Ο Πίτερ Μπρουκ που είχε χαρακτηριστεί από πολλούς ως ο μεγαλύτερος εν ζωή θεατρικός σκηνοθέτης, άφησε την τελευταία του πνοή το Σάββατο σε ηλικία 97 ετών.
Το γαλλικό μέσο δεν αναφέρει περισσότερες πληροφορίες για τα αίτια του θανάτου του. Επισημαίνει πως με τον θάνατο του Μπρουκ φτάνει στο τέλος της και μία από τις σημαντικότερες θεατρικές περιπέτειες του 20ου αιώνα, η οποία έκανε το θέατρο ένα υπέροχο όργανο για την εξερεύνηση του ανθρώπου, σε όλες του τις διαστάσεις του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τον ερχόμενο Οκτώβριο η παραγωγή «Tempest Project» που φέρει την υπογραφή του θα παρουσιαστεί στην Κύπρο στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Κύπρια 2022.
Γεννήθηκε στο Λονδίνο στις 21 Μαρτίου του 1925 και στην ηλικία των επτά χρόνων έπαιξε μόνος του μια τετράωρη διασκευή του Άμλετ για τους γονείς του. Ο Μπρουκ άρχισε να σκηνοθετεί το 1942. Μεγάλο μέρος της εντυπωσιακής πορείας του ανήκει ήδη στην Ιστορία του Θεάτρου.
Οπτιμιστής που αναγνωρίζει τα εδάφη του ρεαλισμού
Δεν υπάρχει αμφιβολία άλλωστε πως ο Πίτερ Μπρουκ είναι για το ευρωπαϊκό – αν όχι για το παγκόσμιο θέατρο – ο άνθρωπος των δύο αιώνων.
Γεννημένος το 1925, σπούδασε σε μια Ευρώπη που αναδυόταν από τις στάχτες της, υπηρέτησε ένα θέατρο που θέλησε να ταυτιστεί με τούτη την αναγέννηση κι άφησε το στίγμα του μέλλοντος στο δικό του παρόν.
Μέγας ανανεωτής του σαιξπηρικού θεάτρου για περίπου 20 χρόνια στη Βρετανία, άγγιξε την κορυφή της σκηνοθετικής του καριέρας στο θέατρο όταν, σε συνεργασία με το συγγραφέα Ζαν Κλοντ Καριέρ αποφάσισαν να μεταφέρουν το «Mahabharata», ένα επικό ινδικό ποίημα που έμελλε να εξελιχθεί σε προσωπικό του θρίαμβο κι ένα από τα σημεία αναφοράς του σύγχρονου θεάτρου παγκοσμίως.
Τριάντα χρόνια μετά, ο Μπρουκ επέστρεψε σ’ αυτό όχι με την ευκολία της επανάληψης αλλά με την γνώση ότι ένα έργο του παρελθόντος εξακολουθεί να συνομιλεί με το παρόν μας. Συνέθεσε δηλαδή μια συνοπτική εκδοχή του πρωτότυπου υπό τον τίτλο «Battlefield» που κατέγραφε την απεγνωσμένη προσπάθεια ενός στρατηγού να κυβερνήσει τον τόπο του αμέσως μετά τη λήξη ενός θανατηφόρου εμφύλιου πολέμου.
Ως ένας από τους μεγαλύτερους οραματιστές και επιδραστικούς στοχαστές του θεάτρου, έγραψε πολλές εκδόσεις, μεταξύ των οποίων και το The Empty Space (1968), στην αρχή του οποίου περιέγραφε το όραμά του: «Μπορώ να πάρω οποιονδήποτε κενό χώρο και να τον ονομάσω γυμνή σκηνή. Ένας άνθρωπος περπατάει σε αυτόν τον κενό χώρο, ενώ κάποιος άλλος τον παρακολουθεί, και αυτό είναι το μόνο που χρειάζεται για να ξεκινήσει μία θεατρική πράξη».
Ο σπουδαίος σκηνοθέτης είχε μιλήσει για την Ελλάδα, το θέατρο και τον άνθρωπο στο «Βήμα της Κυριακής» και τον δημοσιογράφο Μάκη Προβατά το 2016. Τότε είχε πει κάτι που σήμερα αποδεικνύεται πιο επίκαιρο από ποτέ. «Πολιτισμικά είναι πιο εύκολο να κινητοποιήσεις τους ανθρώπους προς τον πόλεμο παρά προς την ειρήνη. Εδώ και χιλιάδες χρόνια τα νέα είναι ίδια, μόνο που τώρα νιώθεις πολύ χειρότερα γιατί υπάρχει η επικοινωνία με όλο τον κόσμο, και μπορείς να δεις το ίδιο πράγμα να επαναλαμβάνεται. Και πάντα η ίδια λάθος πεποίθηση πως όταν κάτι χωρίζεται στα δύο, μπορείς να το ενώσεις πάλι. Δεν ισχύει αυτό».
Η ζωή του
Μετά τις σπουδές του στο Magdalen College της Οξφόρδης, βρέθκε στη Βασιλική όπερα όπου σκηνοθέτησε την Σαλώμη του Στράους με σχέδια του Σαλβαδόρ Νταλί.
Ο Μπρουκ επανακαθόρισε τον τρόπο που βλέπει ο κόσμος το θέατρο, στις παραγωγές του με το Royal Shakespeare Company και στο Bouffes du Nord, τη ρημαγμένη παρισινή αίθουσα που έκανε βάση του για πάνω από 30 χρόνια.
Πολλές από τις παραγωγές του εγκωμιάστηκαν καθώς ο ίδιος απογύμνωσε το θέατρο από το περιττό, κρατώντας ως απόσταγμα την ουσία.
Οι παραστάσεις του ξεχώριζαν επίσης για τη διαφορετικότητά τους, καθώς ο ίδιος εθεωρείτο πρωτοπόρος στη συμπεριληπτικότητα φυλών στους ρόλους.
Ο ίδιος, με βάση του τη Γαλλία ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, κέρδισε πλήθος Tony και Emmy, μεταξύ άλλων, και χαρακτηρίστηκε ως «ο μεγαλύτερος εν ζωή θεατρικός σκηνοθέτης».
Οραματιστής και επιδραστικός στοχαστής, έγραψε διάφορα βιβλία, μεταξύ αυτών το Τhe Empty Space, το 1968, όπου ξεδίπλωνε το όραμά του: «Μπορώ να πάρω οποιονδήποτε άδειο χώρο και να τον αποκαλέσω σκηνή. Ένας άνδρας περπατά πάνω σε μια άδεια σκηνή ενώ κάποιος άλλος τον παρακολουθεί. Κι αυτό είναι ό,τι χρειάζεται για μια πράξη θεάτρου».
Ο Μπρουκ καθόρισε την ανθρώπινη σύνδεση μέσω πολλών και διαφορετικών μέσων, εκ των οποίων ένα ήταν η σκηνοθεσία. Ο ίδιος υποστήριζε πως το στιλ σκηνοθεσίας «του απόλυτου ζίου ζίτσου ήταν για τον σκηνοθέτη να εκμαιεύσει μια τέτοια έκφραση του εσωτερικού πλούτου του ηθοποιού που θα μεταμόρφωνε την υποκειμενική φύση της αρχικής του παρόρμησης».
Σε συνέντευξή του, το 2017, στον Μάικλ Μπίλινγκτον, ο Μπρούκ μίλησε για τη σπουδαιότητα τού «να κολυμπάς κόντρα στο ρεύμα και να πετυχαίνεις ό,τι μπορείς στο πεδίο επιλογής σου. Η μοίρα όρισε πως το δικό μου πεδίο ήταν το θέατρο και, μέσα σ’αυτό, έχω την ευθύνη να είμαι όσο θετικός και δημιουργικός μπορώ. Το να δίνεις διέξοδο στην απελπισία, είναι το απόλυτο πρόσχημα».
