Αριστοφάνους Λυσιστράτη από το Θ.Ε.ΠΑ.Κ.

Με την εμβληματική παράσταση Λυσιστράτη του Αριστοφάνη σε μετάφραση/απόδοση στην κυπριακή διάλεκτο από τον μεγάλο Κύπριο ποιητή Κώστα Μόντη (1914-2004), συνεχίζεται το Διαδικτυακό Φεστιβάλ του Πολιτιστικού Κέντρου του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Η παράσταση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά πριν από 20 χρόνια, στις 27 Αυγούστου 2000, στο θέατρο «Ερωφίλη» της Φορτέτσας, στο πλαίσιο του Αναγεννησιακού Φεστιβάλ Ρεθύμνου, ενώ η επίσημη πρεμιέρα της έγινε λίγες μέρες αργότερα, στις 3 Σεπτεμβρίου, στο Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Κύπρου. Μάλιστα με την κυπριακή Λυσιστράτη εγκαινιάστηκε το 3ο Πολιτιστικό Φεστιβάλ του Πανεπιστημίου Κύπρου, το οποίο ήταν αφιερωμένο στον περιφερειακό ιδιωματικό Ελληνισμό: Κύπρο, Κρήτη, Κάτω Ιταλία, Μικρασία και Πόντο. Την παράσταση προλόγισαν με σύντομους χαιρετισμούς ο τότε Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού, Ουράνιος Ιωαννίδης, ο τότε Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου, καθηγητής Νικόλας Παπαμιχαήλ, και ο τότε Πρέσβης της Ελλάδας στην Κύπρο, Κυριάκος Ροδουσάκης. Κύριος ομιλητής ήταν ο φιλόλογος, ποιητής, μεταφραστής και κριτικός Κώστας Γεωργουσόπουλος, ο οποίος είχε έρθει από την Αθήνα ειδικά για να παρακολουθήσει την παράσταση της κυπριακής Λυσιστράτης.

Στη σύντομη, αλλά πυκνή ομιλία του, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος έθεσε το θεωρητικό πλαίσιο για τη σπουδαιότητα της μετάφρασης του Αριστοφάνη στις ελληνικές ντοπιολαλιές (όπως έγινε ήδη στην κυπριακή και ποντιακή διάλεκτο, καθώς και στο χιώτικο και συμιακό ιδίωμα). Τεκμηρίωσε πειστικά την άποψη για τη δυνατότητα των ελληνικών ντοπιολαλιών να αναδείξουν το χιούμορ και την καυστική σάτιρα του Αριστοφάνη χωρίς να εκπέσουν σε άκαιρες ή άκυρες βωμολοχίες, εξέφρασε τον θαυμασμό του για το μεταφραστικό επίτευγμα του Κύπριου ποιητή επάνω στο αριστοφανικό κείμενο και τόνισε τη μεγάλη αξία του ποιητικού του έργου, για το οποίο δήλωσε ότι αν δεν υπήρχαν άλλου τύπου (πολιτικές) σκοπιμότητες θα είχε αξιωθεί και του Βραβείου Νόμπελ.

«Πράγματι, σημειώνει ο Μιχάλης Πιερής, η υψηλή έμπνευση διαφαίνεται μέσα σε κάθε στίχο της έξοχης δουλειάς του Μόντη, ο οποίος κατόρθωσε το ακατόρθωτο – έφερε το αρχαίο κείμενο κοντά στο σημερινό γλωσσικό αίσθημα των Κυπρίων και χωρίς να το υποβιβάσει στην αντιποιητική καθημερινότητα, ή να καταφύγει σε κακόγουστες υπερβολές στη χρήση βωμολοχικών φράσεων, μετέφερε το κοινωνικο-πολιτικό του μήνυμα στη σύγχρονη εποχή, διατηρώντας ταυτόχρονα τη φρεσκάδα και το μπρίο του αριστοφανικού κειμένου. Έχοντας πλήρη συνείδηση για τον ρόλο του ως μεταφραστή, προσέγγισε το έργο του Αριστοφάνη με τη γνώση, τον σεβασμό και το δέος που του αναλογούν, γι’ αυτό και κατόρθωσε να προσφέρει μια μετάφραση-διασκευή, η οποία κατά τον Κώστα Γεωργουσόπουλο είναι η πιο εύστοχη νεοελληνική διασκευή της Λυσιστράτης. Ίσως και γι’ αυτό παραμένει ζωντανή, επίκαιρη και λατρευτή εδώ και 40 χρόνια».

Η παράσταση του Θ.Ε.ΠΑ.Κ. αποτελεί τη δεύτερη προσπάθεια να ανεβαστεί το έργο του Αριστοφάνη στη μετάφραση του Μόντη ―μετά την πρώτη, επιτυχημένη του παρουσίαση επί σκηνής από τον Θ.Ο.Κ. το 1981/1982. Από την πρεμιέρα της το φθινόπωρο του 2000 μέχρι σήμερα, η Λυσιστράτη του Θ.Ε.ΠΑ.Κ. παίχτηκε πάνω από 50 φορές στην Κύπρο και στο εξωτερικό, γνώρισε εντυπωσιακή ανταπόκριση από το κοινό και την κριτική, και έγινε μια από τις πλέον επιτυχημένες παραγωγές του Θεατρικού Εργαστηρίου του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Ας σημειωθεί ότι ο κυπριακός χαρακτήρας της παράστασης του Θ.Ε.ΠΑ.Κ. δεν περιορίζεται στην «ακαταμάχητη», όπως χαρακτηρίστηκε, κυπριώτικη ντοπιολαλιά που στα χέρια του Μόντη έγινε εξαίσιο όργανο διαμεσολάβησης ανάμεσα στο αρχαίο κείμενο και στο συγκαιρινό γλωσσικό αίσθημα του ευρύτερου θεατρόφιλου κοινού της Κύπρου· αλλά εκτείνεται και σε αυτό της γενικότερης μουσικής και ρυθμικής οργάνωσης της παράστασης (κατόρθωμα του Ευαγόρα Καραγιώργη), όπως και της ενδυματολογικής φροντίδας (έργο Χρίστου Λυσιώτη). Γενικότερα, έγινε συνειδητή προσπάθεια να ενταχθεί το όλο εγχείρημα μέσα στην πολιτισμική κοιτίδα της τελετουργίας της δημοτικής και λαϊκής παράδοσης της Κύπρου.

«Αποφασίσαμε ν’ ανεβάσουμε την πρώτη εκδοχή του έργου (του 2000), που είχαμε την τύχη να την κινηματογραφήσει ο πιστός φίλος του Θ.Ε.ΠΑ.Κ. Φειδίας Χριστοδούλου, αλλά και να σας δώσουμε τον σύνδεσμο μιας νεότερης παράστασης (του 2016)» σημειώνει ο Μιχάλης Πιερής διευθυντής του Φεστιβάλ.

Είναι ενδιαφέρον ότι από την ιστορική παράσταση του 2000 υπάρχουν αρκετά μέλη του Θ.Ε.ΠΑ.Κ, που τότε ήταν όλοι τους φοιτητές και τα οποία συνεχίζουν έως σήμερα, είκοσι χρόνια μετά, να μετέχουν στις παραστάσεις της Λυσιστράτης (Σταύρος Αροδίτης, Μύρια Χατζηματθαίου, Δημήτρης Πιτσιλλής, Ευτυχία Γεωργίου, Μιχάλης Γιάγκου, Βασίλης Καραολής, Μιχάλης Μιχαήλ, Μάκης Αλαμπρίτης). Από την άλλη, προστέθηκαν αρκετά νέα παιδιά τα οποία μπορείτε να απολαύσετε σε μια νεότερη εκδοχή του έργου (του 2016), όπου τη Λυσιστράτη ερμηνεύει η Μιράντα Νυχίδου, μετά από τις επί πολλά χρόνια (2000-2013) εξαιρετικές ερμηνείες της Μαριάννας Παφίτη, και μιας διαφορετικής Λυσιστράτης που έδωσε η Χριστίνα Πιερή το 2014.

Αριστοφάνους Λυσιστράτη, Παράσταση στην Αξιοθέα το 2000