Είναι ιστορικά επιβεβαιωμένο και γενικά αποδεκτό ότι τα δασικά φυτώρια του Τμήματος Δασών αποτέλεσαν, από της ιδρύσεώς τους και συνεχίζουν μέχρι σήμερα, την καρδιά και τον παλμό της κυπριακής δασοπονίας, διαδραματίζοντας ιδιαίτερα σημαντικό και ουσιαστικό ρόλο στην επέκταση του πρασίνου, στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και στη δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης. Βασική προϋπόθεση για υλοποίηση των πιο πάνω αποτελεί η παραγωγή κατάλληλου και ποιοτικού δασικού πολλαπλασιαστικού υλικού.
Ακολουθώντας συγκεκριμένα πρωτόκολλα και με την καθοριστική συμβολή της τεχνογνωσίας και της επιστημονικής κατάρτισης του προσωπικού του Τμήματος Δασών, το φυτικό υλικό που παράγεται ανταποκρίνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στις προκλήσεις της εποχής, όπως η κλιματική αλλαγή και οι προσβολές από επιβλαβείς οργανισμούς, αλλά και στις ιδιαιτερότητες της κυπριακής δασοπονίας όπως η ξηρασία, οι δασικές πυρκαγιές, τα άγονα εδάφη και η υπερβόσκηση.
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Γιατί οι δήμαρχοι μισούν τα δέντρα;
Η λειτουργία των φυτωρίων του Τμήματος Δασών εξυπηρετεί τους στόχους της δασικής πολιτικής, διέπεται από τις πρόνοιες της κυπριακής νομοθεσίας που αφορά στην παραγωγή, εμπορία και έλεγχο του δασικού πολλαπλασιαστικού υλικού και συμμορφώνεται με τις σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες.
Ιστορική αναδρομή
Η άσχημη κατάσταση στην οποία βρίσκονταν τα κυπριακά δάση κατά τα πρώτα χρόνια της αγγλικής αποικιοκρατίας ανατράπηκε χάρη στην οργανωμένη παραγωγή δασικών φυτωρίων, που χρησιμοποιήθηκαν στα προγράμματα εκτεταμένων αναδασώσεων της τότε εποχής. Οι πρώτες αναφορές για τη λειτουργία οργανωμένων φυτωρίων υπό την επίβλεψη του Τμήματος Δασών παραπέμπουν στο μακρινό 1927, όταν υπήρχαν διάσπαρτα 52 μικρά δασικά φυτώρια, εγκατεστημένα σε όλη την επικράτεια του νησιού, με συνολική παραγωγή 700.000 φυτών ετησίως. Το κυριότερο και μεγαλύτερο φυτώριο ήταν αυτό της κατεχόμενης σήμερα Μόρφου. Με την πάροδο των χρόνων, ο αριθμός των δασικών φυτωρίων μειώθηκε σταδιακά, έτσι το 1950 απέμειναν μόνο τέσσερα, τα οποία βρίσκονταν στις περιοχές Μόρφου, Αθαλάσσας, Πλατανιών και Σταυρού της Ψώκας, με το αποθεματικό τους όμως να αυξάνεται στο 1.000.000 περίπου φυτά ετησίως. Η παραγωγή φυτών στο φυτώριο Αθαλάσσας ήταν μόνο για πειραματικούς σκοπούς, ενώ στα φυτώρια Πλατανιών και Σταυρού της Ψώκας η παραγωγή ήταν πολύ μικρή. Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, το φυτώριο Αθαλάσσας αναβαθμίστηκε ως το βασικότερο, ενώ το 1977 ιδρύθηκε το φυτώριο Φασουρίου.
Σήμερα, τα δασικά φυτώρια έχουν διευρύνει τον ρόλο τους και με τη στοχευμένη παραγωγή ιθαγενών και ενδημικών φυτών συμβάλλουν ουσιαστικά στην προστασία της κυπριακής χλωρίδας, στην επέκταση του πρασίνου με είδη ανθεκτικά στις δύσκολες κλιματικές και εδαφικές συνθήκες της Κύπρου, στη γρήγορη αναδάσωση καμένων περιοχών και στην αποκατάσταση υποβαθμισμένων περιοχών, όπως π.χ. περιοχές λατομείων και μεταλλείων. Περαιτέρω, με τη δωρεάν παραχώρηση δενδρυλλίων, προάγεται η περιβαλλοντική συνείδηση και η αγάπη για το δάσος και το περιβάλλον γενικότερα. Το αρμόδιο Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, αναγνωρίζοντας τον σημαντικό αυτό ρόλο των δασικών φυτωρίων, υποστηρίζει έμπρακτα τις προσπάθειες του Τμήματος Δασών για συνεχόμενη αναβάθμιση και βελτίωση των υποδομών παραγωγής φυτών.
Στόχοι της λειτουργίας των φυτωρίων
Κύριοι στόχοι των δασικών φυτωρίων που λειτουργούν σήμερα είναι η παραγωγή δασικών φυταρίων και η αποθήκευση δασικού πολλαπλασιαστικού υλικού. Τα φυτώρια παράγουν περίπου 130 διαφορετικά είδη φυτών, κυρίως ιθαγενή (πεύκο, κυπαρίσσι, τρέμιθο, σχινιά, αγριελιά κ.ά.) και ενδημικά (κυπριακό κέδρο, λατζιά, ζουλατζιά κ.ά.). Στα φυτώρια των Πλατανιών και του Σταυρού της Ψώκας, λόγω του υψομέτρου στο οποίο βρίσκονται, η παραγωγή αφορά κυρίως σε είδη φυτών που αρέσκονται στο κρύο, ενώ σε αυτά του Φασουρίου και της Αθαλάσσας παράγονται είδη της θερμής ζώνης. Τα παραγόμενα δασικά δενδρύλλια χρησιμοποιούνται κυρίως από το ίδιο το Τμήμα Δασών, ενώ ένα μεγάλο μέρος τους διατίθεται δωρεάν σε οργανωμένα σύνολα (τοπικές Αρχές, σχολεία, κοινωφελείς οργανισμούς κ.λπ.), αλλά και για πώληση στο ευρύ κοινό. Τόσο τα είδη όσο και οι τιμές πώλησης των φυτών είναι αναρτημένα/ες στην ιστοσελίδα του Τμήματος Δασών (www.moa.gov.cy/forest).
Διασφάλιση της ποιότητας των φυταρίων
Τα φυτάρια που παράγονται στα φυτώρια του Τμήματος Δασών θα πρέπει να είναι ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή, στα ακραία καιρικά φαινόμενα, στις προσβολές από έντομα και επιβλαβείς οργανισμούς και σε άλλους πιθανούς κινδύνους. Επομένως, το πολλαπλασιαστικό υλικό που παράγεται στα φυτώρια του Τμήματος Δασών θα πρέπει να διαθέτει ευρεία γενετική βάση και να προέρχεται, στον βαθμό που είναι δυνατόν, από αυτόχθονες φυσικούς πληθυσμούς. Η διαχείριση του δασικού πολλαπλασιαστικού υλικού γίνεται με βάση συγκεκριμένα πρωτόκολλα, ακολουθώντας βασικές αρχές για τη συλλογή των σπερμάτων και των μοσχευμάτων που θα χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή των φυταρίων, διασφαλίζοντας έτσι την πολύ καλή ποιότητα και ανθεκτικότητά τους.
Υπουργός Περιβάλλοντος: Πρασινίζουμε την Κύπρο
Ο Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Κώστας Καδής, σε δήλωσή του στον «Φ», εξέφρασε την πλήρη ικανοποίησή του τόσο για το γενικότερο έργο που επιτελείται από το Τμήμα Δασών όσο και, ειδικότερα, για το έργο που επιτελείται στα δασικά φυτώρια.
«Το Τμήμα Δασών», επεσήμανε ο υπουργός, «αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς φορείς υλοποίησης της περιβαλλοντικής πολιτικής του κράτους». Αναφερόμενος ειδικά στα δασικά φυτώρια ο κ. Καδής είπε ότι αυτά αποτελούν έναν από τους πιο βασικούς συντελεστές στη μεγάλη προσπάθεια που καταβάλλεται για να πρασινίσει η Κύπρος και να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Σε σχέση με τις νέες δράσεις δενδροφυτεύσεων, που έχει ήδη ανακοινώσει το Τμήμα Δασών, ο υπουργός κάλεσε όλα τα οργανωμένα σύνολα αλλά και την/τον κάθε πολίτη ξεχωριστά να τις αγκαλιάσουν με θέρμη, συμβάλλοντας έτσι στην ευρύτερη προσπάθεια που καταβάλλεται για προστασία του περιβάλλοντος της πατρίδας μας και προάγοντας τις αξίες και τα ιδανικά του εθελοντισμού.
«Το υπουργείο μας και η Κυβέρνηση γενικότερα», κατέληξε ο κ. Καδής, «στηρίζουν ανεπιφύλακτα όλες τις ιδιωτικές πρωτοβουλίες δενδροφυτεύσεων που γίνονται κατόπιν έγκρισης ή καθοδήγησης από το Τμήμα Δασών, παρέχοντας δωρεάν δενδρύλλια αλλά και τεχνικές συμβουλές σε όλους τους ενδιαφερόμενους, έτσι ώστε οι προσπάθειες δενδροφύτευσης να καταστούν πιο αποτελεσματικές».
Παραχωρήθηκαν μέχρι σήμερα 100.000 φυτά
Μια από τις νέες προκλήσεις που έχουν ενώπιόν τους τα φυτώρια του Τμήματος Δασών είναι και η συμβολή τους στις προσπάθειες που αναπτύσσονται στην Κύπρο για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, και με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου στις 4/9/2019, εγκρίθηκε η παροχή δωρεάν δενδρυλλίων από τα δασικά φυτώρια, με σκοπό την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής μέσα από τη δενδροφύτευση, αλλά και τη διασφάλιση της επιτυχούς υλοποίησης των πρωτοβουλιών δενδροφύτευσης που αναλαμβάνονται κατά καιρούς από φορείς του Δημοσίου και οργανωμένα σύνολα. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα δενδροφυτεύσεων ονομάστηκε «Φυτεύω για το Κλίμα» και εφαρμόζεται από το 2019. Σημειώνεται ότι το 2019 και το 2020 παραχωρήθηκαν συνολικά περίπου 100.000 φυτά. Αμέσως μετά την πρώτη εφαρμογή του προγράμματος, το Τμήμα Δασών προχώρησε σε βελτίωση και επέκταση των υποδομών των δασικών φυτωρίων, έτσι ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες απαιτήσεις. Επιπρόσθετα, στα φυτώρια επιδιώκεται η περαιτέρω βελτίωση του μεγέθους και της ποιότητας των παραγόμενων φυταρίων, έτσι ώστε να είναι πιο ανθεκτικά και να αυξάνεται σε μεγάλο βαθμό η πιθανότητα επιβίωσής τους, ειδικά κατά τα πρώτα χρόνια αμέσως μετά τη φύτευση.
Νέες δράσεις δενδροφυτεύσεων
Στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων δράσεων του «Φυτεύω για το Κλίμα», το Τμήμα Δασών εξήγγειλε την παραχώρηση δωρεάν δενδρυλλίων σε οργανωμένα σύνολα, για τη φετινή φυτευτική περίοδο. Ειδικά για φέτος, λόγω και των μέτρων για περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού, οι δενδροφυτεύσεις θα ολοκληρωθούν την Κυριακή 28/3/2021. Μέσω της κατ’ εξαίρεση επέκτασης της φυτευτικής περιόδου, το Τμήμα Δασών στηρίζει για δεύτερη συνεχή χρονιά δράσεις και πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται από οργανωμένα σύνολα και συμβάλλουν στην ανάπτυξη περιβαλλοντικής συνείδησης, καθώς και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Οι εγκεκριμένοι δικαιούχοι, που δεν έχουν παραλάβει τα δενδρύλλια τους λόγω περιορισμού των διακινήσεων, μπορούν να προσέρχονται στα κατά τόπους δασικά φυτώρια για την παραλαβή τους και να προχωρούν στη διοργάνωση της φύτευσής τους, δεδομένου ότι έχουν εξασφαλίσει τη σχετική άδεια από το Τμήμα Δασών. Για την παραλαβή των φυτών, οι δικαιούχοι μπορούν να αποστέλλουν μήνυμα στο 8998, επιλέγοντας τον αριθμό 8. Με στόχο την παρεμπόδιση της εξάπλωσης του κορωνοϊού, τόσο κατά την παραλαβή των δενδρυλλίων όσο και κατά τη φύτευσή τους, θα πρέπει να τηρούνται οι πρόνοιες που περιέχονται στη σχετική ανακοίνωση του Τμήματος Δασών και οι οποίες εγκρίθηκαν από τον υπουργό Υγείας.
