Επισκεπτόμενος κάποιος τον δήμο Λευκωσίας και τον δήμο Πάφου και συγκρίνοντας τα έργα υποδομής και ανάπλασης που έχουν υλοποιηθεί στους δύο αυτούς δήμους την τελευταία πενταετία, είναι ξεκάθαρο ότι τα εύσημα ανήκουν στον δήμο Πάφου. Μετά την επιλογή του ως πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2017 και μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα δύο ετών (2015-2017), ο δήμος Πάφου έχει υλοποιήσει με μεγάλη ταχύτητα και μεγάλη επιτυχία πάνω από 10 έργα υποδομής και ανάπλασης, τα οποία έχουν αναδείξει και αναβαθμίσει το κέντρο της πόλης και συνεπώς την ποιότητα ζωής του πολίτη σε πολύ μεγάλο βαθμό. Τα έργα αυτά συμπεριλαμβάνουν ανάπλαση πλατειών και πολιτιστικών κέντρων, ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και αποκατάσταση κτηρίων πολιτιστικής κληρονομιάς.
Από την άλλη, ο δήμος Λευκωσίας, παραμένει μέχρι και σήμερα τόσο στα μάτια και στην αντίληψη του πολίτη αλλά και του κάθε επισκέπτη, ένα ατελείωτο και προβληματικό εργοτάξιο, το οποίο ξεκίνησε με την έναρξη των εργασιών του Νέου Δημαρχείου Λευκωσίας το 2011 και της Πλατείας Ελευθερίας το 2012, ταλαιπωρώντας τους πολίτες στην καθημερινότητά τους και υποβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής τους την τελευταία δεκαετία. 
Γιατί όμως αυτή η σύγκριση μεταξύ των δύο δήμων είναι σημαντική; Συγκρίνοντας κάποιες από τις βασικές αρχές στους πρόσφατους απολογισμούς των δύο αυτών δήμων, όπως τις στρατηγικές, τον προγραμματισμό και τη διαδικασία υλοποίησης των έργων υποδομής και ανάπλασης, μας δίνεται η ευκαιρία να ερευνήσουμε από πού πηγάζει η επιτυχία του δήμου Πάφου και πού εστιάζεται το πρόβλημα/ αναποτελεσματικότητα του δήμου Λευκωσίας.

* Προϋπολογισμός – αντίκτυπο έργων: Αρχικά διακρίνεται μια μεγάλη διαφορά στο ύψος της δαπάνης του συνολικού προϋπολογισμού των έργων υποδομής και ανάπλασης. Ο συνολικός προϋπολογισμός δαπάνης των έργων υποδομής και ανάπλασης τα οποία υλοποιούνται και έχουν υλοποιηθεί την τελευταία πενταετία από τον δήμο Λευκωσίας είναι €129.600.000. Αυτό συμπεριλαμβάνει και την αύξηση δαπάνης της Πλατείας Ελευθερίας και του περιβάλλοντα χώρου από τον αρχικό προϋπολογισμό των €23.985.130 στα €45.800.000. Από την άλλη, τα 10 έργα υποδομής και ανάπλασης του δήμου Πάφου, όλα υλοποιημένα εκτός από ένα το οποίο θα υλοποιηθεί εντός του 2020, έχουν συνολικό προϋπολογισμό δαπάνης μόλις €28.070.000. Παρόλο που ο δήμος Λευκωσίας υλοποιεί έργα κατά €101 εκατ. μεγαλύτερου συνολικού προϋπολογισμού δαπάνης, ο δήμος Πάφου έχει επιτύχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στην καλαισθησία και εμφάνιση της πόλης με πολύ μικρότερο προϋπολογισμό δαπάνης. 

 

* Εγγύτητα έργων υποδομής – ορισμός κέντρου πόλης: Ίσως ένας από τους λόγους που το αποτέλεσμα και το θετικό αντίκτυπο στην πόλη της Πάφου είναι μεγαλύτερο από αυτό της Λευκωσίας, πέραν του ότι τα 9 από τα 10 έργα της Πάφου είναι ολοκληρωμένα, ενώ αντίθετα στον δήμο Λευκωσίας ολοκληρώθηκε μόνο ένα έργο από τα 8, είναι η εστίαση της υλοποίησης των έργων υποδομής και ανάπλασης εντός του στενού πυρήνα στο κέντρο της πόλης. Αν εξαιρεθούν τα έργα του «Κόμβου στην Είσοδο της Πάφου» και της «Ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων της Κάτω Πάφου», τα υπόλοιπα έργα υποδομής και ανάπλασης εστιάζονται εντός μιας ακτίνας 520 μέτρων. Αντιθέτως, στον δήμο Λευκωσίας, εξαιρώντας το έργο των ποδηλατοδρόμων σύνδεσης των Πανεπιστημίων, τα έργα υποδομής και ανάπλασης εστιάζονται σε μια ακτίνα πέραν των 1,25 χιλιομέτρων. Με την εγγύτητα των έργων υποδομής και ανάπλασής του, ο δήμος Πάφου έχει καταφέρει να προσδιορίσει ξεκάθαρα το κέντρο της πόλης, ενώ αντιθέτως ο ορισμός του κέντρου στον δήμο Λευκωσίας παραμένει ακόμη απροσδιόριστος. 

* Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης έργων: Ένα από τα αρνητικά του δήμου Λευκωσίας και τα εν γένει προβλήματα που σήμερα αντιμετωπίζει, οφείλονται στην καθυστέρηση της ολοκλήρωσης των έργων η οποία δημιουργεί κυκλοφοριακή συμφόρηση σε πολλαπλά σημεία στην πόλη, λόγω της παράλληλης υλοποίησής τους, με αποτέλεσμα την ταλαιπωρία και αγανάκτηση των πολιτών, αλλά και την οικονομική καταστροφή καταστηματαρχών/ επιχειρηματιών. Αυτό έχει προκύψει σε μια ύστατη προσπάθεια του δήμου Λευκωσίας να μην χάσει τη συγχρηματοδότηση των έργων, τα οποία είχαν εγκριθεί από το 2015, από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και τον Κρατικό Προϋπολογισμό εντός του χρονοδιαγράμματος 2014 – 2020. Αντιθέτως, ο δήμος Πάφου με εξαίρεση του έργου «Ενοποίηση των Αρχαιολογικών Χώρων Κάτω Πάφου», λόγω εύρεσης αρχαίων, έχει υλοποιήσει τα έργα εντός μιας μόνο διετίας με αποφασιστικότητα και συστηματικότητα, αποδεικνύοντάς το μέσω καλής οργάνωσης και παρακολούθησης, αλλά και τήρησης αυστηρών χρονοδιαγραμμάτων των εργασιών των έργων.
 
* Ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς: Η πολιτιστική κληρονομιά είναι το τι έχουμε κληρονομήσει από παλαιότερες γενεές και είναι το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον που καθορίζουν και θα καθορίζουν τον χαρακτήρα μιας πόλης. Για τον λόγο αυτό η διατήρηση και η ανάδειξή της είναι ζωτικής σημασίας. Όλα τα έργα υποδομής και ανάπλασης του δήμου Πάφου και η ανάπλαση των περιβαλλόντων χώρων τους, εξαιρουμένου του «Κυκλοφοριακού Κόμβου στην Είσοδο της Πάφου», εστιάζονται στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης, κάτι το οποίο έχει επιτευχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Αντιθέτως, στον δήμο Λευκωσίας, παρ’ ότι υπάρχει πληθώρα έργων πολιτιστικής κληρονομιάς και ιστορικού χαρακτήρα, αυτός περιορίζεται σε μόνο ένα έργο, την «Αποκατάσταση του Δημοτικού Θεάτρου». 

 
* Μέθοδος ανάθεσης έργων: Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι η καλύτερη ποιότητα αρχιτεκτονικής προέρχεται ως επί το πλείστον μέσω της μεθόδου προκήρυξης αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, με τα πλείστα βραβευμένα έργα στα κρατικά βραβεία αρχιτεκτονικής να αναδεικνύονται μέσω της μεθόδου αυτής. Ο δήμος Πάφου και πάλι έθεσε το σωστό παράδειγμα προκηρύσσοντας αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς για τα 5 από τα 10 έργα υποδομής και ανάπλασής του, με παράδειγμα το Μαρκίδειο Θέατρο από τους αρχιτέκτονες Simpraxis, το οποίο απέσπασε Κρατικό Βραβείο Αρχιτεκτονικής το 2020. Από την άλλη, ο δήμος Λευκωσίας, εξαιρώντας το έργο «Ανάπλασης Πλατείας Ελευθερίας και Περιβάλλοντα Χώρου», περιορίστηκε σε εσωτερικό σχεδιασμό στις μεθόδους μειοδοτικών διαγωνισμών για τα έργα υποδομής και ανάπλασής του. 

* Συμπέρασμα: Ο δήμος Πάφου έχει πετύχει να δημιουργήσει ένα μοντέλο σωστού προγραμματισμού με μεθοδικότητα και όραμα. Έχει καταφέρει την τελευταία πενταετία με έναν πολύ χαμηλό προϋπολογισμό σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να αναδείξει την πολιτιστική του κληρονομιά, να αναπλάσει και να αναδιαμορφώσει πλατείες και κτήρια αναβαθμίζοντας το κέντρο της πόλης και βελτιώνοντας παράλληλα την ποιότητα ζωής του πολίτη. Παρόλο που οι δύο δήμοι στο μέγεθός τους και σε άλλες πολλές πτυχές έχουν μεγάλη διαφορά, ο δήμος Λευκωσίας έχει πολλά να αποκομίσει από το επιτυχημένο μοντέλο του δήμου Πάφου. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι γίνονται και έχουν γίνει έργα υποδομής και ανάπλασης στον δήμο Λευκωσίας. Όμως, είναι έντονο το αίσθημα ταλαιπωρίας και αγανάκτησης των πολιτών και αυτό οφείλεται στον κακό προγραμματισμό, την κακή οργάνωση και την έλλειψη οράματος του δήμου Λευκωσίας.

 
Πρέπει να βρει τον χαρακτήρα της
 
Είναι αναγκαίος ο ορισμός τόσο του χαρακτήρα της Λευκωσίας όσο και του κέντρου της και αυτό θα επιτευχθεί με την υλοποίηση έργων προτεραιότητας. Τα έργα αυτά αφορούν στη σταδιακά ακτινωτή ανάπλαση της πόλης, ξεκινώντας από τον πυρήνα της εντός των τειχών παλαιάς πόλης και συνεχίζοντας προς τα έξω. 
1. Παλαιός πυρήνας: Ο χαρακτήρας της Λευκωσίας είναι η εντός των τειχών παλαιά πόλη και τα γραφικά της δρομάκια. Όπως έχει επιτυχώς αναπλαστεί η περιοχή Ταχτ Ελ Καλέ, η περιοχή στην πύλη Αμμοχώστου, η οδός Ερμού, η οδός Πενταδακτύλου, η πύλη Πάφου και τώρα η περιοχή του Νέου Δημαρχείου. Είναι σημαντικό να δοθεί προτεραιότητα στην άμεση ανάπλαση όλου ανεξαιρέτως του ιστορικού πυρήνα, με αναπαλαίωση των παραδοσιακών προσόψεων και λιθόστρωση των δρόμων, καθώς και με υποχρεωτική αφαίρεση όλων των εμπορικών διαφημιστικών πινακίδων. Ο παραδοσιακός ιστορικός πυρήνας πρέπει να γίνει πόλος έλξης πολιτισμού και αξιοθέατο στους επισκέπτες. 
2. Ενετικό τείχος: Το ενετικό τείχος είναι ένα αρχαιολογικό ιστορικό μνημείο το οποίο είναι το εντονότερο δομημένο στοιχείο στο κέντρο της πόλης. Είναι σημαντική η αποκατάσταση και ανάδειξή του καθ’ όλη του την έκταση, κάτι το οποίο δυστυχώς δεν έχει γίνει με τον προμαχώνα Ντα Βίλα κατά τη διάρκεια του έργου της πλατείας Ελευθερίας. Η φωταγώγηση και ανάδειξή του σαν σημείο αναφοράς στην πόλη είναι επιτακτική. 
3. Τάφρος: Το κέντρο της Λευκωσίας έχει τεράστια ανάγκη από χώρους πρασίνου. Η τάφρος είναι ο μόνος μη δομημένος χώρος ο οποίος δύναται να αξιοποιηθεί σαν ένα συνεχές γραμμικό πάρκο, ξεκινώντας από την Πύλη Πάφου μέχρι την Πύλη Αμμοχώστου με έντονο το συμπαγές και μη πράσινο με χώρους ξεκούρασης, αναψυχής και εκτόνωσης. Με την ολοκλήρωση των έργων της πλατείας Ελευθερίας και του περιβάλλοντα χώρου έχει παρουσιαστεί η δυνατότητα αξιοποίησης όλης της τάφρου κατά μήκος των τειχών σαν ένας ζωτικής σημασίας πνεύμονας πρασίνου στον τόσο έντονα δομημένο αστικό ιστό.
4. Στασίνου & Σαλαμίνος: Η Λευκωσία δεν έχει παραλιακό μέτωπο, όμως το εξωτερικό τόξο της τάφρου και η Λεωφ. Στασίνου με την επέκτασή της στην οδό Σαλαμίνος και Σπύρου Χριστοδούλου είναι ό,τι πιο κοντινότερο έχει η Λευκωσία σε ένα αντίστοιχο παραλιακό μέτωπο. Ένα μικρό μέρος της έχει ήδη αναπλαστεί λόγω του έργου της πλατείας Ελευθερίας, όμως είναι σημαντική η ενιαία και άμεση ανάπλαση ολόκληρης της λεωφόρου αυτής μαζί με την επέκτασή της με πλατιά πεζοδρόμια, ποδηλατόδρομους, χώρους πρασίνου, σκίασης και ξεκούρασης. Η Στασίνου και Σαλαμίνος είναι το σημαντικό όριο μεταξύ του παλαιού πυρήνα και της νέας πόλης και σαν άξονας σημασίας πρέπει να έχει και την ανάλογη εμφάνιση και λειτουργία. 
5. Νέα πόλη: Έργα του δήμου Λευκωσίας όπως το εμπορικό τρίγωνο Μακαρίου – Στασικράτους – Ευαγόρου θα αναβαθμίσουν την πόλη σε μεγάλο βαθμό, όπως επίσης και τα κυβερνητικά έργα όπως το Παλαιό ΓΣΠ και το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο. Όμως είναι σημαντικό να προηγηθεί η ανάδειξη της ιστορικής πολιτιστικής κληρονομιάς της Λευκωσίας που είναι ο παραδοσιακός πυρήνας, το Ενετικό Τείχος και η τάφρος για να οριστεί ο πραγματικός χαρακτήρας της πόλης προτού θυσιαστούν τεράστια κονδύλια χρηματοδότησης για έργα τα οποία εξυπηρετούν άλλο σκοπό πέραν από αυτό. 

*Αρχιτέκτονας, M. Arch, B. Arch, B.F.A.