Στα τέλη της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα όλοι, κράτη και επιχειρήσεις, αναγνωρίζουν ένα βασικό αξίωμα.
Η προσαρμογή στην ψηφιακή τεχνολογία, η ευρύτατη χρήση των εργαλείων και δυνατοτήτων που προσφέρει, είναι πλέον επιτακτική ανάγκη αν ένας οργανισμός, δημόσιος ή ιδιωτικός, επιθυμεί να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα του παγκόσμιου χωριού.
Εδώ και χρόνια εμπειρογνώμονες επισημαίνουν την ανάγκη να αγκαλιάσουν την ψηφιακή τεχνολογία ακόμα και μικρές ή μικρομεσαίες επιχειρήσεις, πόσο μάλλον τα κράτη και οι πολυεθνικές. Στην Κύπρο η ψηφιακή μεταμόρφωση (digital transformation), όπως έχει καθιερωθεί ο όρος διεθνώς, είναι ακόμα στην αρχή.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ψηφιακά αναλφάβητοι οι Κύπριοι
Και από γραφειοκρατική αδράνεια κινδυνεύει να μείνει μετέωρη και η δουλειά που ξεκίνησε με μεγάλες προοπτικές το 2014. Κυβερνητική πηγή ανέφερε στον «Φ» ότι «αυτή τη στιγμή το εγχείρημα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης έχει μείνει ορφανό». Δεν υπάρχει πολιτικός προϊστάμενος, ούτε υπηρεσία που να συντονίσει το έργο και να ενοποιήσει υπηρεσίες που έχουν ήδη δρομολογηθεί.
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: «Ψηφιακό» κέντρο η Κακορατζιά
Η προώθηση και ολοκλήρωση της προσπάθειας εξαρτάται, όπως μας αναφέρθηκε χαρακτηριστικά, από τη σύσταση υφυπουργείου Ανάπτυξης στις μελλοντικές αρμοδιότητες του οποίου έχει πλέον περάσει η ψηφιακή προσαρμογή του κυπριακού κράτους, όπως και η δημιουργία one stop shop για προώθηση των επενδύσεων. Αξίζει να σημειωθεί πως η υφιστάμενη δομή του κράτους και τα υπόλοιπα υπουργεία δεν καλύπτουν την ηλεκτρονική διακυβέρνηση που είναι οριζόντιο θέμα.
Η κυβέρνηση και ο τέως πολιτικός προϊστάμενος του εγχειρήματος, σημερινός υπουργός Εσωτερικών, Κωνσταντίνος Πετρίδης, έχει και δημόσια τονίσει την ανάγκη να δώσει η Βουλή το πράσινο φως για το υφυπουργείο Ανάπτυξης. Έχει επίσης επισημάνει ότι το νέο κρατικό όχημα θα πρέπει να υλοποιηθεί όπως το σχεδίασαν οι εμπνευστές του, έπειτα από ενδελεχείς μελέτες, χωρίς ατζέντες και πολιτικές σκοπιμότητες.
Έχει γίνει, πάντως, κατανοητό ότι χωρίς την τεχνολογική προσαρμογή καμία δραστηριότητα, επιχειρηματική ή ακόμα και κρατική, δεν θα είναι εύκολη στην επόμενη δεκαετία. Ορισμένες επιχειρήσεις και συγκροτήματα, όπως η Τράπεζα Κύπρου, έχουν αντιληφθεί τις δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία και έχουν ήδη ξεκινήσει το ταξίδι προς την ψηφιακή εποχή.
Έμειναν στη μέση…
Βιώνουμε την εποχή όπου οι συναλλαγές με χαρτί και άλλους παραδοσιακούς τρόπους είναι ήδη ξεπερασμένες. Η πολιτεία σε επίπεδο Υπουργικού Συμβουλίου αντελήφθη τα οφέλη της νέας αυτής πραγματικότητας από τους πρώτους μήνες που ακολούθησαν την οικονομική κρίση του Μαρτίου 2013, το κούρεμα καταθέσεων και το μνημόνιο με την Τρόικα. Μελετήθηκε το παράδειγμα της Εσθονίας, υπεγράφη μάλιστα και μνημόνιο συνεργασίας με την πρωτοπόρο στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση χώρα της Βαλτικής και μέλος της ΕΕ.
Τον Νοέμβριο του 2014 δημιουργήθηκε εποπτικό συντονιστικό όργανο με πολιτικό προϊστάμενο τον τότε υφυπουργό παρά τω Προέδρω, Κωνσταντίνο Πετρίδη. Ετοιμάστηκε τριετές πλάνο, άναψαν οι μηχανές και μπήκαν οι βάσεις για την ψηφιοποίηση των ακόλουθων υπηρεσιών:
ΑΡΙΑΔΝΗ: Η διαδικτυακή πύλη www.ariadni.gov.cy αποτελεί το κεντρικό σημείο πρόσβασης των πολιτών και επιχειρήσεων με το δημόσιο. Αυτή τη στιγμή, έχοντας ένα ηλεκτρονικό κωδικό, οι πολίτες μπορούν να διεκπεραιώνουν συναλλαγές όλο το 24ωρο και να εξυπηρετούνται για περίπου 100 δημόσιες υπηρεσίες. Όποτε και όταν το έργο ολοκληρωθεί περίπου 500 υπηρεσίες του δημοσίου θα είναι σε θέση να αλληλεπιδρούν ώστε οι πολίτες και οι επιχειρήσεις να μην χρειάζεται να προσκομίζουν πιστοποιητικά τα οποία ήδη διαθέτει το δημόσιο, που τα έχει εκδώσει. Μια επαφή με την «Αριάδνη» θα είναι αρκετή για να κάνει ο κόσμος τη δουλειά του ηλεκτρονικά απ’ όπου κι αν βρίσκεται. Αρκεί να ολοκληρωθεί το έργο, όπως σχεδιάστηκε.
Ηλεκτρονική υπογραφή: Αποτελεί την κύρια προτεραιότητα του όλου εγχειρήματος. Σε αυτό στο στάδιο ετοιμάζεται ο διαγωνισμός για την αγορά των «ηλεκτρονικών υπογραφών» και της «ηλεκτρονικής ταυτοποίησης». Ο διαγωνισμός αναμένεται να προκηρυχθεί εντός του 2018 και η όλη διαδικασία να έχει ολοκληρωθεί το 2019. Η ηλεκτρονική υπογραφή, καθώς και άλλες υπηρεσίες εμπιστοσύνης, όπως η «ηλεκτρονική σφραγίδα», θα μπορούν να γίνονται δεκτές σε ποινικές και αστικές υποθέσεων ενώπιον δικαστηρίων, ενώ θα χρησιμοποιούνται σε όλες τις συναλλαγές στην εσωτερική αγορά και στις τράπεζες.
Άλλα έργα: Ολοκληρώθηκαν ήδη και εξυπηρετούν τους πολίτες έργα όπως το DSL Portal του Κτηματολογίου. Αναβαθμίστηκε επίσης το σύστημα ηλεκτρονικών πληρωμών των Υπηρεσιών Κοινωνικών Ασφαλίσεων και επεκτάθηκε η ηλεκτρονική διαχείριση των εγγράφων σε ολόκληρη τη δημόσια υπηρεσία.
Τηλεφωνικό κέντρο Εξυπηρέτησης του Πολίτη: Εντός του 2018 αναμένεται να λειτουργήσει ένα σύγχρονο τηλεφωνικό κέντρο εξυπηρέτησης που θα απαντά επιτέλους στις κλήσεις των πολιτών και θα τους κατευθύνει πού να απευθυνθούν για να εξυπηρετηθούν και σε ποιο σημείο βρίσκονται οι αιτήσεις τους. Ως ενδιάμεσο βήμα, από τον Μάρτιο του 2014 λειτουργεί με δωρεάν κλήση ο αριθμός 1434. Οι πολίτες μπορούν να τον καλούν για τις περίπου 70 υπηρεσίες που προσφέρονται αυτή τη στιγμή από τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ).
Σημειώνουμε και πάλι πως, σύμφωνα με πληροφόρηση από κυβερνητικές πηγές, η πλήρης είσοδος της Κύπρου στην ψηφιακή εποχή θα καταστεί δυνατή όταν τις σχετικές αρμοδιότητες αναλάβει στο μέλλον το υφυπουργείο Ανάπτυξης. Σε περίπτωση που δεν εγκριθεί από τη Βουλή το συγκεκριμένο υφυπουργείο, ο «Φ» αντιλαμβάνεται πως η Κυβέρνηση με εσωτερική διαβούλευση θα επιδιώξει να ορίσει πολιτικό συντονιστικό όργανο, ώστε να ολοκληρωθεί το εγχείρημα και να μην πάει χαμένη η δουλειά που έχει ήδη γίνει. Η καθυστέρηση, όμως, με τα συνεπακόλουθά της μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη.
Η Εσθονία δείχνει τον δρόμο στην Κύπρο
Η ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας στη λειτουργία και δραστηριότητες μιας επιχείρησης, ενός οργανισμού ή ακόμα κι ενός ολόκληρου κράτους, δεν είναι ούτε εύκολο αλλά ούτε και δύσκολο εγχείρημα. Χρειάζεται διάθεση για μάθηση και εφαρμογή των νέων τεχνολογιών στην καθημερινότητά μας.
Ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας στη λειτουργία και τις δραστηριότητες μιας επιχείρισης, ενός οργανισμού ή ακόμα και ενός ολόκληρου κράτους.
Η Εσθονία κατάφερε σχεδόν να εξαλείψει το χαρτί από τις κυβερνητικές υπηρεσίες, αλλά και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ξεκίνησε την ψηφιακή επανάστασή της στα τέλη του 1997 καθιστώντας όλες τις κρατικές υπηρεσίες (στο 99%) προσβάσιμες από τους πολίτες ηλεκτρονικά. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν χρειάζεται να έχει κάποιος φυσική παρουσία για να κάνει τη δουλειά του στο εσθονικό δημόσιο.
Σχεδόν κάθε ένας από το 1,3 εκατ. των πολιτών της Εσθονίας έχει μια ηλεκτρονική ταυτότητα που εκτός από τις υπηρεσίες δίνει πρόσβαση σε νοσοκομεία και τράπεζες, καθώς το ηλεκτρονικό περιβάλλον περιλαμβάνει ακόμα και ιδιωτικούς οργανισμούς. Οι πολίτες και οι εταιρείες από το 2000 καταβάλουν φόρους ηλεκτρονικά, μια εταιρεία μπορεί να συσταθεί εύκολα και γρήγορα, χωρίς τον βραχνά της γραφειοκρατίας.
Η υιοθέτηση της ψηφιακής τεχνολογίας προσφέρει στους Εσθονούς, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα να ψηφίζουν ηλεκτρονικά, καλύτερη αστυνόμευση και ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Επίσης δίνει τη δυνατότητα σε ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο να συστήσουν σε ελάχιστο χρόνο, μερικά λεπτά, εταιρεία στην Εσθονία, εκμεταλλευόμενοι στο έπακρο τα ωφελήματα που προσφέρει ως χώρα μέλος της ΕΕ.
Κλειδί η εμπιστοσύνη πολιτών προς κράτος
Πολλοί διερωτώνται πώς τα κατάφερε η Εσθονία. Πώς έγινε η πρώτη χώρα που κατάλαβε και αξιοποίησε στο έπακρο τον κυβερνοχώρο. Πέτυχε διότι οι πολίτες της εμπιστεύονται το κράτος. Η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τις κρατικές δομές είναι και ο κυριότερος λόγος που άλλες χώρες απέτυχαν να περάσουν στην ψηφιακή εποχή. Δίνοντας πρόσβαση σε σχεδόν όλα τα προσωπικά δεδομένα στην κυβέρνηση, απαιτεί εξαιρετικά μεγάλη εμπιστοσύνη από τους πολίτες της. Στις περισσότερες χώρες αυτό δεν είναι ούτε καν επιλογή.
Η κυβέρνηση της Εσθονίας έχτισε αυτή την εμπιστοσύνη στους πολίτες της με μικρά αλλά αποφασιστικά βήματα μέσα στην τελευταία εικοσαετία. Λόγω του μικρού μεγέθους της χώρας και την για πολλά χρόνια υποτέλειά της σε άλλα κράτη, οι Εσθονοί δεν αισθάνονται πως είναι μακριά από την κυβέρνησή τους – όλοι γνωρίζουν κάποιον που ξέρει κάποιον άλλον στην κυβέρνηση ή το κοινοβούλιο. Και κάθε βουλευτής έχει τα προσωπικά του/της στοιχεία διαθέσιμα στον καθένα για να επικοινωνεί. Οι ομοιότητες με την Κύπρο είναι εμφανείς και έδωσαν και το πρώτο έναυσμα στην κυπριακή Κυβέρνηση να μελετήσει το παράδειγμα της προηγμένης αυτής χώρας της Βαλτικής. Θα είμαστε αδικαιολόγητοι αν δεν προχωρήσουμε σε αυτόν τον τομέα. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση θα προωθήσει περισσότερο και τη διαφάνεια. Στην Κύπρο υπάρχει η αίσθηση ότι το κράτος είναι κοντά μας. Θα πρέπει όμως, όπως έπραξε και η Εσθονία, το κράτος να κάνει συγκεκριμένα βήματα και ενέργειες που θα έχουν αποτέλεσμα και θα χτίσουν την εμπιστοσύνη με τους πολίτες.
Η αξιοπρόσεκτη περίπτωση της Τράπεζας Κύπρου
Η είσοδος του κυπριακού κράτους στην ψηφιακή εποχή δεν θα αποδώσει αν δεν αναλάβουν επίσης πρωτοβουλίες οι μεγάλες εταιρείες και οι τράπεζες του τόπου. Η Τράπεζα Κύπρου είναι ο χρηματοπιστωτικός οργανισμός που αντελήφθη εγκαίρως, αμέσως μετά την κρίση, την ανάγκη να αλλάξει συθέμελα τον τρόπο και το ήθος της λειτουργίας της, αγκαλιάζοντας γι’ αυτό τον σκοπό τη νέα τεχνολογία. Πρόκειται για αλλαγή κουλτούρας που επηρεάζει την Τράπεζα από την ανώτατη διοίκηση μέχρι την πρώτη γραμμή εξυπηρέτησης του πελάτη στα υποκαταστήματα. Η ηγεσία της Τράπεζας γνωρίζει πως το ψηφιακό στοίχημα θα κερδηθεί με την εμπιστοσύνη των πελατών και την ορθή αποτελεσματική αξιοποίηση του προσωπικού.
Η ψηφιακή τεχνολογία δίδει την ευκαιρία στον καθένα που έχει λογαριασμό στην Τράπεζα να πραγματοποιεί συναλλαγές απ’ οπουδήποτε βρίσκεται στον κόσμο. Μάλιστα επιτρέπει στους δικαιούχους να έχουν πρόσβαση όχι μόνο στα δικά τους δεδομένα, αλλά και σε άλλα προϊόντα. Ευρωπαϊκή οδηγία επέτρεψε σε πελάτες όλων των τραπεζών να χειρίζονται από την ηλεκτρονική πλατφόρμα μίας τράπεζας (π.χ. της Τράπεζας Κύπρου) λογαριασμούς που διαθέτουν και σε άλλες τράπεζες. Σταδιακά, όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα κάνουν τις τραπεζικές συναλλαγές τους ηλεκτρονικά, θα επικοινωνούν με τους τραπεζίτες τους στον κυβερνοχώρο. Η Τράπεζα δείχνει να έχει αντιληφθεί ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός της δεν εξαρτάται τόσο από τον εκσυγχρονισμό των υποδομών όσο από την εξέλιξη, εκπαίδευση και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της.
Άλλαξε κατεύθυνση ή… «πέθανε»!
Η Τράπεζα Κύπρου, όπως και οι άλλοι κυπριακοί χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, συγκροτήματα, επιχειρήσεις, ακόμα και το κυπριακό κράτος, θα πρέπει να κάνουν σημαία τους τα παραδείγματα παγκόσμιων εταιρειών που κήρυξαν πτώχευση γιατί δεν αντελήφθησαν την ανάγκη να αλλάξουν και να προσαρμόσουν τη λειτουργία τους στην ψηφιακή εποχή. Εταιρείες κολοσσοί, γνωστές σε όλο τον κόσμο όπως η Kodak, η Compaq, η Pan Am και η Blockbuster Video, κυριάρχησαν για δεκαετίες στον τομέα τους, αλλά σήμερα αποτελούν παρελθόν γιατί ολιγώρησαν ή καθυστέρησαν τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους. Πολύ χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Kodak (1889-2012). Ήταν η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής φιλμ στον κόσμο. Έκανε ανοίγματα στην ψηφιακή τεχνολογία, αναπτύσσοντας ψηφιακές κάμερες για κινητά τηλέφωνα. Δεν προχώρησε όμως να κατασκευάσει ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές για να μην πλήξει αυτό που θεωρούσε δυνατό χαρτί της, το φιλμ. Τελικά, ανταγωνιστές της, όπως η Canon, άδραξαν την ευκαιρία και ο μέχρι τότε γίγαντας πήρε τον κατήφορο και κήρυξε πτώχευση το 2012.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η εμπειρία της Blockbuster Video (1985-2010) που νοίκιαζε ταινίες σε βίντεο ή dvd για χρήση στο σπίτι. Το 2004 απασχολούσε 84.300 υπαλλήλους και διατηρούσε 9.094 καταστήματα σε όλο τον κόσμο. Το 2000 η Netflix, μια μικρή τότε εταιρεία παραγωγής τηλεοπτικού περιεχομένου, πλησίασε και ζήτησε από την Blockbuster να την αγοράσει έναντι 50 εκατ. δολαρίων. Ο επικεφαλής της Blockbuster απέρριψε την πρόταση θεωρώντας ότι η Netflix ήταν πολύ μικρή επιχείρηση που έχανε μάλιστα χρήματα. Η Blockbuster έκλεισε το 2010 ενώ η Netflix, τον Ιούλιο του 2017 είχε 103.95 εκατομμύρια συνδρομητές παγκόσμια και έσοδα 8,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Στις μέρες μας, μάλιστα, παράγει ακόμα και τις δικές της ταινίες και τηλεοπτικές σειρές που κάνουν πρεμιέρα στο διαδίκτυο.
