Του Mark Cancian

Καθώς η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία διανύει τη δεύτερη εβδομάδα της, είναι ώρα να προταθεί στον Πούτιν μια συμφωνία που θα τερματίσει τις εχθροπραξίες. ΗΠΑ και ΝΑΤΟ έχουν καθορίσει σιωπηρά μια μαξιμαλιστική θέση: να αποχωρήσουν τα ρωσικά στρατεύματα από την Ουκρανία και να αποκατασταθεί το προ εισβολής status quo. Είναι το ηθικά σωστό – αλλά δεν γίνεται να οδηγηθούμε εκεί χωρίς να προηγηθούν εβδομάδες μαχών. Όμως και σε αυτό το σενάριο, η νίκη της Ουκρανίας μόνο βέβαιη δεν είναι.

Αντ’ αυτού, οι ΗΠΑ θα πρέπει να προτείνουν στον Πούτιν μια συμφωνία που θα προβλέπει μια ουδέτερη –αλλά ανεξάρτητη– Ουκρανία. Μια γρήγορη διευθέτηση θα έσωζε χιλιάδες ζωές. Δεν θα ήταν νίκη των Ρώσων, όπως κάποιοι εκτιμούν. Μια ανεξάρτητη και δημοκρατική Ουκρανία θα συνέχιζε να δείχνει και να μέμφεται τη ρωσική επιθετικότητα.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ο Πούτιν σχεδίαζε να εισβάλει στην Ουκρανία μήνες πριν

ΗΠΑ και ΝΑΤΟ δεν έχουν ανακοινώσει συγκεκριμένους όρους για τον τερματισμό του πολέμου, αλλά έχουν εκφράσει πολλές εκδοχές του “αυτή η επίθεση πρέπει να σταματήσει”. Υποδηλώνουν ότι η κατάσταση πρέπει να επιστρέψει στο προ εισβολής καθεστώς. Η θέση τους έχει ηθικό έρεισμα. Το ρωσικό σκεπτικό –που κάνει λόγο για “ειρηνευτική επιχείρηση” με στόχο την εξάλειψη των νεοναζί– είναι άνω ποταμών. Άπαντες συνειδητοποιούν πλέον ότι πραγματικό κίνητρο αυτής της στρατιωτικής επίθεσης είναι η επιθυμία του Πούτιν να δημιουργήσει εκ νέου τη “Μεγάλη Ρωσία”: τη σοβιετική ή τσαρική Ρωσία. Θεωρεί πως η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης –της σοβιετικής “αυτοκρατορίας”, που περιελάμβανε (παρά τη θέλησή τους) μια σειρά από μειονότητες– είναι “η μεγαλύτερη τραγωδία του 20ού αιώνα”. Οι επιθέσεις του στην Κριμαία και στις ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας αποδείχθηκαν πως ήταν η πρώτη φάση ενός ευρύτερου επιθετικού σχεδίου και όχι μια άπαξ επιχείρηση “αποκατάστασης” των ρωσικών εθνοτικών ομάδων.

Επί του πεδίου, δεν διαφαίνεται κάποια εξέλιξη στην Ουκρανία που θα οδηγούσε τους Ρώσους σε –κατ’ ουσίαν– παράδοση.  Οι ρωσικές δυνάμεις βρίσκονται βαθιά μέσα στην ουκρανική επικράτεια και προωθούνται με αργό ρυθμό. Παρόλο που το αρχικό σχέδιο της Ρωσίας για γρήγορη κατάληψη της Ουκρανίας απέτυχε, ο Πούτιν έχει εντείνει τις προσπάθειές του εξαπολύοντας μια μακροπρόθεσμη επίθεση σε τρεις άξονες: στα βόρεια προς το Κίεβο, στα βορειοανατολικά πολιορκώντας το Χάρκοβο με κατεύθυνση προς το Κίεβο, και στα νότια με τρεις διακλαδώσεις – δυτικά: προς την Οδησσό, ανατολικά: προς τη Μαριούπολη, και βόρεια: κατά μήκος του ποταμού Δνείπερου. Η προώθηση των ρωσικών στρατευμάτων στα μέτωπα σημειώνουν αργή, πλην όμως σταθερή, πρόοδο. Σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχε στις 3 Μαρτίου με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο Πούτιν φανέρωσε την πρόθεσή του να καταλάβει ολόκληρη την Ουκρανία. Ήταν ανυποχώρητος.

Οι ουκρανικές δυνάμεις τα πάνε εξαιρετικά: αφού απέκρουσαν τις αρχικές επιθέσεις των Ρώσων, τώρα αντιστέκονται στη ρωσική προέλαση. Υπάρχουν αναφορές για μεγάλες ζημιές που επέφεραν σε ρωσικά στρατεύματα και αεροσκάφη, με όπλα: το θάρρος τους και τον πολεμικό εξοπλισμό που προμηθεύθηκαν από τη Δύση. Ωστόσο, ο αριθμός των νεκρών αυξάνεται. Χιλιάδες Ουκρανοί στρατιώτες και άμαχοι έχουν χάσει τη ζωή τους και οι πόλεις βομβαρδίζονται. 

Συν τοις άλλοις, η έκβαση του πολέμου δεν είναι ξεκάθαρη. Οι περισσότεροι στρατιωτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι οι πολυπληθέστερες –σε σύγκρισή με τις ουκρανικές– ρωσικές δυνάμεις θα εκμεταλλευθούν αυτό το πλεονέκτημά τους και εντέλει θα επικρατήσουν. Μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγήσει στη δημιουργία ενός ουκρανικού κράτους-μαριονέτα υπό τον έλεγχο της Μόσχας. Άλλοι θεωρούν πως ένα παρατεταμένο ουκρανικό αντάρτικο θα φθείρει το ρωσικό σθένος. Μπορεί μια αντεπίθεση “ατάκτων” να πετύχει τον στόχο της μακροπρόθεσμα, όμως στο προσεχές χρονικό διάστημα θα απέβαινε ολέθρια για την ουκρανική οικονομία και κοινωνία. Άλλοι πάλι φαντάζονται την πτώση του “καθεστώτος Πούτιν”, σε μια σύμπραξη απογοητευμένων αξιωματικών του στρατού, με προβληματισμένους ολιγάρχες και ταλαιπωρημένους πολίτες. Και τα τρία σενάρια είναι πιθανά. Όποιο και αν υλοποιηθεί, οι Ουκρανοί θα πληρώσουν βαρύ φόρο αίματος, θα υποστούν οδυνηρές συνέπειες και φυσικές καταστροφές. 

Παράλληλα, ελλοχεύει ο κίνδυνος της κλιμάκωσης. Παρόλο που ΗΠΑ και ΝΑΤΟ αποφεύγουν επιμελώς οποιαδήποτε άμεση αντιπαράθεση με τη Ρωσία, οι εκκλήσεις για δημιουργία μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία και για πιο επιθετική υποστήριξη του Κίεβου αυξάνονται. Τέτοιες ενέργειες θα διακινδύνευαν ακόμα και μια ακούσια σύγκρουση. Αν και οι πιθανότητες για μια σύγκρουση μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας είναι αμελητέες, εντούτοις δεν είναι μηδενικές, και οπωσδήποτε θα ήταν ολέθριες, ειδικά με τον Πούτιν να κραδαίνει το “πυρηνικό σπαθί” του απειλώντας.

Ενώπιον της προοπτικής ενός μακροχρόνιου και καταστροφικού πολέμου με αβέβαιη έκβαση, ΗΠΑ,  ΝΑΤΟ και Ουκρανία θα πρέπει να προτείνουν στον Πούτιν μια συμφωνία που θα περιλαμβάνει τα εξής: 

1. Δέσμευση Κίεβου και ΝΑΤΟ πως η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στη Βορειο-Ατλαντική Συμμαχία. Ιδανικά, η δέσμευση αυτή να έχει μακροπρόθεσμη ισχύ – για παράδειγμα, 10 ετών.

Μοιάζει με μεγάλη παραχώρηση, αλλά στην ουσία μια τέτοια δέσμευση εκχωρεί ελάχιστα. Οι ευρωπαϊκές χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ ανησυχούν ότι η ένταξη της Ουκρανίας στη Συμμαχία θα τις έβαζε σε τροχιά σύγκρουσης με τη Ρωσία, για την οποία δεν είναι προετοιμασμένες στρατιωτικά ούτε την υποστηρίζουν οι λαοί τους. Οι ανησυχίες των ευρωπαϊκών κρατών –που προϋπήρχαν της εισβολής– ανέβαλαν τη λήψη μέτρων για ένταξη της Ουκρανίας στη Συμμαχία, παρά τις δημόσιες εκφράσεις υποστήριξης. Μετά την πολεμική σύγκρουση που βρίσκεται σε εξέλιξη, δεν υπάρχει περίπτωση η Ουκρανία να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ.

2. Η Ουκρανία παραμένει ανεξάρτητη χώρα με κυβέρνηση της επιλογής της. Ο πρόεδρος Ζελένσκι παραμένει στην εξουσία και οι δημοκρατικοί θεσμοί διαφυλάσσονται.

Αυτή θα είναι η βασική παραχώρηση της Ρωσίας και η ακλόνητη απαίτηση των Ουκρανών. Μετά την εμπειρία της εισβολής και του πολέμου, ο ουκρανικός λαός δεν θα δεχόταν ένα καθεστώς φίλα προσκείμενο στον Πούτιν ή σημαντικές αλλαγές στους θεσμούς του.

3. Διακοπή δεσμών του Κίεβου με το ΝΑΤΟ. Παρόλο που η Ουκρανία δεν είναι μέλος της Συμμαχίας, οι δύο πλευρές έχουν ισχυρές σχέσεις. Μια ουδέτερη Ουκρανία θα σήμαινε διακοπή αυτών των δεσμών – όχι εκπαιδευτές, όχι επιχειρήσεις διασύνδεσης και, κυρίως, όχι ΝΑΤΟϊκά στρατεύματα.

Δύσκολη παραχώρηση, διότι θα αποδυναμώσει στρατιωτικά την Ουκρανία. Ωστόσο, ο Πούτιν θα επιμείνει σε αυτό τον όρο, καθώς αισθάνεται ότι το ΝΑΤΟ καταπατά τα ανατολικά του σύνορα. Η συμφωνία μπορεί να προβλέπει εκπαιδευτές και υλικοτεχνική υποστήριξη από ουδέτερες πηγές ή ανεξάρτητους εργολάβους για την ενίσχυση του ουκρανικού στρατού.

4. Η Ουκρανία θα αγοράζει όπλα από διάφορες χώρες.

Αυτό καθησυχάζει τη Ρωσία ότι δεν θα υπάρχει “κερκόπορτα” για τη στρατιωτική παρουσία του ΝΑΤΟ. Δεν είναι μεγάλη παραχώρηση, αφού τα περισσότερα όπλα της Ουκρανίας αυτή τη στιγμή είναι σοβιετικά. Με μια τέτοια πολιτική, η Ουκρανία θα συνεχίζει να διαθέτει ένα μείγμα στρατιωτικών εξοπλισμών.

5. Οι αποσχισθείσες περιοχές στο Ντονμπάς δεν αναγνωρίζονται ως ανεξάρτητα κράτη. Οι δύο πλευρές συμφωνούν να ανανεώσουν τις Συμφωνίες του Μινσκ, οι οποίες αποσκοπούσαν στον τερματισμό των μαχών στις ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας και στη διευθέτηση του ζητήματος που αφορά το Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ.

Ο Πούτιν δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τις αποσχισθείσες περιοχές και η Ουκρανία δεν γίνεται να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία τους. Ως προσωρινό μέτρο, μπορεί να υπάρξει μια διευθέτηση που δεν θα τις ανακηρύσσει ανεξάρτητες Δημοκρατίες ή ένας μηχανισμός ώστε να αναγνωρίζονται ως ανεξάρτητες μονάχα από τη Ρωσία – και κανένα άλλο κράτος. Το ζήτημα αυτό μπορεί να επιλυθεί μέσω ενός ψηφίσματος του ΟΗΕ, από το οποίο η Ρωσία θα απέχει. Έτσι, ο ΟΗΕ θα αναλάβει ρόλο στην ειρηνευτική προσπάθεια. Μολονότι οι Συμφωνίες του Μινσκ δεν κατάφεραν να τερματίσουν τις συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία, εντούτοις μπορούν να διαμορφώσουν έναν μηχανισμό που θα μεταθέσει χρονικά τη διευθέτηση της αντιπαράθεσης στα ανατολικά, χωρίς εμποδίζει τον τερματισμό του μεγάλου πολέμου στην ουκρανική επικράτεια. 

6. Η Ρωσία αποσύρει όλες τις δυνάμεις της από την Ουκρανία. ΗΠΑ και ΝΑΤΟ κάνουν το ίδιο από χώρες της ανατολικής Ευρώπης. 

Η Ρωσία θα πρέπει να αποσύρει όλες τις στρατιωτικές δυνάμεις της από την Ουκρανία, δεδομένου ότι η συμφωνία θα προβλέπει μια ανεξάρτητη Ουκρανία. Η Ρωσία δεν μπορεί να αφήσει πίσω της “ειρηνευτικές δυνάμεις”. Σε αντάλλαγμα, και παράλληλα, ΗΠΑ και ΝΑΤΟ θα αποσύρουν τις δυνάμεις που προώθησαν στην ανατολική Ευρώπη και θα τις μεταφέρουν στις μόνιμες βάσεις τους.

Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να επιβάλουν στην Ουκρανία να προτείνει μια συμφωνία. Οι Ουκρανοί θα έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις και οι ίδιοι θα κληθούν να αντιμετωπίσουν το αποτέλεσμα των συνομιλιών. Οι εκκλήσεις τους για τερματισμό των εχθροπραξιών δείχνουν ότι ίσως είναι πρόθυμοι να προχωρήσουν σε μια τέτοια συμφωνία.

Πολλοί είναι αυτοί που θα καταγγείλουν μια τέτοια συμφωνία ως “φινλανδοποίηση” της Ουκρανίας. Παραπέμπει στο καθεστώς της Φινλανδίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όπου παρέμεινε ανεξάρτητη, αλλά αποδέχτηκε μια ουδέτερη στάση σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας υπό σοβιετική εποπτεία. Αυτή η ρύθμιση θα μπορούσε να είναι διαφορετική και η Ουκρανία να είναι ελεύθερη να θεσπίσει την εξωτερική της πολιτική κατά ιδία βούληση.

Ο “πουτινισμός” θα τελειώσει. Υπάρχει έντονη δυσαρέσκεια απέναντι στο καθεστώς του Κρεμλίνου και, μακροπρόθεσμα, δεν θα μπορέσει να ασκεί επεκτατική/επιθετική εξωτερική πολιτική. Ο Πούτιν θα καταρρεύσει από τις εσωτερικές του αντιφάσεις. Όταν συμβεί αυτό, η Ουκρανία και η Ρωσία θα μπορούν να διαπραγματευτούν μια νέα συμφωνία. Το πλεονέκτημα της προσέγγισης που περιγράφεται σε αυτό το άρθρο είναι ότι οι μάχες και ο όλεθρος θα λάμβαναν τέλος εδώ και τώρα. Επιπλέον, οι Ουκρανοί θα είχαν την εγγύηση ενός ανεξάρτητου κράτους και δεν θα κινδύνευαν να βρεθούν υπό ρωσική κατοχή. Πολλοί στη Δύση φαίνονται πρόθυμοι να πάνε την πολεμική σύγκρουση μέχρι τέλους, αλλά οι Ουκρανοί θα επωμιστούν βαρύ τίμημα. Καλύτερα να γίνει μια συμφωνία με τον Πούτιν τώρα.

Πηγή: Forbes