O τομέας της ενέργειας και ιδιαίτερα των ΑΠΕ αποτελεί ένα από τους κυριότερους πυλώνες της κυπριακής οικονομίας και θεωρώ πρέπει να τον προφυλάξουμε και παράλληλα να σχεδιάσουμε έξυπνα και τολμηρά με ορίζοντα πλέον το 2030, 2040 και 2050. Οι Κύπριοι δεν ήταν έτοιμοι για τη αρχική πράσινη μετάβαση αν πάω 10-15 χρόνια πίσω, όμως σήμερα είναι πανέτοιμοι φτάνει να δοθούν σωστά κίνητρα χωρίς γραφειοκρατία και διαδικασίες που κατανοούν οι λίγοι, οι διάφοροι σύμβουλοι που χρεώνουν πολύ ακριβά και αυτό αφορά τα μεγάλα έργα των ΑΠΕ για παραγωγή ενέργειας, για τους κρατικούς οργανισμούς, τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά για αυτοκατανάλωση με σκοπό την πραγματική μείωση στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος.
Η Κύπρος δεν έχει καμία άλλη επιλογή από το να διπλασιάσει τα εγκατεστημένα μεγαβάτ από τα συστήματα των ΑΠΕ (αιολικά, φωτοβολταϊκά, βιομάζα κ.τ.λ.). Σήμερα έχουμε περίπου 500 μεγαβάτ από ΑΠΕ, θεωρούμε ότι ήταν εφικτό να είχαμε 1.000 μεγαβάτ από συστήματα των ΑΠΕ και να είχαμε από το 2014-2015 ένα μεγάλο σύστημα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας υπό τη διαχείριση του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς ως εθνικό έργο υποδομής και δημοσίου συμφέροντος για την ασφάλεια και τη σταθερότητα του δικτύου αλλά και την περαιτέρω εισδοχή των συστημάτων από ΑΠΕ χωρίς περιορισμούς και αποκοπές στην παραγωγή τους. Σήμερα θεωρούμε ήταν εφικτό να είχαμε εγκατεστημένα τουλάχιστον 250 – 300 μεγαβάτ από αιολική ενέργεια και όχι να έχουμε μείνει περιορισμένοι στα πρώτα 157,5 από το 2015. Προτείναμε το 2018 ένα πλαίσιο καθορισμένης κατώτατης και ανώτατης τιμής ορισμένου χρονικού διαστήματος για να μπορούν αυτά τα έργα να εξασφαλίσουν χρηματοδοτήσεις, δυστυχώς όμως δεν εισακουστήκαμε αν και έρχεται σήμερα η ΡΑΕΚ και θέτει έμμεσα αυτό το πλαίσιο για τα έργα των ΑΠΕ του πρώτου σχεδίου που έκλεισε τον Απρίλιο του 2018 και στο πλαίσιο της ΡΑΕΚ συμφωνούν κατά κάποιο τρόπο με δημόσιες τοποθετήσεις τους το ΕΤΕΚ, ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Καταναλωτών, κάποιοι Σύνδεσμοι των ΑΠΕ και πρώην αξιωματούχοι της πολιτείας από τον τομέα της ενέργειας. Είναι η ώρα το Υπουργείο Ενέργειας να δει ξανά διαφορετικά τη συνεισφορά της αιολικής ενέργειας και να μελετήσει με τη δική μας τεχνοκρατική βοήθεια ως ο αρμόδιος Σύνδεσμος νέα στοχευμένα σχέδια για περαιτέρω εγκατάσταση αιολικής τεχνολογίας. Έτσι σε συνδυασμό με τη ραγδαία ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών θα υπάρχει πιο ισοζυγισμένο και δίκαιο ενεργειακό μείγμα. Όλα όμως προϋποθέτουν την ασφάλεια και τη σταθερότητα του δικτύου με μοναδικό τρόπο σήμερα την αποθήκευση και την παράλληλη λειτουργία των θερμικών/υβριδικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρισμού.
Ο ρόλος της ΑΗΚ στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον
Η ΑΗΚ έχει ενδιαφέρον σε έργα των ΑΠΕ και κυρίως φωτοβολταϊκών, όμως η ΑΗΚ σωστά ρυθμίζεται μέσω της ΡΑΕΚ. Δεν είμαστε από αυτούς που θέλουν σε καμία περίπτωση να κατασπαράξουν την ΑΗΚ και θέλουμε την ΑΗΚ να διατηρηθεί ισχυρή. Σαφέστατα έχει δικαίωμα στο στρατηγικό της πλάνο να σχεδιάζει και την ανάπτυξη των ΑΠΕ όμως δεν μπορεί άμεσα να έχει τον ίδιο ρόλο πλέον στην παραγωγή όπως συμβαίνει με τα συμβατικά καύσιμα για να παίξει σωστά το ρόλο του ο ανταγωνισμός. Όμως βλέπω την ΑΗΚ σε βάθος χρόνου να μπορεί να παραμείνει εξίσου σημαντικός παίκτης και στις ΑΠΕ. Η ΑΗΚ έχει εξασφαλίσει ένα τεράστιο δώρο από αυτή την κυβέρνηση – την ιδιοκτησία του δικτύου που αυτό αποτελεί τον «κρατικό» πλούτο της και την εθνική ασφάλεια μας και έπρεπε να είχε σχεδιάσει ήδη την περισσότερη επάρκεια και να ήταν σε τέτοια αναβάθμιση για εγκατάσταση διπλάσιων μεγαβάτ από ΑΠΕ. Ας πούμε στην Ελλάδα ο ιδιοκτήτης του δικτύου δεν είναι η ΔΕΗ αλλά ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ). Η δραστηριοποίηση ιδιωτών σε υβριδικούς σταθμούς και μιλάμε κυρίως για φυσικό αέριο θα δώσουν ορθότερη ανάμειξη στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας. Σε λίγα χρόνια θα έχουμε μπροστά μας παράλληλα ιδιωτικές εταιρείες παραγωγής ηλεκτρισμού από φυσικό αέριο, με περαιτέρω προτεραιότητα στις ΑΠΕ σε συνδυασμό με συστήματα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας. Μόνο έτσι θα εμβολιαστεί ουσιαστικά η ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού. Από την άλλη το μοντέλο αγοράς ενέργειας που αποφάσισε η ΚΔ το 2014 με σκοπό την πλήρη λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού θα το δούμε στην πράξη πολύ σύντομα και αν υπάρχουν λάθη και στρεβλώσεις και τελικά δεν μειώνεται ο ηλεκτρισμός στους καταναλωτές, με βάση και τις διάφορες αναφορές ειδικών στον τομέα όπως το ΕΤΕΚ, οφείλουμε να προβούμε σε τέτοιες αλλαγές που θα πρέπει με σοβαρά επιχειρήματα να πείσουμε και την ΕΕ αν απαιτηθεί και δεν πρέπει να κρυφτούμε σε αυτό.
Γαλάζια ενέργεια – πλωτές μονάδες ΑΠΕ
Είναι πραγματικά η κατάλληλη στιγμή για τέτοιες μελέτες και πιθανά νέα δεδομένα που μπορούν να προκύψουν και θα αφορούν την εξέλιξη της Κύπρου σε ένα πιο πράσινο μοντέλο αλλά και τη σημασία που πρέπει να δώσουμε για τη Γαλάζια Ενέργεια. Μεταξύ άλλων αφορά και το έντονο ενδιαφέρον μας ως ΣΑΕΚ για τις πλωτές μονάδες αιολικών (πχ. εξέταση και μελέτη για διασύνδεση ως έργο κοινού ενδιαφέροντος – ΕΚΕ μέσω των Ευρωπαϊκών διχτύων TYNDP ή/και από άλλα Ταμεία και χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΕ), ένα θέμα που θέσαμε επίσημα στο αρμόδιο Υπουργείο αλλά και δημόσια το 2019. Μελετάμε συνεχώς και παρακολουθούμε όλο αυτό το διάστημα τις διάφορες εξελίξεις και πρέπει να αναφέρουμε ότι σε Ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει ραγδαία ανάπτυξη σε πλωτά αιολικά (παραδείγματα Γαλλίας, Αγγλίας και άλλων προηγμένων χωρών). Η δράση αυτή θα αφορά τους εθνικούς στόχους της ΚΔ για το 2030.
Ενεργειακές Κοινότητες και Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία
Ως κράτος οφείλουμε να κινηθούμε πιο έντονα και δραστικά για την άμεση εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας που αφορά τις Ενεργειακές Κοινότητες προς όφελος των πολλών, με σεβασμό και προστασία στο Περιβάλλον. Πιστεύουμε είναι ένα μέτρο που μπορεί να συνάδει με την εξέλιξη της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε συνδυασμό στους 20 Δήμους και στα 30 Συμπλέγματα των Κοινοτήτων που θα εφαρμοστούν σταδιακά ως τα μέσα του 2024.
Στην ιδιαιτερότητα της Ημικατεχόμενης Πατρίδας μας, απαιτείται η εκπόνηση θα έλεγα και η εφαρμογή με παράλληλες Πράσινες Συμφωνίες. Η ανάπτυξη και η εφαρμογή μιας «Συμφωνίας» σε ολόκληρη την Πατρίδα μας, ως ακόμη ένα σοβαρό Μέτρο Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), μεταξύ των Ελεύθερων Περιοχών και των Κατεχομένων (ακόμη και πριν την λύση) και η περαιτέρω ανάπτυξη και εφαρμογή της «Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας» στις Ελεύθερες Περιοχές είναι ένα σημείο που πρέπει να μας απασχολήσει πολύ σοβαρά.
Φτηνότερος ηλεκτρισμός
Σχέδια χορηγιών του υπουργείου Ενέργειας
Πρέπει να πούμε, ότι είμαστε ικανοποιημένοι ως τεχνοκράτες, από τα σχέδια χορηγιών που έχει εξαγγείλει το Υπουργείο Ενέργειας για να βοηθήσει κατηγορίες πολιτών να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά και να προχωρήσουν σε θερμομόνωση της οροφής του κτηρίου τους. Όμως υπάρχουν μεγάλα περιθώρια αν θέλουμε η Κύπρος να έχει πιο στοχοπροσηλωμένο όραμα στην πραγματική πράσινη μετάβαση και πιστεύουμε είναι η ευκαιρία μας μέσω του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της ΚΔ και του κομματιού που αφορά τη πράσινη μετάβαση να επωφεληθούν χειροπιαστά οι πολίτες και οι επιχειρήσεις για μείωση των λογαριασμών του ηλεκτρισμού τους. Ένα παράδειγμα είναι η αυξημένη επιδότηση – 100% σε ευάλωτους και 50% στους υπόλοιπους πολίτες για εγκατάσταση net metering φωτοβολταϊκών και virtual net billing με όριο για παράδειγμα τα 500 κιλοβάτ και όχι τα 10 κιλοβάτ σε επιχειρήσεις. Δεν πρέπει να βάζουμε σε χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδοτήσεων τους επιχειρηματίες που θέλουν να καλύψουν την αυτοκατανάλωση τους για φθηνότερο ηλεκτρισμό στην ίδια μοίρα με τους μεγάλους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ.
Απόβλητα και ανακύκλωση
Να προχωρήσουμε με τη δημιουργία μονάδας καύσης οικιακών στέρεων αποβλήτων σε κλιβάνους υψηλής τεχνολογίας, φιλικούς στο περιβάλλον, χαμηλών εκπομπών, με προοπτική παραγωγής ηλεκτρισμού από τα απόβλητα, η οποία ταξινομείται στο ποσοστό των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Είναι επιτακτική ανάγκη για να αποφύγουμε την υγειονομική ταφή αποβλήτων που γίνεται εδώ και χρόνια, παλαιότερα σε Κοτσιάτη και Βατί και τώρα ένα μεγάλο μέρος στην Κόσιη.
Την ίδια ώρα που όλοι μιλάμε για την ανακύκλωση και όντως μπορεί να έχουμε καταφέρει σε ένα βαθμό το θέμα συνείδησης, την ίδια ώρα θέλουμε να κάνουμε τον πολίτη συμμέτοχο σε αυτό με πραγματικό οικονομικό όφελος στην τσέπη του καθενός μας. Γι’ αυτό, θεωρούμε ότι είναι αναγκαία η εκπόνηση μιας μελέτης που θα καταδείξει ότι η πατρίδα μας μπορεί να επεξεργαστεί τα ανακυκλώσιμα υλικά και να παράξει δευτερογενείς ποιότητας υλικών, με τα σωστά κίνητρα.
Μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 55%
Fit for 55, εξέταση για καταβολή οικονομικής αποζημίωσης για τη ρύπανση στα κατεχόμενα με βάση το ετήσιο φορτίο έκλυσης του διοξειδίου του άνθρακα
Η υιοθέτηση του Ευρωπαϊκού στόχου μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 55%, έναντι 40%, μέχρι το 2030, που αποφασίστηκε, ήδη δημιουργεί νέες προκλήσεις, αλλά και ευκαιρίες. Με λίγα λόγια μπορεί να αποτελέσει ευλογία ή κατάρα εάν δεν ενεργήσουμε προληπτικά και αν δεν προετοιμαστούμε κατάλληλα.
Όπως πχ. η ΑΗΚ μετατοπίζει στους καταναλωτές το κόστος για την αγορά δικαιωμάτων διοξειδίου του άνθρακα, το οποίο ανέρχεται περίπου στα €300 εκ. (3.300.000 τόνοι CO2/έτος Χ €85/τόνο). Επισημαίνεται δε, ότι για τον κάτοικο στις Ελεύθερες Περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας αντιστοιχεί μια παραγωγή 9 τόνων CO2. Αυτό σημαίνει, ότι σήμερα πληρώνουμε μια ολική ρύπανση των €800 εκ. (1.000.000 κάτοικοι Χ 9 τόνοι CO2/έτος Χ €85/τόνο), το οποίο ποσό δεν πληρώνεται στα κατεχόμενα.
Αρά μπορούμε σε πολίτικο επίπεδο και στο λεγόμενο κόστος που επικαλούμαστε όλοι κατά διαστήματα στην Τουρκία να πρέπει εξεταστεί σοβαρά πλέον, η καταβολή οικονομικής αποζημίωσης για τη ρύπανση στα κατεχόμενα που με μια πρόχειρη εκτίμηση μας πιο πάνω μπορεί να αγγίζει και τα €800 εκατ. ετησίως, όπως πληρώνουν όλες οι Χώρες (Ελεύθερες Περιοχές Κυπριακής Δημοκρατίας), αναφορικά με το ετήσιο φορτίο έκλυσης του διοξειδίου του άνθρακα (CO2), όπως καθορίζεται Παγκοσμίως μέσω του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), αφού αφενός ολόκληρη η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και αφετέρου το περίκλειστο νησί Κύπρος ορίζεται ως ένα ενιαίο οικοσύστημα. Είναι γεγονός, ότι σήμερα οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης χρεώνονται άμεσα ή έμμεσα την έκλυση του διοξειδίου του άνθρακα (CO2).
Πιθανή ηλεκτρική διασύνδεση Τουρκίας – κατεχομένων
Ας σκεφτούμε τι θα γίνει, αν προωθηθεί και εγκατασταθεί ηλεκτρική διασύνδεση Τουρκίας – κατεχομένων, με το εφιαλτικό – ρεαλιστικό σενάριο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τον επικείμενο πυρηνικό αντιδραστήρα του Ακιουγιού. Δηλαδή αν δεν προνοήσουμε έγκαιρα, τα κατεχόμενα σε κάποια φάση θα μπορούν να πωλούν ρεύμα στις ελεύθερες περιοχές. Επισημαίνεται δε, ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αποφασίσει τον Ιανουάριο 2022 την ταξινόμηση παραγωγής ατομικής ενέργειας ως «καθαρή ενέργεια», τουλάχιστον με μια μεταβατική περίοδο μέχρι το 2045.
Άρα για να πετύχουμε όλα τα πιο πάνω, πρέπει να κινηθούμε πιο γρήγορα, πιο τολμηρά και πιο στοχευμένα.
Μεγαλύτερη επιδότηση χωρίς περιορισμό
Καύσιμα κίνησης, ηλεκτρικά/υβριδικά αυτοκίνητα
Το θέμα με τα καύσιμα κίνησης όλο και αυξάνεται. Θα πρέπει να δοθεί μεγάλη έμφαση στο πραγματικό έλεγχο στη διασύνδεση της τελικής τιμής καταναλωτή με τη διεθνή τιμή πετρελαίου που αφορά τα καύσιμα. Παράλληλα θα πρέπει να δοθούν περαιτέρω κίνητρα για τα ηλεκτρικά/υβριδικά αυτοκίνητα (π.χ. €15.000 ποσό επιδότησης χωρίς περιορισμό αιτήσεων – κάτι παρόμοιο πράττει η Μάλτα, αντί για €9.000 και €7.500 με περιορισμό αιτήσεων), στοχευμένα σχέδια παραγωγής βιοκαυσίμων και παραγωγής πρασίνου υδρογόνου για τις μεταφορές.
*Εκτελεστικός διευθυντής Συνδέσμου Αιολικής Ενέργειας Κύπρου (ΣΑΕΚ).
