H Άννα Μαραγκού μάς ξεναγεί στην πόλη Gubbio της Ιταλίας και κάνει τους, επιβαλλόμενους, παραλληλισμούς με την πόλη της Λευκωσίας.
Βρέθηκα στην πόλη Gubbio της Ούμβριας στην Ιταλία για λίγες μέρες. Μια πολιτεία παλιά πέτρινη, περίπου όπως η Λευκωσία στις διαστάσεις και στον πληθυσμό, κτισμένη αμφιθεατρικά σε μια βραχώδη και πολύ σημαντική γεωλογική περιοχή της Ιταλίας. Περιστοιχίζεται από ψηλά βουνά, φαράγγια, πανέμορφα δάση και ποταμούς που της προσφέρουν μια ιδιαίτερη μαγεία.
Μια πολιτεία παλιά, εκεί βρέθηκαν οι επτά περίφημες χάλκινες πινακίδες στη γλώσσα των Ουμβρίων και των Ετρούσκων, (Iguvine tablets, από την παλιά ονομασία της πόλης που λεγόταν Iguvium) του 3ου αιώνα π.Χ., που περιγράφουν την κοινωνία, τον κόσμο και τις δοξασίες του, αλλά και τις θρησκευτικές τελετές. Ένα ρωμαϊκό θέατρο, ένα αρχαιολογικό πάρκο ανοιχτό στον κόσμο για επίσκεψη, χωρίς εισόδους, ούτε κάγκελά, ούτε εισιτήρια! Ένας από τους πολλούς αγαπημένους χώρους περιπάτου του κόσμου, η αρχαιότητα ως μέρος της ζωής, ως συνέχεια, όπως κάποτε ήταν η Κάτω Πάφος για τους Παφίτες.
Όπως η Λευκωσία έχει τον Άγιο Τριφύλλιό της, έτσι και το Gubbio έχει τον άγιό του, τον Άγιο Ubaldo, τον οποίο ο Δάντης αναφέρει στα κείμενά του. Διαβάζοντας την ιστορία της πόλης χαμογέλασα… αναφέρονται στην ένδοξη περίοδο πριν την κάθοδο των Ρωμαίων, αλλά και στην περίοδο των «βαρβαρικών επιδρομών», όπου κατατάσσεται ανάμεσα στους Λομβαρδούς και τους Μαγιάρους (Ούγγρους) και το Βυζάντιο!
Μια μεσαιωνική πολιτεία, με τείχη ψηλά, με έξι πόρτες που οδηγούν στις τέσσερις σημαντικές ενορίες της πόλης: η ενορία του Αγίου Πέτρου, του Αγίου Ανδρέα, του Αγίου Ιουλιανού και του Αγίου Μαρτίνου. Είχα την τύχη ενώ ήμουν εκεί να δω μια μεσαιωνική γιορτή, αυτό που αποκαλούν οι Ιταλοί, ένα «palio dei Quartieri»! Η κάθε ενορία παρελαύνει με το έμβλημά της, τις ενδυμασίες της εποχής, τις ασχολίες της, μαζεύονται στην κεντρική πλατεία και επιδίδονται σε αγώνες πάλης / ποίησης / λόγου ανάμεσά τους… μέχρι τελικής πτώσης. Δεν είναι τουριστικό θέαμα, είναι ένας ανταγωνισμός ανάμεσα στις ενορίες που έχει πλάκα, κέφι, και αυθεντικότητα και γίνεται για πάρτι τους…
Δεν θα σας μιλήσω για την ιστορία της πόλης που είναι μεγάλη και την ονομασία της ως «Πόλη της συμφιλίωσης» κατά τη διάρκεια των πολέμων της ενοποίησης της Ιταλίας.
Θα σας την περιγράψω γιατί την έχω περπατήσει, κάθε δρόμο, κάθε στενό και κάθε μνημείο της. Ανέβηκα με τελεφερίκ στο πιο ψηλό σημείο του βουνού για να τη δω στο σύνολό της και στα 14 καθημερινά χιλιόμετρα βόλτας που έκανα δεν είδα ούτε ένα «χαλαμάντουρο», δεν είδα ούτε ένα ερείπιο, δεν είδα ούτε ένα σπίτι ετοιμόρροπο. Είναι μια πόλη εξ’ ολοκλήρου κτισμένη από πέτρα, με στέγες από κεραμίδια. Είδα χιλιόμετρα άρτια συντηρημένων και άρτια χολιασμένων τοίχων [για να χολιαστεί η Πύλη Αμμοχώστου χρειάστηκαν 3 χρόνια και ακόμη δεν τέλειωσε], είδα τη συνεχή δόμηση που χαρακτηρίζει τις μεσογειακές πόλεις του μεσαίωνα, όπου η ζωή είναι κρυμμένη στην εσωτερική αυλή, πίσω από τεράστιες πόρτες εισόδου, συνήθως διακοσμημένες με τα οικόσημα του ιδιοκτήτη. Λότζιες πανέμορφες με σκαλισμένα κιονόκρανα κοσμούν τους δρόμους.
Μια πόλη που είναι γεμάτη γιασεμί, ένα είδος που δεν ξέρω την ονομασία του, που δίνει σε όλη την πόλη μια μαγευτική μυρωδιά, ιδιαίτερα στις πρωινές ώρες. Μια πόλη με δέντρα που δημιουργούν χώρους σκιερούς, με υπαίθριες αγορές τοπικών προϊόντων, τυριά, σαλάμια, φρέσκα φρούτα, και την περίφημη άσπρη τρούφα της.
Στην πόλη κυκλοφορούν αυτοκίνητα, όλοι οι κάτοικοι μπορούν να σταθμεύσουν μέσα στην πόλη με ειδική άδεια που παραχωρείται. Στο ξενοδοχείο που μέναμε μας πληροφόρησαν ότι το αυτοκίνητό μας πρέπει να σταθμεύσει σε ειδικούς χώρους στάθμευσης έξω από τα τείχη, και ότι κάθε βράδυ η αστυνομία περνά και ελέγχει και όποιο «ξένο» αυτοκίνητο βρεθεί μετακινείται στον αστυνομικό σταθμό. Νόμος χωρίς παραθυράκια, νόμος!
Δεν είναι μια πόλη νεκρή, μαυσωλείο για τουρίστες! Κάθε άλλο, σφύζει από ντόπια ζωή. Νεαροί, μαμάδες με τα παιδάκια τους, ηλικιωμένοι… Όπως και η Λευκωσία αναπνέει με δυο καρδιές. Υπάρχει μια εξωτερική πόλη της οποίας η ζωή εξαρτάται από την εσωτερική πόλη. Αυτό το έχουν καταλάβει οι Ιταλοί! Αυτό που συντηρεί την εξωτερική πόλη είναι η ομορφιά της μεσαιωνικής! Αυτό είναι το έσοδό της, αυτή είναι η περηφάνια της. Κανείς μα κανείς δεν μπορεί να κτίσει στη μεσαιωνική πόλη. Τίποτα. Νόμος χωρίς παραθυράκια.
Η μεσαιωνική πόλη έμεινε στον χρόνο όπως ήταν, αλλά δεν είναι ένα άδειο κουφάρι. Κάθε σπίτι κατοικείται, κάθε μνημείο στεγάζει μια υπηρεσία του κράτους, είτε είναι μουσείο, είτε η αστυνομία, είτε μια τράπεζα. Προσφέρει τα πάντα, ότι χρειάζεται κάποιος για την καθημερινότητά του. Προτεραιότητα τους είναι οι άνθρωποι της πόλης. Τα φαρμακεία της είναι ανοιχτά όλο το 24ωρο και την Κυριακή. Υπάρχουν μπακάλικα, κρεοπωλεία, καταστήματα διαφόρων ειδών, μικρά και πολυτελέστατα ξενοδοχεία, όλα με πανέμορφους εσωτερικούς κήπους, υπάρχουν εστιατόρια, μπαράκια, ακόμη και μια hamburgeria… τίποτα δεν είναι ξένο, δεν υπάρχουν Starbucks, Kentucky, Μcdonalds μέσα στην εντός των τειχών πόλη, δεν υπάρχουν διαφημιστικές ομπρέλες με μπίρες και άλλα! Όποιος θέλει να ψωνίσει σε υπεραγορά βγαίνει από τη μεσαιωνική πόλη… τόσο απλό και τόσο πραγματικό.
Τίποτα δεν είναι εξεζητημένο και ξιπασμένο, είναι όλα αυθεντικά και αυτούσια, δεν είναι μια πόλη που προσφέρεται αβρόχοις ποσί στους ξένους επενδυτές για ανάπτυξη, ή σε φτηνό τουρισμό. Η ανάπτυξη για το Gubbio είναι μια λέξη: προστασία του περιβάλλοντος, προστασία της παράδοσης γιατί έχουν καταλάβει πολύ καλά οι Ιταλοί ότι από αυτό προέρχεται το ενδιαφέρον για την πόλη, άρα και τα έσοδά τους.
Η πόλη είναι γεμάτη από καταστήματα μικρά, χειροτεχνίες κυρίως κεραμικής για την οποία το Gubbio είναι περήφανο γιατί θεωρείται η πατρίδα της majolica, ενός είδους πανάκριβης κεραμικής τέχνης. Οι δρόμοι όλοι είναι στενοί, έχουν όλοι πεζοδρόμια, όχι πλατιά για να σταθμεύουν επάνω τα αυτοκίνητα, ούτε υπάρχουν «στιλλούθκια» κατά μήκος των πεζοδρομίων. Υπάρχει ένας σεβασμός προς τους πεζούς, τους ΑΜΕΑ, οι κλίσεις των δρόμων έχουν μελετηθεί για να μην είναι επικίνδυνες! Επειδή η πόλη είναι κτισμένη αμφιθεατρικά υπάρχουν ασανσέρ σχεδόν σε κάθε δρόμο! Ο φωτισμός το βράδυ μελετημένος, άνετος για να μπορεί ένας να περπατά με ασφάλεια! Δεν είδα ένα σκουπίδι στους δρόμους, οι πλείστοι δρόμοι δεν είναι καμωμένοι από άσφαλτο αλλά από πλάκες πέτρας τοποθετημένες σωστά, χωρίς τρύπες που μπορούν να προκαλέσουν ατυχήματα.
Τι να πω για τα εστιατόρια, τι να πω για τα έπιπλά τους, τα περιποιημένα τραπέζια με τα βάζα, καμία άσπρη πλαστική καρέκλα, όλα προσεγμένα, όλα με φινέτσα και γούστο, αισθητική πάνω από όλα. Κανένα πλαστικό μενού, τραπεζομάντηλα και πετσέτες από ύφασμα και βέβαια τι να πω για τα φαγητά, τις πίτσες, τα μακαρόνια, τις τζελλατερίες με τα εκπληκτικά παγωτά!
Μια ιδιαίτερη αναφορά στα μνημεία της πόλης. Εκκλησίες γεμάτες τοιχογραφίες αναγεννησιακές, συντηρημένες, προσβάσιμες, αλλά και δημόσια κτήρια, παλάτια που έχουν όλα συντηρηθεί και μετατραπεί σε μουσεία, γκαλερί τέχνης! Ξέρουν οι Ιταλοί πώς να μετατρέπουν ένα μνημείο σε χώρο ζωντανό. Στο επιβλητικό παλάτι των Συμβούλων (Palazzo dei Consoli), το παλάτι του Λαού όπως λέγεται, κτίσμα του 14ου αιώνα στην κεντρική πλατεία της πόλης φιλοξενούνται οι περίφημες πινακίδες της πρώτης γλώσσας των Ουβρίων, με αναλυτικές περιγραφές, μεταφράσεις, οπτικοακουστικό πρόγραμμα σε διάφορες γλώσσες για τη σημασία αυτού του ευρήματος. Στον χώρο, δίπλα μου δυο κυρίες με τα σκυλιά τους, αλλά και παιδάκια που ζωγράφιζαν τις πινακίδες και είχαν ένα αναλυτικό αλφάβητο που επεξηγούσε την πρωταρχική γλώσσα. Επισκέφθηκα το μουσείο των τεχνών (Museo Arte Mestieri), όπου είδα την τέχνη της ξυλουργικής, την τέχνη της δαντέλλας, των ενδυμάτων, των παπουτσήδων! Ένας ειδικός χώρος είναι αφιερωμένος στην τέχνη της φωτογραφίας, όπου εκτίθενται οι πρώτες φωτογραφικές μηχανές, ο τρόπος εκτύπωσης… υπάρχουν εκπαιδευτικά προγράμματα, η πόλη μετατρέπεται το καλοκαίρι σε πανεπιστήμιο μάθησης της Ιταλικής γλώσσας και της τέχνης της κεραμικής με δυνατότητα διαμονής καλλιτεχνών (residencies)!
Τι να πω για τις πλατείες. Τι να πω για την Piazza Grande. Η απόλυτη απλότητα, επίπεδη με ανθρώπινα παγκάκια, με ένα πάτωμα από τερακότα που συνάδει με την άσπρη πέτρα του Παλατιού του Λαού… στην άκρη ένα μικρό καφενεδάκι με άσπρες ομπρέλες!
Τέσσερα τραπέζια με θέα όλη την πόλη και ένα μοναδικό cappuccino!
Παρόμοιες και οι άλλες πλατείες, με σιντριβάνια, πέτρινα καθίσματα, με απόλυτο σεβασμό στον χώρο και στην ιστορικότητά του. Στην πλατεία των Σαράντα Μαρτύρων [της Σεβάστειας] υπάρχει το κτήριο της παλιάς αγοράς των υφασμάτων και του μαλλιού. Έμεινε ως έχει, ως παρακαταθήκη μνήμης, δεν έχει δοθεί για εμπορική εκμετάλλευση, για να γίνουν τουριστικά καταστήματα! Έμεινε εκεί για να θυμίζει μια συγκεκριμένη εποχή όταν το Gubbio ήταν το εμπορικό κέντρο για τις συναλλαγές της Ούμβριας.
Περπατούσα και σκεφτόμουνα πότε θα εννοήσουμε [όχι τον θάνατο, αυτόν τον εννοούμε κάθε μέρα], αλλά την πόλη μας και το συμφέρον της. Όχι το συμφέρον μας! Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα τούτης της πρόσφατης ανακοίνωσης της ημετέρας κυβέρνησης για τους επενδυτές στους οποίους θα προσφερθεί η πόλη επί πινακίω! Πόσο ταπεινωμένη ένιωσα για τη δική μου μισή πόλη, τα λίγα μνημεία της ποδά [ερμητικά κλειστά], την ασέβεια που έχουμε επιδείξει όλα αυτά τα χρόνια στη δική μας ιστορία και την παράδοση θυσιάζοντας τα πάντα στο βωμό του χρήματος και του ξεπουλήματος.
Ένα ταξίδι, αγαπητέ μου Δήμαρχε, Αρχιεπίσκοπε, ΕΤΕΚ, ΚΟΤ, Πολεοδομία και λοιποί ιθύνοντες, πριν είναι αργά, ίσως καταλάβετε ότι η αξία της πόλης μας είναι οι άνθρωποι της και ο τόπος/χώρος/χρόνος. Δεν χρειάζονται ξένοι επενδυτές για να τον αναδείξουν, δεν χρειάζονται να διωχθούν οι κάτοικοι της που την κράτησαν όλα αυτά τα χρόνια, δεν χρειάζεται το πολύχρωμο και φτηνό λουξαλόν, ούτε το μπετόν των λουλουδιών της τάφρου, για να μην κολασθώ πρωί πρωί που γράφω αυτό το κείμενο και αναφερθώ στο μεγαλύτερο έγκλημα που διαπράχθηκε στην ιστορία της μεσαιωνικής πόλης της Λευκωσίας… O νοών νοείτω!
Ελεύθερα, 26.6.2022.
