Η μέχρι τώρα ανάλυση για την ακρίβεια, η οποία φαίνεται να οδεύει πια σε διψήφιο αριθμό, γινόταν στη βάση κυρίως της επίδρασης της ανόδου των τιμών στην οικονομία και την ανάπτυξη, όσο και στις άνισες της επιπτώσεις στα διάφορα κοινωνικά στρώματα. Πέραν όμως από τις καθαρά οικονομικές συνέπειες είναι πολύ πιθανόν μια παρατεταμένη αυξητική πορεία των τιμών – κυρίως τροφίμων – να επιφέρει και πολιτικές ανακατατάξεις ανά το παγκόσμιο.
Έχουμε δει πως και πόσο η γενική αύξηση των τιμών είναι άμεσα συνυφασμένη με αύξηση στις τιμές των τροφίμων. Πόσο μάλλον όταν τη δεδομένη στιγμή η πολεμική σύρραξη επηρεάζει άμεσα το 30% της παγκόσμιας εξαγωγής σιτηρών και το 15% των παγκόσμιων εξαγωγών καλαμποκιού. Οι τιμές τροφίμων σύμφωνα με τον δείκτη τιμών του FAO είναι κατά 71% πιο πάνω σήμερα απ’ ότι πριν 2 χρόνια (Απρίλιο). Η μεγαλύτερη σχετική άνοδος διετίας για σχεδόν 15 χρόνια.
Η ιστορία μας διδάσκει πως σημαντικές αυξήσεις στις τιμές τροφίμων, και ακόμη χειρότερα, ελλείψεις, έχουν την ικανότητα να προκαλούν κοινωνικές αναταραχές, πολιτικές ανακατατάξεις αλλά ακόμη και επαναστάσεις. Ένα τρανταχτό παράδειγμα είναι η «Αραβική Άνοιξη» η οποία συνέπεσε με τη τελευταία φορά που παρατηρήθηκαν ανάλογες αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων. Παρόμοια φαινόμενα είναι διάσπαρτα στην ανθρώπινη ιστορία. Παρά τα τόσα κοινωνικά θέματα στη τσαρική Ρωσία, ήταν η έκρηξη στις τιμές των τροφίμων και οι ελλείψεις που σηματοδότησαν το τέλος της. Μελετητές της οικονομικής ιστορίας αναφέρονται στην οικονομική μιζέρια ως γενεσιουργό αιτία για τις επαναστάσεις στην γηραιά ήπειρο το 1847/48. Και όλοι θυμούνται τον ρόλο που έπαιξε ο λιμός στη Γαλλική επανάσταση του 1789 όσο και την χαρακτηριστική δήλωση που αποδίδεται στη Μαρία Αντουανέτα «αφού δεν έχουν ψωμί, ας φάνε παντεσπάνι».
Όσο συνεχίζεται ο πόλεμος και οι κυρώσεις, οι κυβερνήσεις που δεν θα μπορούν να εγγυηθούν την απρόσκοπτη προσφορά τροφίμων ενδεχομένως να βρεθούν ενώπιον του κινδύνου αντικατάστασης ή/και κατάρρευσης. Αν και επαναστάσεις είναι κατά πολύ λιγότερο πιθανές να επισυμβούν στην Ευρώπη σήμερα παρά σε άλλες περιοχές του πλανήτη, οι πολιτικές επιπτώσεις στην κάλπη θα πρέπει να αναμένονται εξίσου σημαντικές. Εάν τα κόμματα του ευρωπαϊκού πολιτικού κατεστημένου δεν έχουν τις απαντήσεις ή τα μέτρα που λαμβάνονται δεν ικανοποιούν, οι ψηφοφόροι θα στραφούν προς άλλες κατευθύνσεις. Καιροσκοπικά κινήματα ή κινήματα αντίδρασης που είτε υπόσχονται λύσεις είτε απλά αποτελούν μέσο έκφρασης της αποδοκιμασίας της κοινωνίας είναι δυνατό να ενδυναμωθούν. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ως επι το πλείστον ανάλογα κινήματα ξεκινούν από καθαρά οικονομικά ζητήματα ή ζητούμενα για να στραφούν αργότερα ενίοτε προς τον ρατσισμό, αντιπάθεια ή/και μίσος προς τους πρόσφυγες ή τους ξένους, τις πολυεθνικές, αλλά ακόμη και ανθρώπους του πνεύματος και των τεχνών με τους οποίους διαφωνούν. Για παράδειγμα η Jean-Marie Le Pen, ηγέτιδα του Γαλλικού Εθνικού Μετώπου, ξεκίνησε από εκπρόσωπος των μικροκαταστηματαρχών σχετικά με την φορολογική πολιτική της κυβέρνησης τότε.
Ένα εξίσου σημαντικό πρόβλημα στην αντιμετώπιση του φαινομένου συχνών ανατιμήσεων και έντονων πληθωριστικών πιέσεων, είναι οι λανθασμένες εκτιμήσεις σχετικά με την πορεία των τιμών. Γεγονός που καθιστά αρκούντως δύσκολη την αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων από πλευράς Πολιτείας. Αν υποτιμηθεί το φαινόμενο (όπως στην περίπτωσή μας) τότε οι αυξήσεις και τα όποια μέτρα δεν μπορούν να στηρίξουν την κοινωνία. Αν από την άλλη υπερτιμηθεί το φαινόμενο, ενδεχομένως αυτό να οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο ανατιμήσεων μέσα και από τα μέτρα στήριξης.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, η αδράνεια δεν μπορεί να αποτελέσει λύση. Κυβερνήσεις αλλά και πολιτικές δυνάμεις, που προσπαθούν να επιχειρηματολογήσουν ότι ότι η ακρίβεια δεν είναι δικό τους πρόβλημα θα δυσκολευτούν να διατηρήσουν τη λαϊκή στήριξη. Το ίδιο και όσοι συνεχίζουν απλά να αναφέρονται σε εξωγενείς παράγοντες και να επικαλούνται δημοσιονομικούς περιορισμούς (οι οποίοι φυσικά ενυπάρχουν στον βαθμό που δεν είναι διατεθειμένοι να ενοχλήσουν το status quo). Η ιστορία διδάσκει σε ανάλογες περιπτώσεις ότι όπου κυβερνήσεις και πολιτικές δυνάμεις δεν αναλαμβάνουν άμεσα την ευθύνη και μέσα από αυτό δράση, θα αναγκαστούν να υποταχθούν μοιραία στο λαϊκισμό (σε πιο ώριμες κοινωνίες) ή σε επαναστάσεις.
* Ο Δρ. Πλατής είναι Διδάκτορας Χρηματοοικονομικών του Πανεπιστημίου του Cambridge.
