«Φοβάμαι ότι ο κόσμος του μέλλοντος θα μοιάζει με τον κόσμο του παρελθόντος, αλλά θα είναι χειρότερος», δήλωσε πριν από μέρες ο Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών. Η πανδημία του κορωνοϊού, δηλαδή, δεν θα είναι μια συνηθισμένη αρρώστια που έρχεται και φεύγει δίχως επιπτώσεις, αλλά κάτι άγνωστο ίσα με σήμερα, τις επιπτώσεις του οποίου θα μαθαίνουμε βαθμιαία όπως περνά ο χρόνος.

Η πανδημία, μας βρήκε όλους απροετοίμαστους. Ευτυχώς η Κυβέρνηση αντέδρασε αμέσως και διόρισε επιτροπή επιστημόνων στην οποία ανέθεσε να παρακολουθεί την κατάσταση και να συμβουλεύει για το τι πρέπει να γίνεται. Η ετοιμότητα να δεχθούμε την αυστηρή εφαρμογή των μέτρων προστασίας από την εξάπλωση του ιού ήταν σε μεγάλο βαθμό επιτυχής, διότι όλοι διαπίστωσαν ότι αυτή είναι η σωστή γραμμή, διαμορφωμένη με επιστημονικά και όχι κομματικά κριτήρια.

Το ερώτημα όμως που δικαιολογημένα θέτουν πολλοί είναι «ποιες θα είναι οι επιπτώσεις από την κρίση;»  Τα δύσκολα είναι πίσω ακόμα, καθώς το 2021 θα είναι ακόμα πιο δύσκολο από το 2020.  Κατά τη διάρκεια των μέτρων προστασίας, το 2020, μπορεί να δικαιολογούσαμε το κλείσιμο των επιχειρήσεων, των κέντρων αναψυχής, των διαφόρων τύπων καταστημάτων, την απαγόρευση για πολλές βδομάδες της διακίνησης, και άλλα.  Όλα αυτά προκάλεσαν απρόβλεπτα προβλήματα και μέσα στο 2021 αναμένω επιδείνωση της κατάστασης.

 

1. Φυσικό αέριο

Όλοι μας είχαμε πιστέψει ότι η Κύπρος θα γίνει πάμπλουτη, από την ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων αερίου και από τα πολύ μεγάλα έσοδα. Δυστυχώς η κρίση του κορωνοϊού έχει αλλάξει άρδην αυτή την προοπτική.  Όπως γνωρίζουμε, η ζήτηση του φυσικού αερίου και του πετρελαίου έχει μειωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό ενώ ταυτόχρονα, αυξήθηκε σημαντικά η προσφορά γιατί σε πολλές χώρες έγινε μεγάλη προσπάθεια για να ανακαλυφθούν κοιτάσματα αερίου και να αξιοποιηθούν. Το αποτέλεσμα είναι ότι η τιμή του φυσικού αερίου να έχει μειωθεί σημαντικά, (σύμφωνα με τις αγορές, από 10 δολάρια τον Ιανουάριο του 2019 στα 6 δολάρια τον Ιανουάριο του 2020 και τώρα στα 2 δολάρια) και δεν αναμένεται να αυξηθεί τουλάχιστο στο μεσοπρόθεσμο μέλλον. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα όνειρα που κάμναμε για τον μελλοντικό πλούτο από το φυσικό αέριο πρέπει να τα ξεχάσουμε. Οι επιπτώσεις της κρίσης έχουν ήδη αναγκάσει εταιρείες κολοσσούς, να αλλάξουν τα σχέδια τους. Όλες  καθυστερούν τις διατρήσεις, η δε η Exxon Mobil μιλά για διατρήσεις προς τα τέλη του 2021. Κανένας δεν είναι σίγουρος κατά πόσο όταν πλησιάσει εκείνη η περίοδος δεν θα αναβληθούν ξανά. 

 

2. Τουρισμός

Το 2019 ήταν η χρυσή χρονιά του κυπριακού τουρισμού και υπήρχε η ελπίδα ότι στη δεκαετία του 2020 η σημασία της τουριστικής βιομηχανίας θα αυξανόταν με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Πολλοί μιλούν για έναρξη της τουριστικής περιόδου στην Κύπρο τον Ιούλιο του 2020 και ίσως να ονειρεύονται και τους περσινούς αριθμούς με περίπου 500.000 τουρίστες στον κάθε ένα από τους καλοκαιρινούς μήνες –Ιούλιο, Αύγουστο, Σεπτέμβριο. Το γεγονός ότι μερικές από τις πιο μεγάλες αεροπορικές εταιρείες λόγω της κρίσης, είτε αναγκάστηκαν να κλείσουν, είτε να μειώσουν σημαντικά τις εργασίες τους και ταυτόχρονα να απευθυνθούν για βοήθεια στις κυβερνήσεις τους, είναι αρκετό για να μας πείσει ότι η ανάκαμψη του τομέα δεν μπορεί παρά να είναι αργή και βαθμιαία.  Και αυτό από πλευράς αεροπορικής κίνησης μόνο. Υπάρχουν όμως και πολλοί άλλοι παράγοντες:

1. Οι σημαντικοί περιορισμοί λόγω του κορωνοϊού που εφαρμόζουν οι διάφορες χώρες 

2. Η Κύπρος, εξαρτάται αποκλειστικά από αεροπορικές εταιρείες, σε αντίθεση με άλλες Μεσογειακές χώρες  (Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Τουρκία) που οι τουρίστες τους μπορούν να μετακινούνται διά ξηράς (αυτοκίνητα, τρένα).

3. Να μην αγνοούμε ότι η οικονομική κρίση επηρεάζει ολόκληρη την Ευρώπη, με αποτέλεσμα όσοι κατορθώσουν να ταξιδεύσουν, κατά μέσο όρο θα ξοδέψουν λιγότερα απ’ ό,τι τις προηγούμενες χρονιές. 

 

Γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους θα πρέπει, ρεαλιστικά σκεπτόμενοι και προγραμματίζοντας το μέλλον της τουριστικής μας βιομηχανίας, να αναμένουμε ότι ο αριθμός των πελατών και εισοδημάτων από τα τουριστικά καταλύματα και άλλες δαπάνες των τουριστών, μετά βίας θα μπορέσουν να φτάσουν το 2022 ή ακόμα το 2023 το επίπεδο του 2019. 

 

3. Προβλήματα ρευστότητας, ανεργίας και εισοδημάτων

Πολλοί θέλουν να πιστεύουν το 2021 θα είναι χρόνος ανάκαμψης και ανόδου. Ο κίνδυνος όμως είναι να συμβεί ακριβώς το αντίθετο. Η αύξηση της ανεργίας είναι αναμενόμενη, δεδομένης της κρίσης του τουρισμού, της μείωσης του κύκλου εργασιών σε σειρά τομών όπως ένδυση, υπόδηση, επίπλωση, αγορά αυτοκινήτου, ηλεκτρικών ειδών κ.α. Φοβάμαι παράλληλα τη στασιμότητα ή μείωση στις δαπάνες ξένων φοιτητών. Η μείωση του παγκόσμιου εμπορίου λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης είχε αρνητικές επιπτώσεις και στον τομέα της ναυτιλίας. Πιο συγκεκριμένα, ενώ το 2019 τα εισοδήματα ήταν σχεδόν 1,3 δις, το 2020 η μείωση υπολογίζεται στο 20-30% και το 2021 ακόμη μεγαλύτερη. Η μόνη ίσως εξαίρεση από τις επιχειρήσεις που θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες ή μείωση του κύκλου εργασιών τους, είναι αυτή των ηλεκτρονικών παιχνιδιών λόγω και του πολύ περισσότερου χρόνου που περνούν μικροί και μεγάλοι κλεισμένοι στα σπίτια τους.

 

4. Υπηρεσίες

Για τον ίδιο λόγο θα πρέπει να αναμένουμε ότι στην Κύπρο ο τομέας της εξυπηρέτησης ξένων εταιρειών θα αντιμετωπίσει, είτε μείωση είτε στασιμότητα του κύκλου εργασιών. Τα υπουργεία υπολειτουργούν και ένας πολύ μεγάλος αριθμός υπαλλήλων εργάζεται από τα σπίτια του με μειωμένη αποδοτικότητα. Αυτό έχει συνεπώς και τις επιπτώσεις του στην εξυπηρέτηση των πελατών. Για παράδειγμα, αναφέρεται ότι υπηρεσίες, που χρειαζόντουσαν μερικές μέρες στο παρελθόν τώρα μπορεί να πάρουν ένα μήνα και περισσότερο να υλοποιηθούν. Το Κτηματολόγιο, το γραφείο του Εφόρου Εταιρειών που ήμασταν περήφανοι στο παρελθόν για την ανάπτυξη τους και τη γρήγορη εξυπηρέτηση, τώρα παρουσιάζουν μεγάλες καθυστερήσεις. Αναμφίβολα σε κάποιο στάδιο θα πρέπει όχι απλώς να επανέλθουν στα επίπεδα που ήταν κάποτε αλλά να και βελτιωθεί η απόδοσή τους.  Όσο περίεργο και να ακούγεται, η άποψη που επικρατεί είναι ότι η εισαγωγή νέας τεχνολογίας, η προσπάθεια για μηχανογράφηση και ηλεκτρονική εξυπηρέτηση το γρηγορότερο δυνατό, κάποια στιγμή θα αποδώσει πολλά, αλλά σε πρώτο στάδιο θα οδηγήσει σε καθυστερήσεις που κανένας δεν ξέρει πόσο καιρό θα πάρει για να ξεπεραστούν. 

 

5. Απονομή δικαιοσύνης: 

Τα παράπονα για καθυστερήσεις είναι γνωστά και δυστυχώς λόγω της κρίσης η κατάσταση έχει χειροτερέψει. 

Αυτές είναι μερικές από τις επιπτώσεις. Θα μπορούσα να συνεχίσω αλλά με τα όσα έχω ήδη αναφέρει η εικόνα είναι καθαρή. Πρέπει να επικεντρώσουμε όλες μας τις δυνάμεις για να αντιμετωπίσουμε τις τεράστιες δυσκολίες και να βάλουμε τις βάσεις για ένα νέο ξεκίνημα. Με όλα αυτά θα ασχοληθώ στο άρθρο της επόμενης Κυριακής.

* Πρόεδρος Κυπριακής Δημοκρατίας 1988-1993