25η Μαρτίου 2022. Συμπληρώθηκαν φέτος 201 χρόνια από το Μάρτη του 1821. Η εθνεγερσία του 1821 αποτελεί αναντίρρητα τον μεγαλύτερο ιστορικό σταθμό του νεότερου Ελληνισμού. 

Την ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου επέλεξε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός να ανυψώσει το λάβαρο της επανάστασης στην Αγία Λαύρα. 

Οι Κύπριοι είχαν αδιαμφισβήτητη και διαχρονική προσφορά τους εθνικούς αγώνες της Ελλάδας. Η ανάμειξη Ελλήνων Κυπρίων, και κυρίως του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Κυπριανού καθώς και άλλων ανδρών και ηρωϊδων γυναικών είχε τεράστια έκταση σχετικά με την επανάσταση του 1821. Η Φιλική Εταιρεία, η μυστική οργάνωση προετοίμασε την επανάσταση, είχε επαφές με την Κύπρο απ’ όπου άντλησε και οικονομική ενίσχυση. 

Οι Κύπριοι βοήθησαν ηθικά και υλικά στη διεξαγωγή του αγώνα. Συγκέντρωναν τρόφιμα και χρήματα τα οποία απέστειλαν στην Ελλάδα. Ο ρόλος των Ελληνοκυπρίων κατά την περίοδο του 1821 καθίσταται εντονότερος, αν αναλογιστούμε ορισμένα καίρια γεγονότα. Αξίζει να αναφερθεί ότι ανάμεσα στους σημαντικότερους, πιστούς συνεργάτες και συμπολεμιστές τον Ρήγα Βελεστινλή ήταν ο Λευκωσιάτης λόγιος Ιωάννης Καρατζάς, 31 ετών. Συνελήφθησαν στη Βιέννη, παραδόθηκαν στους Τούρκους και εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στις 24 Ιουνίου 1798 στο Βελιγράδι. Ο Ιωάννης Καρατζάς μπορεί να θεωρηθεί ο πρώτος γνωστός Κύπριος μάρτυρας του αγώνα για απελευθέρωση της Ελλάδας. 

Ο συνολικός αριθμός των Κυπρίων αγωνιστών που πολέμησαν στην Ελλάδα κατά την περίοδο της Επανάστασης υπολογίζεται γύρω στους 1.000.  Από πηγές της εποχής προκύπτει  ότι περίπου 130 Κύπριοι έχασαν τη ζωή τους στη Μάχη των Αθηνών, ενώ Κύπριοι ήταν και μεταξύ των νεκρών της εξόδου του Μεσολογγίου. Μάλιστα, στην Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου υπάρχει ένα μνημείο αφιερωμένο στους Κύπριους πεσόντες.

Η έναρξη των ένοπλων συγκρούσεων βρήκε Κύπριους εθελοντές να πολεμούν και με τον Ιερό Λόχο, στο πλευρό του Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία. Ο Κύπριος Ζήνων Αγγελής έπεσε νεκρός μαζί με τον Γιωργάκη Ολύμπιο, στην πολιορκία της Μονής Σέκου στη Μολδαβία. 

Πολλές μαρτυρίες υπάρχουν για συγκεκριμένους Κύπριους αγωνιστές που πήραν μέρος στις μάχες της Πελοποννήσου (στα Δερβενάκια, στους Μύλους, στην Τριπολιτσά, στον αποκλεισμό του Ναυαρίνου κ.τ.λ.), στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, στην Αττική και στις ναυτικές αναμετρήσεις. 

Τέλος, στην περίπτωση της Εθνικής Παλιγγενεσίας του 1821, ο φόρος αίματος των Ελληνοκυπρίων ξεκίνησε να «καταβάλλεται» αιώνες πριν την Επανάσταση. Το 1570, 100.000 τουρκικού στρατού με 360 πλοία εισέβαλαν στην Κύπρο και επιδόθηκαν σε σφαγές και λεηλασίες υπό τις διαταγές του αιμοσταγούς Μουσταφά Πασά. Μητέρες έσφαξαν με τα ίδια τους τα χέρια τα παιδιά τους προκειμένου να μην τα αφήσουν σκλάβους στους βάρβαρους κατακτητές. Πολλές γυναίκες, για να αποφύγουν τη μαρτυρική ατίμωση των ιδίων και των θυγατέρων τους, επέλεξαν να σκοτωθούν πηδώντας από γκρεμούς. 

*Καθηγήτρια Φιλολογίας