Πολύ συχνά ακούμε, καλοπροαίρετα, από πολλούς τη λογικοφανή παραίνεση «ό,τι πέρασε, πέρασε, τι τα θυμάσαι και σε ταλαιπωρούν…» Κάποιοι, όντως, έχουν κάνει τα τραύματά τους, όσα θυμούνται φυσικά, σκιά τους και με αυτά πορεύονται στη ζωή. Είναι, ως εάν, μόνο με αυτά, σαν σημείο αναφοράς, νοηματοδοτείται η ύπαρξή τους. Γλείφουν ξανά και ξανά τις πληγές τους και αυτές ποτέ δεν επουλώνονται…! Το παράπονο, συν-ακόλουθο μιας τέτοιας πρακτικής δυσχεραίνει τις σχέσεις τους μια και, για κανένα, δεν είναι εύκολο να ακούει τους μόνιμους μηρυκασμούς παραπόνων για αδικίες και για τη σκληρότητα της ζωής. Και να αποταθούν για επαγγελματική βοήθεια αυτοί οι άνθρωποι ζητούν έναν καλοπροαίρετο θεραπευτή να τους συνοδεύσει στο ταξίδι του πόνου τους. Αυτή όμως είναι μόνο η αρχή του ταξιδιού της θεραπείας, δεν είναι θεραπεία.
Ο συμπονετικός, με βαθιά ενσυναίσθηση θεραπευτής δεν αντιπαρέρχεται την ανάγκη για ακρόαση που έχει ο θεραπευόμενος. Έτσι γίνεται μάρτυρας της τραυματικής ιστορίας του θεραπευόμενου. Είναι ένα πρώτο, κοινό βήμα, της θεραπευτικής διαδικασίας για να κτιστεί αυτό που ονομάζουμε θεραπευτική συμμαχία. Από εδώ, σε ασφαλές πλαίσιο, θα αντιμετωπίσουμε τους «δαίμονες» που ταλανίζουν την ανθρώπινη ψυχοσωματικότητα. Η παιδική ηλικία για πάρα πολλούς, που την έζησαν σε οικογενειακή «εμπόλεμη ζώνη», δεν είχε τα προαπαιτούμενα για ασφαλή και χαρούμενη παιδικότητα.
Τα παιδικά τραύματα, για όσο χρόνο παραμένουν αναφομοίοτα, γίνονται κύστες που εγκλωβίζουν ενέργεια και έτσι αυτή η ενέργεια δεν είναι διαθέσιμη στον οργανισμό. Χρόνια κόπωση, άγχος, κατάθλιψη κρίσεις πανικού και ψυχοσωματικές ασθένειες είναι συχνά συμπτώματα μιας τραυματικής παιδικότητας.
Άλλοι πάλι, όπως οι πιο πολλοί «ξέχασαν» και άφησαν «πίσω» τους τα τραύματά τους μέχρι που αυτά βρικολακιάζουν και χρειάζεται πολλή δουλειά για να μπορέσουν να συνδέσουν το τώρα με το «τότε»…! Δεν είναι στην κουλτούρα και στην επιστημοσύνη μας ότι οι ψηφίδες που συνθέτουν το ανθρώπινο ψυχοσωματικό σύνθετο είναι όλα τα βιώματά μας και αυτά δεν γνωρίζουν χρόνο, είναι πάντα παρόντα. Ο γραμμικός χρόνος είναι πραγματικότητα στον εικονικό κόσμο της πραγματικότητας που ζούμε και ψευδαίσθηση στον αληθινό (α-ληθινό) στον κόσμο του βιώματος που ποτέ δεν χάνεται! Είναι μονίμως παρών στο αιώνιο παρόν του τώρα!
Θα δώσω ένα παράδειγμα ανθρώπου, του οποίου, τα τραύματα της παιδικής ηλικίας δεν του στέρησαν τη δημιουργικότητα και ό,τι ονομάζουμε στη σύγχρονη κοινωνία επιτυχία. Ο κύριος, ας τον ονομάσουμε Χ, από νωρίς ξεχώρισε από τα υπόλοιπα αδέρφια του με την ικανότητα που ανέπτυξε ευέλικτης ανάκαμψης, αυτό που Άγγλοι, Γάλλοι και Αμερικανοί ονομάζουν resilience. Παρά την ικανότητα του να πέφτει, να λυγίζει και όμως να ανακάμπτει, σε μένα ήρθε γύρω στα 48 στα όρια της κατάθλιψης, με διαταραχές ύπνου, άγχος, αγωνία, κόπωση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, σωματικούς πόνους… Οι δυσκολίες στη δουλειά, με έναν ιδιόρρυθμο προϊστάμενο, ο οποίος γινόταν ιδιαίτερα εριστικός και προσβλητικός στα δύσκολα, και μια σύζυγο που διαχειριζόταν τις ανασφάλειές της με ειρωνεία έναντί του, κριτική και αμφισβήτηση, οδήγησαν σε οριακά επίπεδα την ικανότητά του για ανάκαμψη…! Εβδομαδιαίες θεραπευτικές συνεδρίες σωματικής ψυχοθεραπείας για περίπου τρία χρόνια τον βοήθησαν όχι μόνο να ανακάμψει και πάλι, αλλά κυρίως να επαναδιαπραγματευθεί τα παιδικά του τραύματα σε βαθμό που να αισθάνεται πλέον ευλογία το ότι λύγισε σε τέτοιο βαθμό που να οδηγηθεί στη θεραπεία. Τα συμβάντα στο σπίτι και στη δουλειά όλο και λιγότερο συνηχούσαν με τα τραύματα της παιδικής ηλικίας. Αυτό του έδωσε τη δυνατότητα όχι μόνο να μην αποδιοργανώνεται με αλλοπρόσαλλες συμπεριφορές στο οικογενειακό και εργασιακό περιβάλλον αλλά συχνά να ευρίσκεται ένα βήμα πιο μπροστά από τα σημαντικά πρόσωπα του περιβάλλοντός του στην κατανόηση. Κατανοεί με ενσυναίσθηση και είναι σε θέση να είναι μέρος, όχι των προβλημάτων, αλλά της λύσης τους.
Στη συνεδρία την οποία σε συντομία θα περιγράψω, έρχεται με καλή διάθεση και εμμένει στη θέση ότι η ειρωνεία τον ενοχλεί. Δεν αργεί όμως να αποδεχτεί την πιθανότητα ότι η ένταση του συναισθήματός του, έναντι της ειρωνείας, από όπου και να προέρχεται, ίσως να έχει βαθύτερα αίτια.
Στη διαδικασία που μπαίνουμε, γρήγορα είναι μικρό παιδί και για πρώτη φορά βλέπει τη μάνα του πολύ πιο λεπτή από ό,τι ήταν στα αλήθεια και τα ρούχα που φορά να της πέφτουν πολύ-πολύ μεγάλα. Πονά, κλαίει σαν παιδί και τότε συνδέεται με το τραύμα της ντροπής και κατανοεί το γιατί της τόσο μεγάλης ευαισθησίας του στην ειρωνεία. «Τώρα που ξαναζώ σαν παιδί, όχι τη φτώχεια μας αλλά την ειρωνεία που δεχόμουν από κάποιους συγγενείς… και με τα ρούχα που μας έδιναν καλοπροαίρετα γείτονες… για δύο βδομάδες κάποτε πήγαινα χωρίς παπούτσια σχολείο… βλέπω την μάνα μου με αυτά τα ρούχα και με πονά πιο πολύ η ειρωνεία, όχι το ότι δεν είχαμε τα απαραίτητα…! Τώρα μπορώ να καταλάβω το μέγεθος της ευαισθησίας μου και να μην αφήνομαι να με κυριαρχεί το τραύμα. Ναι αυτός που ειρωνεύεται τον οποιονδήποτε έχει δικά του θέματα, δεν είναι καλό, αλλά είναι δικό του θέμα δεν είναι δικό μου. Τώρα αισθάνομαι ότι μπορώ να μην αφήνομαι να με τραβά ο άλλος στο δικό του τραύμα.»
Παρά τον πλούτο και τις επιτυχίες του είναι ταπεινός και με χέρι βοήθειας για πολλούς γύρω του και τώρα, χωρίς την τόσο μεγάλη ευαισθησία στην ειρωνεία, νιώθει ακόμα πιο ελεύθερος!
Ο συμπονετικός, με βαθιά ενσυναίσθηση θεραπευτής δεν αντιπαρέρχεται την ανάγκη για ακρόαση που έχει ο θεραπευόμενος. Έτσι γίνεται μάρτυρας της τραυματικής ιστορίας του θεραπευόμενου. Είναι ένα πρώτο, κοινό βήμα, της θεραπευτικής διαδικασίας για να κτιστεί αυτό που ονομάζουμε θεραπευτική συμμαχία. Από εδώ, σε ασφαλές πλαίσιο, θα αντιμετωπίσουμε τους «δαίμονες» που ταλανίζουν την ανθρώπινη ψυχοσωματικότητα. Η παιδική ηλικία για πάρα πολλούς, που την έζησαν σε οικογενειακή «εμπόλεμη ζώνη», δεν είχε τα προαπαιτούμενα για ασφαλή και χαρούμενη παιδικότητα.
Τα παιδικά τραύματα, για όσο χρόνο παραμένουν αναφομοίοτα, γίνονται κύστες που εγκλωβίζουν ενέργεια και έτσι αυτή η ενέργεια δεν είναι διαθέσιμη στον οργανισμό. Χρόνια κόπωση, άγχος, κατάθλιψη κρίσεις πανικού και ψυχοσωματικές ασθένειες είναι συχνά συμπτώματα μιας τραυματικής παιδικότητας.
Άλλοι πάλι, όπως οι πιο πολλοί «ξέχασαν» και άφησαν «πίσω» τους τα τραύματά τους μέχρι που αυτά βρικολακιάζουν και χρειάζεται πολλή δουλειά για να μπορέσουν να συνδέσουν το τώρα με το «τότε»…! Δεν είναι στην κουλτούρα και στην επιστημοσύνη μας ότι οι ψηφίδες που συνθέτουν το ανθρώπινο ψυχοσωματικό σύνθετο είναι όλα τα βιώματά μας και αυτά δεν γνωρίζουν χρόνο, είναι πάντα παρόντα. Ο γραμμικός χρόνος είναι πραγματικότητα στον εικονικό κόσμο της πραγματικότητας που ζούμε και ψευδαίσθηση στον αληθινό (α-ληθινό) στον κόσμο του βιώματος που ποτέ δεν χάνεται! Είναι μονίμως παρών στο αιώνιο παρόν του τώρα!
Θα δώσω ένα παράδειγμα ανθρώπου, του οποίου, τα τραύματα της παιδικής ηλικίας δεν του στέρησαν τη δημιουργικότητα και ό,τι ονομάζουμε στη σύγχρονη κοινωνία επιτυχία. Ο κύριος, ας τον ονομάσουμε Χ, από νωρίς ξεχώρισε από τα υπόλοιπα αδέρφια του με την ικανότητα που ανέπτυξε ευέλικτης ανάκαμψης, αυτό που Άγγλοι, Γάλλοι και Αμερικανοί ονομάζουν resilience. Παρά την ικανότητα του να πέφτει, να λυγίζει και όμως να ανακάμπτει, σε μένα ήρθε γύρω στα 48 στα όρια της κατάθλιψης, με διαταραχές ύπνου, άγχος, αγωνία, κόπωση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, σωματικούς πόνους… Οι δυσκολίες στη δουλειά, με έναν ιδιόρρυθμο προϊστάμενο, ο οποίος γινόταν ιδιαίτερα εριστικός και προσβλητικός στα δύσκολα, και μια σύζυγο που διαχειριζόταν τις ανασφάλειές της με ειρωνεία έναντί του, κριτική και αμφισβήτηση, οδήγησαν σε οριακά επίπεδα την ικανότητά του για ανάκαμψη…! Εβδομαδιαίες θεραπευτικές συνεδρίες σωματικής ψυχοθεραπείας για περίπου τρία χρόνια τον βοήθησαν όχι μόνο να ανακάμψει και πάλι, αλλά κυρίως να επαναδιαπραγματευθεί τα παιδικά του τραύματα σε βαθμό που να αισθάνεται πλέον ευλογία το ότι λύγισε σε τέτοιο βαθμό που να οδηγηθεί στη θεραπεία. Τα συμβάντα στο σπίτι και στη δουλειά όλο και λιγότερο συνηχούσαν με τα τραύματα της παιδικής ηλικίας. Αυτό του έδωσε τη δυνατότητα όχι μόνο να μην αποδιοργανώνεται με αλλοπρόσαλλες συμπεριφορές στο οικογενειακό και εργασιακό περιβάλλον αλλά συχνά να ευρίσκεται ένα βήμα πιο μπροστά από τα σημαντικά πρόσωπα του περιβάλλοντός του στην κατανόηση. Κατανοεί με ενσυναίσθηση και είναι σε θέση να είναι μέρος, όχι των προβλημάτων, αλλά της λύσης τους.
Στη συνεδρία την οποία σε συντομία θα περιγράψω, έρχεται με καλή διάθεση και εμμένει στη θέση ότι η ειρωνεία τον ενοχλεί. Δεν αργεί όμως να αποδεχτεί την πιθανότητα ότι η ένταση του συναισθήματός του, έναντι της ειρωνείας, από όπου και να προέρχεται, ίσως να έχει βαθύτερα αίτια.
Στη διαδικασία που μπαίνουμε, γρήγορα είναι μικρό παιδί και για πρώτη φορά βλέπει τη μάνα του πολύ πιο λεπτή από ό,τι ήταν στα αλήθεια και τα ρούχα που φορά να της πέφτουν πολύ-πολύ μεγάλα. Πονά, κλαίει σαν παιδί και τότε συνδέεται με το τραύμα της ντροπής και κατανοεί το γιατί της τόσο μεγάλης ευαισθησίας του στην ειρωνεία. «Τώρα που ξαναζώ σαν παιδί, όχι τη φτώχεια μας αλλά την ειρωνεία που δεχόμουν από κάποιους συγγενείς… και με τα ρούχα που μας έδιναν καλοπροαίρετα γείτονες… για δύο βδομάδες κάποτε πήγαινα χωρίς παπούτσια σχολείο… βλέπω την μάνα μου με αυτά τα ρούχα και με πονά πιο πολύ η ειρωνεία, όχι το ότι δεν είχαμε τα απαραίτητα…! Τώρα μπορώ να καταλάβω το μέγεθος της ευαισθησίας μου και να μην αφήνομαι να με κυριαρχεί το τραύμα. Ναι αυτός που ειρωνεύεται τον οποιονδήποτε έχει δικά του θέματα, δεν είναι καλό, αλλά είναι δικό του θέμα δεν είναι δικό μου. Τώρα αισθάνομαι ότι μπορώ να μην αφήνομαι να με τραβά ο άλλος στο δικό του τραύμα.»
Παρά τον πλούτο και τις επιτυχίες του είναι ταπεινός και με χέρι βοήθειας για πολλούς γύρω του και τώρα, χωρίς την τόσο μεγάλη ευαισθησία στην ειρωνεία, νιώθει ακόμα πιο ελεύθερος!
*Κλινικός ψυχολόγος, σωματικός θεραπευτής.
