύσεων, που θα επικεντρώνονται στην ψηφιοποίηση, στην έρευνα και την καινοτομία καθώς και στην πράσινη ανάπτυξη.
Την ίδια ώρα, η Κύπρος θα πρέπει να προχωρήσει στην ενίσχυση των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης, να εξασφαλίσει χρηματοδότηση στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, καθώς και να προχωρήσει στη ενίσχυση του χρηματοπιστωτικού τομέα, με την πλήρη ενοποίηση των εποπτικών αρχών ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών ταμείων.
Στα ευρωπαϊκά φιρμάνια εξακολουθούν να περιλαμβάνονται και οι ιδιωτικοποιήσεις, οι οποίες ωστόσο για την κυβέρνηση δεν περιλαμβάνονται στο μεταρρυθμιστικό πλάνο. Στη Βουλή εκκρεμούν τα νομοσχέδια για τη μετοχοποίηση της Cyta και την παραχώρηση του κρατικού λαχείου σε ιδιώτη επενδυτή για περίοδο δεκαπέντε χρόνων. Τα συγκεκριμένα νομοσχέδια βρίσκονται εδώ και χρόνια στα συρτάρια του κοινοβουλίου, καθώς δεν εξασφαλίζουν την απαιτούμενη πλειοψηφία στη Βουλή. Αξίζει να σημειωθεί πως οι ιδιωτικοποιήσεις περιλαμβάνονταν και στα προαπαιτούμενα που ζητούσαν οι διεθνείς πιστωτές την περίοδο της εφαρμογής του μνημονίου δημοσιονομικής αναπροσαρμογής.
