Ο κορωνοϊός έχει γίνει πλέον μέρος της καθημερινότητάς μας, αφού από τις αρχές του περασμένου Ιανουαρίου ανά το παγκόσμιο η ειδησεογραφία ασχολείται με την εξάπλωση του «νέου» ιού, τους αριθμούς των περιστατικών και των θυμάτων, τα μέτρα που λαμβάνουν τα κράτη, τις αποφάσεις και τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Η αλήθεια είναι ότι οι κορωνοϊοί «συντροφεύουν» την ανθρωπότητα εδώ και δύο σχεδόν δεκαετίες. Ο «νέος» κορωνοϊός, αυτός που ονομάστηκε «2019 nCoV», ανήκει στην ίδια οικογένεια κορωνοϊών οι οποίοι στο πολύ πρόσφατο παρελθόν έχουν προκαλέσει επιδημίες στην Κίνα αλλά και τη Μέση Ανατολή. Αυτό βεβαίως δεν είναι λόγος για εφησυχασμό και ήδη η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει μπει στη μάχη των ερευνών γύρω από τον 2019 nCoV και γενικά γύρω από την οικογένεια των κορωνοϊων.
Η επίκουρη καθηγήτρια, παιδίατρος – λοιμωξιολόγος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου, Μαρία Κολιού, εξηγεί στον «Φ» ότι «η πορεία τής υπό εξέλιξη επιδημίας με τον νέο κορωνοϊό 2019- nCoV, είναι δύσκολο να προβλεφθεί με ακρίβεια». Η συνεχής εμφάνιση «απειλών από νεοεμφανιζόμενους μικροοργανισμούς», όπως λέει, «δείχνει ότι οι διάφορες χώρες θα πρέπει να βρίσκονται σε συνεχή ετοιμότητα για την αντιμετώπισή τους».
Οι κορωνοϊοί, όπως εξηγεί η κ. Κολιού, «είναι μεγάλοι RNA ιοί με έλυτρο, οι οποίοι αφθονούν σε ανθρώπους, πουλιά και ζώα. Οι ανθρώπινοι κορωνοϊοί από πολλές δεκαετίες θεωρούνται παθογόνα που δεν προκαλούν ιδιαίτερα προβλήματα αφού συνήθως προκαλούν την ήπια εικόνα «κοινού κρυολογήματος» στον άνθρωπο».
Αυτή η εικόνα, άλλαξε κάπως, το 2002 με την «επιδημία του κορωνοϊού ο οποίος προκάλεσε το Οξύ Σοβαρό Αναπνευστικό Σύνδρομο «SARS- CoV». Ο ιός αυτός, προκάλεσε και πάλι τότε, «σοβαρή επιδημία εκκινώντας από την Κίνα και είχε ως αποτέλεσμα 8,098 επιβεβαιωμένα περιστατικά και 774 θανάτους και εκτιμώμενη θνητότητα 10%».
Ο συγκεκριμένος ιός προσέβαλε τον άνθρωπο αφού ξεκίνησε από τα ζώα. «Το φυσικό υπόδοχό του, εντοπίστηκε στις νυκτερίδες από τις οποίες προσέβαλλε άλλα άγρια ζώα αλλά και τον άνθρωπο. Προκάλεσε εισαγόμενα περιστατικά σε περισσότερες από 24 ώρες» και επιστημονικά «συνδέεται με το κύτταρο που θέλει να προσβάλει, μέσω συγκεκριμένων υποδοχέων οι οποίοι αφθονούν πάνω στα κύτταρα του κατώτερου αναπνευστικού, όπου και ασκεί κυρίως την παθογόνο δράση του».
Μετά την επιδημία του SARS CoV το 2002, το 2012 ένας επίσης πολύ παθογόνος κορωνοϊός εμφανίστηκε στις χώρες της Μέσης Ανατολής προκαλώντας το Αναπνευστικό Σύνδρομο Μέσης Ανατολής (MERS CoV)». Ο ιός αυτός, «επίσης ζωονοτικός, μεταδίδεται δηλαδή από τα ζώα στον άνθρωπο, προκάλεσε 2.494 περιστατικά και 858 θανάτους μέχρι τον Νοέμβριο του 2019». Η θνητότητά του, «ακόμα μεγαλύτερη από τον SARS CoV, υπολογίστηκε στο 36%». Σύμφωνα με την κ. Κολιού, «αν και για τη μετάδοση στους ανθρώπους ενοχοποιήθηκε ο ενδιάμεσος ξενιστής του ιού και συγκεκριμένα η καμήλα, εντούτοις φαίνεται ότι και πάλι το φυσικό υπόδοχο του ιού στη φύση είναι η νυκτερίδα».
Η μετάδοση του ιού αυτού, διαπιστώθηκε κυρίως ενδονοσοκομειακά και πολύ λιγότερο στην κοινότητα.
Η έντονη παθογόνος δράση των συγκεκριμένων ιών, οδήγησε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 2017 «να τους τοποθετήσει ψηλά στον κατάλογο προτεραιοτήτων του προκειμένου να ενθαρρυνθεί η επιστημονική έρευνα γύρω από αυτούς».
Μετά από την ενέργεια αυτή του ΠΟΥ, φθάσαμε στο 2019, όταν στο τέλος Δεκεμβρίου οι υγειονομικές Αρχές της Κίνας ανακοίνωσαν αριθμό περιστατικών πνευμονίας που οφειλόταν σε άγνωστο αίτιο στην πόλη Wuhan, στην κεντρική περιοχή της χώρας. Μέχρι τις 9 Ιανουαρίου, οι κινεζικές Αρχές ενημέρωσαν για τον εντοπισμό ενός νέου ιού που ανήκει στην οικογένεια των κορωνοϊών ως το παθογόνο που προκάλεσε την επιδημία.
Ο νέος κορωνοϊός «2019-nCoV», «παρουσιάζει φυλογενετική ομοιότητα, με τον προηγούμενο κορωνοϊό «SARS-CoV» που προκάλεσε την επιδημία το 2002-2003».
Μέσα από προκαταρκτικές εξετάσεις «διαπιστώθηκε ότι είναι πιθανόν να χρησιμοποιεί και τον ίδιο υποδοχέα, προκειμένου να προσβάλλει τα κύτταρα του αναπνευστικού. Αυτό οδηγεί στην πρόκληση παρόμοιας κλινικής εικόνας που χαρακτηρίζεται από πυρετό, βήχα και άτυπη πνευμονία».
Βέβαια, όπως προσθέτει η Κύπρια επιστήμονας, «μέχρι στιγμής φαίνεται ότι η βαρύτητα της κλινικής εικόνας είναι ηπιότερη, με αποτέλεσμα χαμηλότερη θνητότητα, που εκτιμάται μέχρι στιγμής στο 3%». Η θνητότητα είναι πιο αυξημένη σε ηλικιωμένους και σε άτομα με υποκείμενα χρόνια νοσήματα.
«Τα πρώτα περιστατικά σχετίζονταν με αγορά στην πόλη Wuhan, όπου διατίθεντο προς πώληση ζωντανά άγρια ζώα. Το υποδόχο και του ιού αυτού, πιθανολογείται ότι είναι και πάλι η νυχτερίδα, από την οποία μεταδίδεται στα άγρια ζώα και στον άνθρωπο».
Η μεταδοτικότητα του νέου κορωνοϊού από άνθρωπο σε άνθρωπο, διαπιστώθηκε σύντομα, μετά την ενδονοσοκομειακή μετάδοσή του σε αριθμό επαγγελματιών υγείας, που φρόντιζαν τους ασθενείς. «Μέχρι στιγμής φαίνεται ότι η μεταδοτικότητα του ιού είναι σημαντική, αφού καταγράφηκαν εισαγόμενα περιστατικά σε αρκετές χώρες, ενώ οι αριθμοί των διαπιστωμένων περιστατικών, αυξάνουν με ταχείς ρυθμούς».
Η Κίνα, αντλώντας από τις εμπειρίες του πρόσφατου παρελθόντος, αντέδρασε πολύ γρήγορα λαμβάνοντας δραστικά μέτρα δημόσιας υγείας, όπως για παράδειγμα το άμεσο κλείσιμο της επίμαχης αγοράς με την οποία σχετίζονταν τα περισσότερα περιστατικά στη συγκεκριμένη πόλη, καθώς και ο αποκλεισμός της εξόδου των κατοίκων τόσο της Wuhan όσο και άλλων πόλεων που παρουσίασαν επίσης περιστατικά. Δέκα ημέρες μετά την ανακοίνωση των πρώτων περιστατικών, Κινέζοι επιστήμονες ανακάλυψαν το γονιδίωμα του παθογόνου κορωνοϊού και άμεσα το διέθεσαν στην επιστημονική κοινότητα, προκειμένου να ασχοληθούν με αυτό και άλλες ερευνητικές ομάδες.
Οι διεθνείς οργανισμοί δημόσιας υγείας, όπως ο ΠΟΥ και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου Νόσων, παρακολουθούν πολύ στενά την κατάσταση, ενώ καθημερινά ανανεώνουν τις οδηγίες τους προς τα κράτη–μέλη, προκειμένου να λάβουν δραστικά μέτρα παρεμπόδισης της εισόδου περιστατικών στις χώρες τους ή έκγαιρης ανίχνευσης τυχόν περιστατικού και λήψης μέτρων πρόληψης μετάδοσης σε άλλους.
Επιστημονική μάχη κατά του ιού
«Επιστημονικές ομάδες έχουν ήδη ξεκινήσει να εργάζονται για την παρασκευή εμβολίου χρησιμοποιώντας την προηγούμενη εμπειρία με τους κορωνοϊούς «SARS – CoV» και «MERS – CoV», στοχεύοντας στη δημιουργία εμβολίου σε διάστημα μικρότερο των 3 μηνών».
Κάποια αντιικά φάρμακα που επέδειξαν υποσχόμενη δράση σε ζωικά μοντέλα κατά του «MERS – CoV», «ελέγχονται για τη δράση τους κατά του νέου κορωνοϊού. Παρόλα αυτά, η επιδημία εξελίσσεται γρήγορα και παραμένουν αρκετά κενά ακόμα στις γνώσεις μας σχετικά με τη συμπεριφορά της. Επιπλέον, το γεγονός ότι πρόκειται για RNA ιό, σημαίνει ότι μπορεί να παρουσιάσει μετάλλαξη στη συνέχεια και να προσαρμοστεί ακόμα περισσότερο στον ανθρώπινο οργανισμό, αυξάνοντας ενδεχόμενα την παθογονικότητά του».
Για παράδειγμα, ο «SARS CoV» στη διάρκεια της επιδημίας του, «μετά από μετάλλαξη αύξησε την ικανότητα πρόσδεσής του στους υποδοχείς των κυττάρων και βελτίωσε την ικανότητα ενδοκυττάριου πολλαπλασιασμού του, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η επιθετικότητά του.
Γι’ αυτό, απαιτείται στενή παρακολούθηση και μελέτη της συμπεριφοράς του ιού από τους επιστήμονες. Θα πρέπει να προσδιοριστεί το εύρος του φάσματος της κλινικής εικόνας της νόσου που προκαλεί, να εκτιμηθεί ο βαθμός και ο χρόνος κατά τον οποίο μεταδίδεται, ώστε να εντοπίζονται και παρακολουθούνται, πιο αποτελεσματικά τα άτομα που εκτέθηκαν στον ασθενή».
Εγρήγορση αλλά όχι πανικός
Από τις αρχές Ιανουαρίου η ανθρωπότητα ζει σε ρυθμούς κορωνοϊού. Στην Κίνα, οι άνθρωποι έχουν μπει σε καραντίνα και στον υπόλοιπο κόσμο τα κράτη λαμβάνουν μέτρα προστασίας των πολιτών τους, εφαρμόζοντας ελέγχους στα σημεία εισόδου στην επικράτειά τους.
Μέτρα εφαρμόζει και η Κύπρος η οποία βεβαίως δεν εξαιρείται από τον υπόλοιπο πλανήτη και σίγουρα δεν αποκλείεται η εμφάνιση κάποιου περιστατικού στο νησί. Οι επιστήμονες και στην Κύπρο τονίζουν ότι η επιδημία που ξέσπασε, κυρίως στην Κίνα, πρέπει να μας θέσει σε εγρήγορση, ωστόσο, όπως λέχθηκε και την Πέμπτη κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής Υγείας της Βουλής, δεν χρειάζεται πανικός.
Από την άλλη πρέπει να γίνει κατανοητό ότι Κινέζος, δεν σημαίνει κορωνοϊός και ότι οι άνθρωποι που προέρχονται από την Κίνα και ζουν μόνιμα στην Κύπρο (και δεν έχουν ταξιδέψει πρόσφατα στην πατρίδα τους), έχουν τις ίδιες πιθανότητες με όλο τον υπόλοιποι πληθυσμό αυτού του νησιού να προσβληθούν από τον κορωνοϊό. Γι’ αυτό οι ρατσιστικές συμπεριφορές που άρχισαν να καταγράφονται στον υπόλοιπο κόσμο καλό θα ήταν να μην αρχίσουν να αναπτύσσονται και στην Κύπρο.
Ευθύνη των πολιτών να παρακολουθούν τις εξελίξεις, να ενημερώνονται, να τηρούν τα μέτρα προσωπικής υγιεινής και να συμμορφώνονται στις υποδείξεις των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών. Ευθύνη του Κράτους η λήψη μέτρων προστασίας των πολιτών του, η ενίσχυση των δομών παροχής υπηρεσιών υγείας με τα απαραίτητα μέσα και εξοπλισμό, η εκπαίδευση και η πληροφόρηση των επαγγελματιών υγείας.
Ενημέρωση από τις Ιατρικές Υπηρεσίες
Ποιος είναι ο νέος ιός; Είναι ένας νέος ιός ο οποίος εμφανίστηκε στην Κίνα τον Δεκέμβριο του 2019 και στη συνέχεια επιβεβαιώθηκε ότι πρόκειται για κορωνοϊό ο οποίος ονομάστηκε 2019 – n CoV και είναι μέλος της ίδιας οικογένειας με τους προηγούμενους κορωνοϊούς SARS και MERS
Τι είναι οι κορωνοϊοί; Οι κορωνοϊοί είναι μια ομάδα ιών που συνήθως προκαλούν αναπνευστικές λοιμώξεις με ποικίλη σοβαρότητα στον άνθρωπο και στα ζώα. Εκτιμάται ότι οι κορωνοϊοί είναι υπεύθυνοι για ένα πολύ σημαντικό ποσοστό των κοινών κρυολογημάτων στους ενήλικες.
Από πού προήλθε ο ιός; Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ακόμη αναζητά την ακριβή προέλευση του ιού. Η πρώτη εστία μόλυνσης από τον νέο κορωνοϊό φαίνεται να εμφανίστηκε σε μια αγορά τροφίμων και ζώντων ζώων στην πόλη Wuhan. Από εκεί προήλθαν και τα πρώτα επιβεβαιωμένα περιστατικά.
Ποια είναι τα συμπτώματα του νέου ιού; Οι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν ήπια, μέτρια ή σοβαρή λοίμωξη συμπεριλαμβανομένης σοβαρής πνευμονίας, σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας, σηψαιμία και σηπτικά σοκ. Τα συμπτώματα που μπορεί να παρουσιάσει κάποιος μοιάζουν πολύ με αυτά του κοινού κρυολογήματος, τα οποία περιλαμβάνουν πυρετό, ρινική καταρροή, βήχα, πονόλαιμο, αναπνευστική δυσχέρεια και πιθανώς πονοκέλαφο. Ο ιός έχει χρόνο επώασης 14 ημέρες.
Πώς γίνεται η διάγνωση και η θεραπεία του; Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τη λοίμωξη αυτή, συνεπώς η κλινική προσέγγιση βασίζεται στην κλινική κατάσταση του ασθενούς. Η υποστηρικτική φροντίδα φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική. Επί του παρόντος δεν υπάρχουν εμβόλια κατά των κορωνοϊών.
Πόσο μεταδοτικός είναι ο ιός μεταξύ των ανθρώπων και πώς μεταδίδεται; Ο ιός φαίνεται να μεταδόθηκε αρχικά από τα ζώα στον άνθρωπο. Έχει επιβεβαιωθεί και η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο. Γίνεται μέσω σταγονιδίων του αναπνευστικού με τον βήχα και το φτάρνισμα, με την προσωπική επαφή (π.χ άγγιγμα χεριών), με το άγγιγμα μολυσμένων επιφανειών και στη συνέχεια με το άγγιγμα του στόματος ή της μύτης προτού κανείς πλύνει τα χέρια του.
Πόσο σοβαρές είναι οι λοιμώξεις που προκαλούνται από τον ιό; Ο νέος αυτός ιός φαίνεται να σχετίζεται με τον ιό SARS του 2003 και φαίνεται να έχει παρόμοια χαρακτηριστικά. Μέχρι στιγμής ο ιός φαίνεται να προκαλεί πιο ήπια συμπτώματα γρίπης μέχρι βαριά ιογενή πνευμονία και θάνατο. Ασθενείς με χρόνιες παθήσεις (υπέρταση, καρδιακά νοσήματα, διαβήτη και ηπατικές ή αναπνευστικές ασθένειες), φαίνεται να είναι πιο ευάλωτοι σε πιο σοβαρές λοιμώξεις από τον ιό αυτό.
Ποια η σημασία να λαμβάνονται αυστηρά μέτρα προφύλαξης από τους επαγγελματίες υγείας; Το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας εκτίθενται σε ασθενείς, τους θέτει σε ιδιαίτερο κίνδυνο. Οι λοιμώξεις μεταξύ των επαγγελματιών αυτών, είναι ένας από τους πρώτους τρόπους μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο. Γι’ αυτό θα πρέπει οι επαγγελματίας υγείας να ακολουθούν πιστά τα μέτρα πρόληψης.
Τι κάνουν οι ιατρικές υπηρεσίες για να αντιμετωπίσουν τον νέο αυτό ιό; Η Μονάδα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Ελέγχου Λοιμωδών Νοσημάτων των Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας, εφαρμόζουν σχέδιο δράσης για ενδεχόμενη επιδημία του ιού στην Κύπρο. Έχουν αναπτύξει και εφαρμόσει πρωτόκολλα για τη διαχείριση ύποπτων περιστατικών με βάση τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Επίσης, έχει ξεκινήσει ενημερωτική εκστρατεία προς τους επαγγελματίες υγείας και το κοινό. Ταυτόχρονα έχουν ληφθεί μέτρα ελέγχου των σημείων εισόδου της χώρας (αεροδρόμια, λιμάνια, οδοφράγματα).
Οδηγίες και συστάσεις προς τους πολίτες
Οδηγίες και συστάσεις για το τι πρέπει να προσέχουν οι πολίτες ανά τον κόσμο, έχουν εκδοθεί σε όλες τις χώρες.
Αποφύγετε όλα τα μη αναγκαία ταξίδια στην επαρχία του HUBEI, στην Κίνα.
Να ενημερώνεστε καθημερινά για την εξέλιξη της επιδημίας στους ταξιδιωτικούς προορισμούς σας.
Αποφύγετε την επαφή με ζώα, συμπεριλαμβανομένων των πουλερικών, των πτηνών και των αδέσποτων ζώων και μην καταναλώνετε ακατέργαστα και ωμά κρέατα. Μεριμνήστε ώστε το φαγητό σας να είναι ζεματιστό.
Αποφύγετε την επαφή με αρρώστους από εμπύρετα σύνδρομα και χώρους με συνωστισμό.
Πλένετε συχνά και με επιμέλεια τα χέρια σας. Κατά τη διάρκεια της πλύσης, χρησιμοποιήστε καλό αντισηπτικό σαπούνι σε όλη την επιφάνεια των παλαμών και των καρπών, χωρίς να παραμελήσετε τη ραχιαία επιφάνεια των δακτύλων, πλύνετε καλά τα χέρια παλάμη – παλάμη πάνω – κάτω, δάκτυλο – δάκτυλο, χωρίς να αμελήσετε τις πτυχές ανάμεσα στα δάχτυλα και την περιοχή κάτω από τα νύχια, τουλάχιστον επί τριάντα δευτερόλεπτα, ξεπλύντε με άφθονο νερό, στεγνώστε, με καθαρή πετσέτα ή ξηρό αέρα air dry.
Φροντίστε το αμυντικό σας σύστημα να βρίσκεται σε άριστη κατάσταση με καλή διατροφή, αποχή από το κάπνισμα, σωστή ρύθμιση χρόνιων νοσημάτων, αποφυγή καθιστικής ζωής.
Εάν εμφανίσετε βήχα, δύσπνοια, συμπτώματα λοίμωξης του αναπνευστικού συστήματος και έχετε ταξιδέψει 14 ημέρες πριν από την εμφάνιση συμπτωμάτων στην επαρχία HUBEI και ιδιαίτερα στην πόλη Wuhan της Κίνας ή έχετε έλθει σε επαφή με ασθενή υψηλού κινδύνου που βρίσκεται υπό διερεύνηση για τον ιό ή έχετε έλθει σε επαφή με επιβεβαιωμένο κρούσμα, ζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια.
Για όσους υποχρεωτικά θα ταξιδέψουν στην Κίνα, οι Ιατρικές Υπηρεσίες και Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας του Υπουργείου Υγείας εδώ και αρκετές ημέρες έχουν δώσει πληροφορίες, συστάσεις και οδηγίες για τη λήψη προστατευτικών μέτρων.
Σύμφωνα με ενημέρωση από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC), ο κίνδυνος για τον ταξιδιώτη θεωρείται μέτριος.
Συνιστάται να αποφύγετε το ταξίδι προς την πόλη Wuhan της Επαρχίας Hubei, αν δεν είναι απολύτως απαραίτητο.
Μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο κατά του ιού.
Οι πολίτες που επισκέπτονται την πόλη Wuhan προτρέπονται όπως:
Πλένουν συχνά τα χέρια τους με ζεστό νερό και σαπούνι για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα. Αν δεν υπάρχουν διαθέσιμα να χρησιμοποιούνται αλκοολούχα αντισηπτικά.
Καλύπτουν το στόμα και τη μύτη με χαρτομάντιλο ή με το μανίκι (όχι με το χέρι) σε βήχα ή φτάρνισμα. Σε περίπτωση χρήσης χαρτομάντιλου συστήνεται η άμεση απόρριψή του και πλύσιμο των χεριών με ζεστό νερό και σαπούνι.
Αποφεύγουν την επαφή με τα ζώα (ζωντανά ή νεκρά) και εκκρίσεις τους.
Αποφεύγουν την αγορά ζώων και προϊόντων ζωικής προέλευσης (όπως μη μαγειρεμένο κρέας).
