Η Συνθήκη της Λισσαβώνας που υπογράφηκε στις 13 Δεκ 2007 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκ 2009 τροποποίησε την Συνθήκη για την ΕΕ (TEU) και την Συνθήκη Λειτουργίας της ΕΕ(TFEU).
Οι σημαντικότερες συνταγματικές αλλαγές προέβλεπαν τα πιο κάτω :
Ο χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων γίνεται νομικά υποχρεωτικός
Ένα μοναδικό νομικό πρόσωπο επιτρέπει στην ΕΕ να υπογράφει συνθήκες
Εκτεταμένος ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου(ΕΚ), το οποίον αποκτά νομοθετικές εξουσίες, την έγκριση του προυπολογισμού και διεθνών συμφωνιών. Συναποφασίζει ισότιμα με το Συμβούλιο Υπουργών στην άσκηση πολιτικής.
Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) με τον διορισμό Υπάτου Εκπροσώπου από το ΕΚ.
Δημιουργία του θεσμικού οργάνου Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (ΕΣ) σε αντικατάσταση του υπάρχοντος συστήματος κυλιόμενης προεδρίας. Εκλέγεται από το ΕΣ με ειδική πλειοψηφία για περίοδο δυόμιση χρόνων.
Διευρύνεται η αρμοδιότητα του Δικαστηρίου της ΕΕ, που μετά από προσφυγή κρίνει την νομιμότητα πράξεων ευρωπαϊκών οργάνων και την συμμόρφωση των κρατών μελών με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο ερμηνεύοντας τους κανόνες του.
Ψηφοφορία στο Συμβούλιο με την υιοθέτηση ειδικής πλειοψηφίας όπου δεν χρειάζονται ομόφωνες αποφάσεις.
Η λήψη αποφάσεων στο Συμβούλιο λαμβάνεται με τους πιο κάτω τρόπους :
Απλή Πλειοψηφία – Τουλάχιστο 14 κράτη μέλη (50% +) ψηφίζουν υπέρ. Εφαρμόζεται κυρίως για διαδικαστικά και οργανωτικά θέματα, όπως και υιοθέτησης κανόνων λειτουργίας των επιτροπών.
Ομοφωνία – Απαιτείται στα πιο κάτω σημαντικά θέματα
ΚΕΠΠΑ (εκτός των περιπτώσεων που ζητείται ομόφωνα ειδική πλειοψηφία )
Ενταξιακά θέματα διεύρυνσης και εξόδου της ΕΕ
Όταν η απόφαση διαφοροποιείται από την πρόταση της Επιτροπής(με διαφωνία της)
Υπηκοότητα (παροχή νέων δικαιωμάτων των πολιτών της ΕΕ)
Εναρμόνιση στα πεδία κοινωνικής ασφάλειας και προστασίας
Δικαιοσύνη και εσωτερικά θέματα
Οικονομικά και φορολογικά θέματα
Η αποχή δεν εμποδίζει την λήψη μιας απόφασης
Ειδική Πλειοψηφία – Quality Majority Voting (QMV)
Η ειδική πλειοψηφία είναι η πιο συχνή για κανονικά νομοθετήματα όπου 80 % εγκρίνονται με αυτή την διαδικασία. Εφαρμόζεται σε περίπου 45 πεδία πολιτικής σε συναπόφαση με το ΕΚ.
Απαιτείται Διπλή Πλειοψηφία ως εξής :
Πλειοψηφία 55 % του συνολικού αριθμού των κρατών μελών (15 μέλη)
Αντιπροσωπεύεται Πλειοψηφία 65 % του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ
Ενισχυμένη Πλειοψηφία
Όταν η πρόταση δεν προέρχεται από την Επιτροπή ή τον Ύπατο Εκπρόσωπο, τότε η ειδική πλειοψηφία ενισχύεται στο 72 % (20) των κρατών μελών ενώ το πληθυσμιακό ποσοστό παραμένει το ίδιο 65 %.
Μειοψηφικό Εμπόδιο – Blocking Minority
Για να απορριφθεί μια πρόταση/νομοθεσία απαιτείται η αρνητική ψήφος τουλάχιστο 4 χωρών που αντιπροσωπεύουν περισσότερο του 35 % του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ.
Η αποχή μετρά ως ψήφος εναντίον. Όταν δεν συμμετέχουν όλες οι χώρες σε συγκεκριμένα θέματα (opt-out), τότε οι πιο πάνω όροι εφαρμόζονται για τα κράτη που συμμετέχουν. Η μη συμμετοχή δεν μετρά ως αρνητική ψήφος.
Passerelle Clause
Γεφυρωτική Ρήτρα που επιτρέπει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (ΕΣ), με την συναίνεση του ΕΚ (έγκριση με απόλυτη πλειοψηφία), να αλλάξει ομόφωνα την διαδικασία ψηφοφορίας χωρίς αλλαγή των συνθηκών της ΕΕ, από ομοφωνία σε ειδική πλειοψηφία (QMV) και σε νομοθετικά θέματα από QMV σε απλή πλειοψηφία.
Ένα μέλος του Συμβουλίου ή η Επιτροπή μπορεί να ξεκινήσει την διαδικασία ψηφοφορίας. Στην προσπάθεια ισορροπίας μεταξύ νομιμότητας και αποδοτικότητας, το 80 % των αποφάσεων παίρνονται με συναίνεση.
Αναλογία πληθυσμού κρατών μελών
Γερμανία (18.54%) Γαλλία (14.98%) Ιταλία (13.65%) Ισπανία (10.49%) Πολωνία (8.49%)
Ρουμανία(4.34%) Ολλανδία (3.89%) Βέλγιο (2.56%) Ελλάδα (2.4%) Τσεχία (2.35%) Πορτογαλία (2.3%) Σουηδία (2.29%) Ουγγαρία (2.18%) Αυστρία (1.98%) Βουλγαρία (1.56%)
Δανία(1.3%) Φινλανδία(1.23%) Σλοβακία (1.22%) Ιρλανδία (1.1%) Κροατία(0.91%) Λιθουανία (0.62%) Σλοβενία(0.47%) Λατβία (0.43%) Εστονία(0.3%) Κύπρος (0.2%) Λουξεμβούργο(0.14%) Μάλτα (0.11%)
Με τη βοήθεια της εφαρμογής υπολογιστή ψήφου του Συμβουλίου της ΕΕ εξάγεται η πιο κάτω ανάλυση.
Οι δυνατότητες της μικρής Κύπρου στις αποφάσεις της ΕΕ είναι πολύ μεγαλύτερες του μεγέθους της.
Να ασκήσει VETO σε αποφάσεις που χρειάζονται ομοφωνία
Όπως για παράδειγμα στα διάφορα στάδια της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας (τερματισμό αναβάθμισης της τελωνειακής ένωσης). Επίσης σε ουσιώδη θέματα ΚΕΠΠΑ και φορολογικά.
Να μπλοκάρει μειοψηφικά συμμετέχοντας σαν η τέταρτη χώρα μαζί με άλλες τρείς ή περισσότερες που πληθυσμιακά ενωμένες να υπερέχουν του απαραίτητου ποσοστού 35%. Όπως
Γερμανία, Γαλλία, Ελλάδα, Κύπρος(36.11 %)
Γαλλία, Ιταλία, Αυστρία, Ουγγαρία, Ελλάδα, Κύπρος( 35.38 %)
Γαλλία Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Κύπρος (μέλ EU Med 7) (41.71 %)
Με ειδική πλειοψηφία να επιδιώξει συμμαχίες με φιλικές χώρες που πληθυσμιακά ενωμένες έχουν το ποσοστό 65 %, ούτως ώστε να ανταλλάξει την στήριξη της για δικά της θέματα. Όπως,
Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Πολωνία, Ελλάδα, Πορτογαλία, Αυστρία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Ιρλανδία, Κροατία, Σλοβενία, Μάλτα, Κύπρος(65.13 %).
Με απλή πλειοψηφία για διαδικαστικά και οργανωτικά θέματα να συμμετέχει στην ομάδα 14 χωρών (από τις 27),όπου απαιτείται ποσοστό 50 % +
Να συνδέσει αποφάσεις για άλλα θέματα ούτως ώστε να παρθούν ταυτόχρονα με το δικό της. Πρόσφατο παράδειγμα το εμπόδιο της Κύπρου για κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας, όπου ζητήθηκε και η επιβολή κυρώσεων εναντίο της Τουρκίας για τις παράνομες ενέργειες της στην Κυπριακή ΑΟΖ, με το λογικό επιχείρημα της αμεροληψίας κατά των διπλών μέτρων.
Υπάρχουν κάποιες φωνές στην ΕΕ για αλλαγή και υιοθέτηση ειδικής πλειοψηφίας σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Αυτό είναι λάθος και θα αποτύχει, γιατί όταν απειλούνται ζωτικής σημασίας θέματα σε μια χώρα πρέπει να υπάρχει αλληλεγγύη και συναίνεση αντί επιβολής. Η δύναμη του VETO μπορεί να καθυστερεί τις αποφάσεις, αλλά η ομοφωνία αναπαράγει την νομιμότητα και αποφεύγει τις διαφωνίες και τους καυγάδες στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Η συναίνεση καταλήγει στον ελάχιστο κοινό παρονομαστή. Το ΒΕΤΟ είναι το όπλο της τελευταίας επιλογής για τις μικρές χώρες, γιατί εάν η Κύπρος ισοπεδωθεί στο θέμα Τουρκίας τότε και η Εσθονία θα φοβάται για παράβλεψη των ζωτικών συμφερόντων της από την Ρωσία. Η ομοφωνία διασφαλίζει ότι οι υπαρξιακές ανησυχίες των χωρών μελών δεν θα ποδοπατηθούν κάτω από τις σκοπιμότητες της ειδικής πλειοψηφίας. Βεβαίως το δικαίωμα της αρνησικυρίας θα πρέπει να χρησιμοποιείται με σύνεση και υπολογισμένο ρίσκο.
Οι οικονομικές κυρώσεις, το εμπάργκο πώλησης όπλων και το πάγωμα της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας είναι τα εργαλεία που θα της επιφέρουν κόστος για την μή επίλυση του Κυπριακού και θα βάλουν φρένο στις ορέξεις της στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Αν δεν συνετιστεί, υπάρχει και η επίκληση του άρθρου 42 παρ. 7 (ρήτρα αμοιβαίας αλληλεγγύης) της συνθήκης της Λισαβώνας που προβλέπει ότι, όταν κράτος μέλος είναι θύμα εξωτερικής επίθεσης στην κυριαρχία του τότε τα υπόλοιπα κράτη μέλη έχουν υποχρέωση να το βοηθήσουν με όλα τα μέσα που διαθέτουν (και στρατιωτικά) σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 51 του ΟΗΕ και των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Χρωστούμε μεγάλη ευγνωμοσύνη στους εθνικούς μας ηγέτες, Γλαύκο Κληρίδη για την ένταξη μας στην ΕΕ και Τάσο Παπαδόπουλο για την αποτροπή διάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας και την ένταξη μας στην ευρωζώνη. Η Κύπρος μετά την ένταξη της στην ευρωπαϊκή οικογένεια μαζί με την Ελλάδα και την Γαλλία έπαψε να είναι όμηρος της Τουρκίας, που με τον σουλτάνο της Ερντογάν και τα Οθωμανικά του όνειρα έχει αποξενωθεί από το δυτικό κόσμο.
* Μέλος της Κεντρικής Επιτροπής ΔΗΚΟ, Eur Ing, CEng, CMgr
Προσωπικό blog : spyrospetousis.blogspot.com
