Κάθε πολίτης στην Κύπρο έχει δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα που τον αφορούν, πόσο μάλλον αν ο πολίτης είναι και δημοσιογράφος που υποτίθεται -σε μια δημοκρατική χώρα όπως είναι η Κύπρος- είναι ελεύθερος και ανεξάρτητος και λειτουργεί χωρίς επέμβαση ή έλεγχο από οποιαδήποτε κρατική Αρχή. Η ελευθερία του Τύπου διασφαλίζεται από το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο ορίζει: «Έκαστος έχει το δικαίωμα ελευθερίας του λόγου και της καθ’ οιονδήποτε τρόπον εκφράσεως. Το δικαίωμα τούτο περιλαμβάνει την ελευθερίαν της γνώμης, της λήψεως και μεταδόσεως πληροφοριών και ιδεών άνευ επεμβάσεως οιασδήποτε δημοσίας Αρχής και ανεξαρτήτως συνόρων».
Σύμφωνα με τον Περί Τύπου Νόμο, όλοι οι δημοσιογράφοι, Κύπριοι ή ξένοι, έχουν το δικαίωμα ελεύθερης πρόσβασης σε κρατικές πηγές πληροφόρησης, την ελευθερία να αναζητούν, να δημοσιοποιούν και να λαμβάνουν πληροφορίες από οποιαδήποτε αρμόδια Αρχή. Η σχετική Αρχή πρέπει να δίνει τις ζητούμενες πληροφορίες εκτός εάν αυτές αφορούν στην κρατική ή δημόσια ασφάλεια, τη συνταγματική ή δημόσια τάξη, τα δημόσια ήθη ή την προστασία της τιμής και των δικαιωμάτων τρίτων μερών.
Επομένως, θεωρητικά, ο δημοσιογράφος μπορεί να δρα ελεύθερα και να έχει πρόσβαση σε δημόσια έγγραφα, ιδιαίτερα μάλιστα πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφόρηση εφόσον την αναζητεί. Επιπλέον, στις 22.12.2017 δημοσιεύτηκε ο Περί του Δικαιώματος Πρόσβασης σε Πληροφορίες του Δημόσιου Τομέα Νόμος, ο οποίος ρυθμίζει την πρόσβαση σε πληροφορίες που κατέχουν κρατικές Αρχές ή περιλαμβάνεται στο κρατικό αρχείο. Ειδικά όσον αφορά στην πρόσβαση σε περιβαλλοντική πληροφόρηση (π.χ. παράνομη ανέγερση οικοδομών σε παραθαλάσσια κρατική γη, εντός της καθορισθείσας Ζώνης Προστασίας της Παραλίας), υπενθυμίζεται ότι αυτή διασφαλίζεται από τον περί της Σύμβασης του Άρχους Αναφορικά με την Πρόσβαση στην Πληροφόρηση, τη Δημόσια Συμμετοχή στη Λήψη Αποφάσεων και την Πρόσβαση στη Δικαιοσύνη σε Περιβαλλοντικά Θέματα (Κυρωτικό) Νόμο του 2003. Η Σύμβαση του Άρχους υπογράφτηκε και επικυρώθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία, με βάση Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου με αριθμό 57.129 και ημερομηνία 21.01.2003. Ο σχετικός κυρωτικός Νόμος ψηφίστηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων και ακολούθως δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας στις 18.07.2003. Επιπρόσθετα, η ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφόρηση διασφαλίζεται από τον περί της Πρόσβασης του Κοινού σε Πληροφορίες που είναι Σχετικές με το Περιβάλλον Νόμο του 2004, ο οποίος εναρμονίζει τη νομοθεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Οδηγία 2003/4/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 28ης Ιανουαρίου 2003 για την πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές πληροφορίες.
Και ενώ από νομοθετικό πλαίσιο πάμε καλά, στην πραγματικότητα στην Κύπρο παραβιάζεται σειρά διεθνών και εθνικών κανόνων, αφού ακόμα και σήμερα, εν έτει 2019, η πρόσβαση σε έγγραφα ή ακόμα και σε πληροφόρηση δεν είναι δυνατή σε αρκετές και σημαντικές περιπτώσεις. Είναι απαράδεκτο, ειδικά στο πλαίσιο δημοσιογραφικής έρευνας που αφορά περιβαλλοντικό ζήτημα, οποιαδήποτε Αρχή (υπουργείο, τμήμα ή/και υπηρεσία του δημοσίου τομέα) να δίνει την απάντηση «δεν μπορώ να σας δώσω οποιεσδήποτε πληροφορίες καθότι δεν είσθε ενδιαφερόμενο πρόσωπο». Απαντήσεις που δίνονται εύκολα με έπαρση και αλαζονεία, στοιχεία συμπεριφοράς που δυστυχώς συνεχίζουν να διακατέχουν ορισμένους εκπροσώπους του δημόσιου τομέα στην Κύπρο, με την ανοχή μάλιστα των πολιτικών και διοικητικών προϊσταμένων τους.
Οι εκπρόσωποι των αρμόδιων Αρχών πρέπει επιτέλους να καταλάβουν ότι οφείλουν να λειτουργούν με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον και να σταματήσουν να είναι μυστικοπαθείς ή/και να προτιμούν τη σιωπή, ειδικά όσον αφορά περιβαλλοντικά θέματα. Η επίκριση αξιωματούχων, δημόσιων προσώπων, κρατικών θεσμών και κυβερνητικών πολιτικών, καθώς και η ελευθερία για αποκάλυψη αδικημάτων ή παραλείψεων, όπου αυτά συμβαίνουν, συνιστά μια υγιή εκδήλωση δημοκρατίας και σταθερή προσήλωση στις θεμελιώδεις αρχές του κράτους δικαίου και της χρηστής διοίκησης.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, οι δημοσιογράφοι οφείλουν να αναζητούν την αλήθεια με στόχο να δώσουν έγκαιρη, έγκυρη και αντικειμενική πληροφόρηση προς το κοινό. Ωστόσο, για να μπορεί ο δημοσιογράφος να δώσει αντικειμενική και αμερόληπτη πληροφόρηση είναι υποχρεωμένος να ερευνήσει και να αναζητήσει απαντήσεις από όλες τις αρμόδιες Αρχές και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ως εκ τούτου, θα περίμενε κανείς από τις αρμόδιες Αρχές να μην θέτουν εμπόδια και να ανταποκρίνονται άμεσα, θετικά και αποτελεσματικά σε ερωτήματα δημοσιογράφων για περιβαλλοντικά θέματα.
