Οι φωνές για την ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας σε ηλικιωμένους σε στέγες ευγηρίας, πυκνώνουν. Όπως και οι πιέσεις για ρυθμίσεις που δεν θα αφήνουν τους υπερήλικες μπροστά σε μια οθόνη τηλεόρασης, χωρίς ουσιαστική βοήθεια. Οι καταγγελίες ηχηρότατες: Δένουν ηλικιωμένους στο κρεβάτι τους επειδή είναι ανήσυχοι, ενώ το μόνο που χρειάζονταν ήταν ένα ποτήρι νερό για να μην εκδηλώσουν εκνευρισμό από την αφυδάτωση. Ορισμένοι φέρουν μώλωπες, άλλοι μικροτραυματισμούς, σε κάποιους λείπουν τούφες μαλλιών. Απάνθρωπες και αναχρονιστικές πρακτικές έχουν γίνει συνήθεια στην Κύπρο. Όπως και η εύκολη λύση της ανάθεσης της φροντίδας ηλικιωμένων σε αδιάφορους και ανεκπαίδευτους φροντιστές.
Ως «προθάλαμοι θανάτου», χαρακτηρίστηκαν οι περισσότερες στέγες στη χώρα μας από τον ειδικό παθολόγο και γεροντολόγο, Μάριο Κυριαζή. Ενώ, ο πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Τρίτης Ηλικίας, Δήμος Αντωνίου, σημείωσε ότι η παραμέληση και η κακοποίηση ηλικιωμένων είναι συχνό φαινόμενο. Οι γηραιότεροι συνάνθρωποί μας, με την ανοχή του κράτους, της κοινωνίας και των οικείων τους, εγκαταλείπονταν μπροστά στην οθόνη μιας τηλεόρασης μέχρι, τελικά, να κοπεί το νήμα της ζωής τους.
Η Υφυπουργός Πρόνοιας, Αναστασία Ανθούση, τόνισε στον «Φ» πως έχει βάλει στόχο την έγκριση του νομοσχεδίου για τη ρύθμιση της λειτουργίας των στεγών ευγηρίας προτού λήξει η θητεία της παρούσας κυβέρνησης. Σημείωσε ότι δεν έχουν φτάσει καταγγελίες στο Υφυπουργείο, το οποίο όμως διερεύνησε μια περίπτωση αφού είδε το φως της δημοσιότητας στον Τύπο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Καταγγελίες για άθλιες συνθήκες διαβίωσης ηλικιωμένων σε γηροκομεία
Ο ειδικός παθολόγος και γεροντολόγος, Μάριος Κυριαζής, ο οποίος πρόσφατα είχε αναρτήσει στον προσωπικό του λογαριασμό σε δίκτυα κοινωνικής διχτύωσης μια κραυγή για όσα γίνονται σε στέγες ευγηρίας, σημείωσε ότι τα πιο σοβαρά περιστατικά καταγγέλλονται στην Αστυνομία. Αυτά που ο ίδιος εντοπίζει πιο συχνά είναι ηλικιωμένοι να φέρουν μώλωπες ή μικροτραυματισμούς. «Μου αναφέρουν περιστατικά, όμως συνήθως είναι ο λόγος αυτών των ανθρώπων εναντίον της στέγης». Πάντως, υπογράμμισε, «πολλοί ηλικιωμένοι ακινητοποιούνται στα κρεβάτια τους. Όλο αυτό μπορεί να ξεκίνησε επειδή ο άνθρωπος χρειάστηκε ένα ποτήρι νερό. «Οι ηλικιωμένοι αφυδατώνονται πολύ ευκολότερα. Ένα από τα συμπτώματα είναι να θυμώνει πιο εύκολα ή να γίνεται υπερκινητικός. Το βλέπει αυτό ένας ανεκπαίδευτος φροντιστής και σκέφτεται ότι αυτός ο ηλικιωμένος είναι ανήσυχος, πρέπει να τον δέσουμε. Στην πραγματικότητα εκείνο που χρειαζόταν εξαρχής ο άνθρωπος ήταν ένα ποτήρι νερό, όμως δεν τη γνωρίζουν αυτή την πιθανότητα. Δένουν πολλούς ανθρώπους για τέτοιους λόγους», είπε και υπογράμμισε ότι υπάρχουν πολλές αιτίες ένας ηλικιωμένος να είναι ανήσυχος και μπερδεμένος. «Προτιμούν, όμως, την εύκολη λύση. Να τον δέσουν».
Μια άλλη διάσταση της κακοποίησης των ηλικιωμένων αφορά την παραμέληση τους, σύμφωνα με τον δρα Κυριαζή. Εξηγεί ότι «πολλές φορές αυτό συμβαίνει λόγω άγνοιας των φροντιστών, επειδή δεν έχουν λάβει κατάλληλη εκπαίδευση ή ακόμη επειδή δεν ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με τους ηλικιωμένους. Μπορεί να αφήνουν μπροστά στον ηλικιωμένο ένα πιάτο με φαγητό, να βλέπουν ότι δεν το τρώει και να τον πιέζουν επειδή δεν αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορεί να καταπιεί ή ότι έχει κάποιο πρόβλημα υγείας. Μπορεί να θεωρήσουν, ακόμη, ότι δεν πεινάει. Ή μπορεί να του αφήσουν ένα ποτήρι νερό και ο ηλικιωμένος να αδυνατεί να το σηκώσει».
Οι γηραιότεροι, υπογράμμισε, καταδικάζονται και από τη νοοτροπία που υπάρχει. «Αφού θα πεθάνει…» ή «έχει σοβαρά προβλήματα. Τι να κάνουμε;» Ή «πέρασε πια η ζωή του». Πρέπει να αντιμετωπίσει αυτά τα φαινόμενα το κράτος, ανέφερε. «Η νοοτροπία δεν αλλάζει από μόνη της. Υπάρχουν φορείς και ειδικοί, τους οποίους πρέπει να συντονίσει το κράτος».
Ο δρ Κυριαζής σημείωσε ότι υπάρχει νομοθεσία η οποία αφενός δεν τηρείται και αφετέρου δεν είναι αποτελεσματική. Άλλωστε, είπε, η εν λόγω νομοθεσία δεν έχει συσταθεί από φορείς που να γνωρίζουν για τη γήρανση. «Ακόμη και αν γίνονται έλεγχοι, όπως ισχυρίζονται οι υπηρεσίες, σίγουρα δεν υπάρχει αποτέλεσμα. Οι ηλικιωμένοι είναι παραμελημένοι. Εμάς μας ενδιαφέρει η όποια νομοθεσία να είναι αποτελεσματική».
Ανάμεσα στα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, είπε, πρέπει να γίνεται αξιολόγηση στις στέγες ηλικιωμένων. Στις κτηριολογικές εγκαταστάσεις, τις συνθήκες διαβίωσης αλλά και στον κάθε ένα φροντιστή ξεχωριστά.
Να απαιτείται δίπλωμα από τους φροντιστές, ώστε να μην πηγαίνει ο οποιοσδήποτε. «Να οριστεί ένα ελάχιστο επίπεδο επιμόρφωσης και να επαναλαμβάνεται η εκπαίδευση ανά διαστήματα. Επίσης, να γίνεται ετήσια αξιολόγηση των φροντιστών και αν δεν είναι καλό το αποτέλεσμα της, να παραπέμπεται το άτομο σε εκ νέου σε επιμόρφωση».
– Να τεθούν ξεκάθαρα κριτήρια για τις στέγες και να ελέγχεται αν τηρούνται. Σε αντίθετη περίπτωση να υπάρχει προσαρμογή ή/και πέναλτι.
– Να πραγματοποιούνται απροειδοποίητοι – αυστηροί έλεγχοι, τόσο τη μέρα όσο και τη νύχτα, τουλάχιστον πέντε – έξι φορές το μήνα.
– Να εμπλουτιστούν οι στέγες με δράσεις. Μπορούν να πραγματοποιούνται επισκέψεις, επί παραδείγματι από τα σχολεία και «να ανταλλάσουν τις απόψεις τους με μαθητές, να τους μιλούν για τη ζωή, να τους δίνουν συμβουλές». Όχι να τοποθετούνται όλη μέρα μπροστά σε μια τηλεόραση, υπογράμμισε.
«Όπως είναι τώρα οι περισσότερες στέγες είναι σαν προθάλαμοι θανάτου. Πας και περιμένεις από μέρα σε μέρα να πεθάνεις και να τελειώνουμε. Κάθονται πάνω σε μια καρέκλα, σε αναμονή. Όμως, δεν πρέπει να είναι έτσι. Υπάρχει δυνατότητα να αξιοποιηθούν αυτοί οι άνθρωποι. Να μάθουν κάτι καινούργιο. Εκείνοι που είναι άρρωστοι σοβαρά, είναι μια άλλη περίπτωση».
Ανέφερε, πάντως, πως η κακοποίηση και η παραμέληση δεν συναντάται μόνο σε στέγες αλλά και στα σπίτια. «Συνήθως συμβαίνει σε ηλικιωμένους που δεν μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους ή που είναι κλινήρεις και τους φροντίζει κάποιος άλλος. Πιστεύω ότι τα περισσότερα από αυτά τα περιστατικά οφείλονται σε άγνοια».
Συχνά, είπε, σημειώνονται περιστατικά κακοποίησης που δεν είναι τόσο σοβαρά ώστε να καταγγέλλονται. «Πρόσφατα έπεσε στην αντίληψη μου ότι μια γυναίκα χτυπούσε με τον φλόκο τον σύζυγό της που είχε ακράτεια και του έφευγαν ούρα στην πολυθρόνα. Πιθανόν είχε και εκείνη προβλήματα υγείας και ήταν δύσκολο να διαχειριστεί την κατάσταση». Αυτός είναι και ο λόγος, είπε, που χρειάζεστε βοήθεια και στήριξη για τους ηλικιωμένους καθώς και άμεση πρόσβαση σε βοηθήματα, όπως ειδικές καρέκλες/τουαλέτα κ.ά.
Δύο περιστατικά βίας την ημέρα σε οικίες ή στέγες
Είναι γεγονός ότι υπάρχει πρόβλημα, τόσο σε στέγες ηλικιωμένων όσο και σε σπίτια, υπογράμμισε στο «Φ» ο πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Τρίτης Ηλικίας, Δήμος Αντωνίου. «Τα περισσότερα από αυτά αφορούν τις χιλιάδες των συνανθρώπων μας που βρίσκονται σε οικίες και πίσω από κλειστές πόρτες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τα συγκλονιστικά στοιχεία που εξέδωσε το ΣΠΑΒΟ, ότι στη διάρκεια του 2017 έλαβε 726 τηλεφωνήματα από άτομα άνω των 65 ετών, τα οποία ανέφεραν ότι είχαν υποστεί κάποια μορφή βίας στο σπίτι τους είτε από οικιακές βοηθούς, είτε από συγγενικά πρόσωπα. Είναι τεράστιος αριθμός. Αντιστοιχεί σε δύο περιστατικά την ημέρα. Υπολογίζω ότι μετά και την περίοδο του περιορισμού λόγω του κορωνοϊού, τα περιστατικά αυτά έχουν αυξηθεί. Δυστυχώς δεν έχουμε στοιχεία, διότι δεν υπάρχουν καταγγελίες για τέτοιου είδους “σιωπηρά” εγκλήματα».
Είναι σημαντικό να δούμε τι συμβαίνει στα γηροκομεία, όμως, δεν πρέπει να παραβλέπουμε τι συμβαίνει στα σπίτια, είπε και υπογράμμισε την απουσία Εθνικής Στρατηγικής για την Τρίτη Ηλικία. Όπως διευκρίνισε, γίνεται μια προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση από την υφυπουργό Κοινωνικής Πρόνοιας, Αναστασία Ανθούση. Επιπλέον, το υπουργείο Υγείας μέσω της γενικής του διευθύντριας ξεκίνησε εργαστήρια για τον καταρτισμό Εθνικής Στρατηγικής για την υγεία των ηλικιωμένων. «Έχουν γίνει κάποια βήματα προόδου, έστω και αν είναι με πολύ αργό ρυθμό».
Ως προς την κακοποίηση των ηλικιωμένων στα σπίτια τους, ο κ. Αντωνίου υποστήριξε ότι μπορεί να γίνει αντιληπτή. «Χρειάζεται οι οικογένειες να αφιερώσουν περισσότερη προσοχή και χρόνο στους δικούς τους ανθρώπους. Οι περισσότεροι χάνονται στη ρουτίνα τους. Μας αναφέρουν συχνά οι ηλικιωμένοι ότι περνούν εβδομάδες για να λάβουν ένα τηλεφώνημα από το παιδί τους ή ότι περνάει όλος ο μήνας χωρίς να δουν τα εγγόνια τους. Υπό αυτές τις συνθήκες θα είναι αδύνατο να αντιληφθείς σημάδια κακοποίησης».
Χρειάζεται να διενεργηθεί μια παγκύπρια εκστρατεία ενημέρωσης για την τρίτη ηλικία, τόνισε. «Πρέπει να εκπαιδευτούν και να ευαισθητοποιηθούν οι πολίτες, ώστε να αναγνωρίζουν σημάδια κακοποίησης και παραμέλησης. Επί παραδείγματι, αν κάποιος δει έναν ηλικιωμένο να του λείπουν τούφες μαλλιών και δεν είναι φυσική πτώση, σημαίνει ότι ο άνθρωπος αυτός πέραν πάσης αμφιβολίας κακοποιείται. Είχαμε αρκετά τέτοια περιστατικά και στο παρελθόν. Αν πας σε ένα σπίτι και είναι βρώμικο ή παραμελημένο και ζει ένας ηλικιωμένος που δυσκολεύεται να αυτοεξυπηρετηθεί, σημαίνει ότι παραμελείται».
Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας πρέπει να έχουν υγιή και αξιοπρεπή γήρανση. «Πρέπει να υποστηριχτούν δομές και προγράμματα με αυτόν το σκοπό», είπε και ανέφερε κάποια μέτρα που χρειάζεται να ληφθούν:
– Να καταρτίζονται οι οικιακοί βοηθοί, ώστε να γνωρίζουν πώς να φροντίσουν έναν ηλικιωμένο.
– Να προσφέρεται βοήθεια για τις περιπτώσεις ηλικιωμένων που λόγω οικονομικών ή άλλων δυσκολιών δεν μπορούν να πάνε σε στέγες και την ίδια στιγμή δεν μπορούν ούτε να παραμείνουν στο σπίτι. Αυτούς τους ανθρώπους πρέπει να τους εξυπηρετήσουμε. Δεν μπορούμε να τους βγάλουμε στον δρόμο ή να τους αφήσουμε καταδικασμένους στο σπίτι.
– Να προωθηθεί η αυτοσυνηγορία. Ο ηλικιωμένος να μπορεί να αποφασίζει ο ίδιος για τη ζωή του και να είναι ελεύθερος να το πράξει. Δεν μπορεί η οικογένεια του να τον εγκλωβίζει χωρίς τη θέλησή του. Ούτε να τον πιέζει να τους γράψει σπίτια ή να εγκατασταθεί σε στέγη. Οι ηλικιωμένοι πρέπει να γνωρίζουν ότι έχουν πολλά δικαιώματα.
Υφυπουργός Πρόνοιας: Προσωπικό στοίχημα το νομοσχέδιο για τους οίκους ευγηρίας
Σε προχωρημένο στάδιο επεξεργασίας βρίσκεται το νομοσχέδιο που θα ρυθμίζει τις στέγες ηλικιωμένων, με στόχο να κατατεθεί στη Βουλή το συντομότερο δυνατό. Αυτό ανέφερε στον «Φ» η Υφυπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας, Αναστασία Ανθούση. Το νομοσχέδιο που πηγαινοέρχεται στις υπηρεσίες από το 2013, ξεκαθάρισε «θα ρυθμίζει τη λειτουργία των στεγών, τα διοικητικά πρόστιμα, τον τρόπο ανάκλησης λειτουργίας μιας στέγης που θα εντοπιστούν παρανομίες/ παρατυπίες, τον τρόπο που θα γίνονται επιθεωρήσεις, τα κριτήρια καταλληλότητας προσωπικού». Αφορά γενικότερα τη λειτουργία των στεγών, είπε.
Έχει δημιουργηθεί επιτροπή, σημείωσε η Υφυπουργός, στην οποία στάλθηκαν τα σχόλια φορέων που σχετίζονται με τα θέματα των ατόμων της τρίτης ηλικίας για να καταθέσουν τις απόψεις τους και όπου είναι εφικτό να τις ενσωματώσουν. Πλέον έχει προγραμματιστεί συνάντηση για την εξέταση του ζητήματος. «Το μεγάλο μου στοίχημα είναι να κατατεθεί πριν το τέλος της θητείας μου. Είναι σε προχωρημένο στάδιο». Πάντως, μέχρι την εξέταση και ψήφιση του νομοσχεδίου, η κ. Ανθούση είπε ότι θα συζητηθεί με τον Φορέα Τρίτη Ηλικίας ένα μεταβατικό στάδιο με το οποίο να ενισχυθούν οι έλεγχοι και η εποπτεία.
Η ίδια δηλώνει πως δεν έχει λάβει καμία καταγγελία σχετικά με κακοποίηση ηλικιωμένων. Εξετάστηκε, είπε, μόλις μια περίπτωση μετά από δημοσίευμα στον Τύπο. «Οι καταγγελίες που ακούγονται δεν έχουν υποβληθεί ποτέ στο γραφείο μου, ενώ άλλες που βγαίνουν στην επιφάνεια είναι προηγούμενων χρόνων. Απευθύνουμε θερμή παράκληση, όταν υπάρχουν καταγγελίες να τις υποβάλλουν στο Υφυπουργείο για να μπορούμε να τις διερευνήσουμε», είπε και πρόσθεσε ότι «είναι αυτό το κενό με τη ρύθμιση του νόμου που επαναφέραμε και προσπαθούμε να καταθέσουμε το συντομότερο, σε συνεννόηση με τον Γενικό Εισαγγελέα».
Εν αναμονή για το Κόκκινο Κουμπί
Στα χαρτιά έμεινε η υπηρεσία τηλεειδοποίησης «Κόκκινο Κουμπί» που είχε ανακοινωθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 18 Δεκεμβρίου 2019, το οποίο θα προσφέρονταν σε ηλικιωμένους, άτομα με αναπηρίες και χρόνιες παθήσεις.
Την προσμονή για το Κόκκινο Κουμπί, υπογράμμισε ο κ. Αντωνίου του Παρατηρητηρίου. «Συνεχώς μας ανακοινώνουν ότι είναι στο τελικό στάδιο. Δεν έχουμε απολύτως καμία ενημέρωση ως ο οργανισμός που εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο το 2019 για να αναλάβει τη διαχείριση του κέντρου κλήσεων εκτάκτων περιστατικών της εν λόγω υπηρεσίας. Δεν ξέρουμε τι θα γίνει ή αν θα υλοποιηθεί», είπε με απογοήτευση και υπογράμμισε ότι θα έλυνε πάρα πολλά προβλήματα. Τη θέση αυτή υπογράμμισε και ο δρ Κυριαζής, ο οποίος ανέφερε ότι αν είχε τεθεί σε εφαρμογή η εν λόγω πολιτική κατά τη διάρκεια της πανδημίας «θα γλύτωνε κόσμος. Πρέπει να γίνει διότι πολλοί άνθρωποι ζουν μόνοι τους», είπε.
Από την πλευρά της, η Υφυπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας, σημείωσε ότι πριν δύο μήνες προωθήθηκαν οι προδιαγραφές στο γραφείο της. Όμως, είπε, για να προκηρυχτεί πρέπει να ξεκαθαριστεί ο μηχανισμός λειτουργίας. «Ποιος θα χειρίζεται τα τηλεφωνήματα; Σε ποιους θα απευθύνεται; Διότι είναι πολύ ευρύ το φάσμα των δικαιούχων. Από εκείνον που νιώθει μοναξιά και αναζητά ψυχολογική στήριξη, μέχρι εκείνον που διατρέχει κίνδυνο επειδή έπεσε και χρειάζεται ασθενοφόρο ή επειδή μπήκε κάποιος στο σπίτι του. Είναι πολλές διαφορετικές περιπτώσεις», είπε και πρόσθεσε: «Θέλω να προκηρύξω κάτι που θα μπορεί να έχει εφαρμογή. Έχω σκοπό να το συζητήσω με τον Φορέα Τρίτης Ηλικίας».
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Ο θάνατος του 84χρονου δεν επίσπευσε τις διαδικασίες
Ένα χρόνο μετά την εξαγγελία της υπηρεσίας «Κόκκινο Κουμπί», τον Δεκέμβριο του 2020, συγκλονίστηκε η κοινωνία από την είδηση θανάτου ενός 84χρονου από τη Λεμεσό. Όπως είχε προκύψει, ο άνθρωπος βρισκόταν πεσμένος και ανήμπορος στο πάτωμα του σπιτιού του για τρεις ολόκληρες ημέρες. Ο ηλικιωμένος εντοπίστηκε από την Αστυνομία, μέλη της οποίας, μετά από σχετική πληροφορία, μετέβησαν στην πολυκατοικία που διέμενε και σπάζοντας την πόρτα εισήλθαν στο διαμέρισμα. Ο 84χρονος μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο αλλά τελικά ξεψύχησε. Αυτός ο άνθρωπος εάν είχε το «Κόκκινο Κουμπί» θα γλύτωνε το τριήμερο βασανιστήριο, πόνου, κρύου και πείνας που υπέστη και παραπέρα θα γλύτωνε και τη ζωή του.
Παρά το γεγονός, λοιπόν, ότι είχε εξαγγελθεί πανηγυρικά η εν λόγω υπηρεσία, εντούτοις το «Κόκκινο Κουμπί», δεν ετοιμάστηκε ούτε μετά από αυτό το περιστατικό. Δύο χρόνια αργότερα, ακόμη, περιμένουμε…
