Το ΓΛΩΣΣΟΣΚΟΠΙΟ, στην τελευταία του έκδοση, υπέδειξε ότι η έγκλιση της προστακτικής δεν παίρνει, σε καμιά περίπτωση, αύξηση. Με άλλα λόγια, ποτέ δεν λέμε «Μαρία, υπέγραψε αυτό το έγγραφο», «Νίκο, επέλεξε ό,τι σου αρέσει», επειδή τα ρήματα «υπέγραψε» και «επέλεξε», που είναι ρηματικοί τύποι προστακτικής έγκλισης, παίρνουν εσωτερική αύξηση, ήτοι το «ε» της προπαραλήγουσας (υπ-έ-γραψε, επ-έ-λεξε), και αυτό είναι λάθος. Το ορθό είναι: «Μαρία, υπόγραψε αυτό το έγγραφο» και «Νίκο, επίλεξε ό,τι σου αρέσει». Ασφαλώς, τα ρήματα αυτά, τώρα που βρίσκονται στην προστακτική, δεν παίρνουν αύξηση (υπόγραψε, επίλεξε).
Στη σημερινή έκδοση του ΓΛΩΣΣΟΣΚΟΠΙΟΥ θα γίνει αναφορά σε ένα συνηθισμένο λάθος, που σημειώνεται στη γραφή του ρηματικού τύπου δεύτερου πληθυντικού προσώπου προστακτικής ενεργητικού αορίστου. Συγκεκριμένα, αρκετοί γράφουν «απαντείστε», «τηλεφωνείστε» και άλλα, όμως αυτό είναι λάθος. Όσοι γράφουν με αυτόν τον τρόπο το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου, μένουν με την εντύπωση πως η παραλήγουσα αυτών των ρημάτων, δηλ.απα –ντεί-στε, τηλεφω-νεί-στε, ανήκει στην κατάληξή τους, ενώ κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Αντίθετα, αυτή η παραλήγουσα αποτελεί μέρος του θέματος και, ως γνωστό, το θέμα ποτέ δεν αλλάζει. Αυτό φαίνεται, με τον καλύτερο τρόπο, στη συνέχεια. Έτσι, στα παλαιότερα Ελληνικά οι πιο πάνω ρηματικοί τύποι της προστακτικής είχαν ως εξής: Απαντήσατε, τηλεφωνήσατε. Αργότερα, με την επικράτηση της δημοτικής, αυτοί οι ρηματικοί τύποι έγιναν: Απαντήσετε, τηλεφωνήσετε, και σε μια περαιτέρω εξέλιξή τους, που ήταν η αποβολή τού «ε» της παραλήγουσας, καταλήξαμε στους τύπους «απαντήστε» και «τηλεφωνήστε», ήτοι στην παραλήγουσα έχουμε –η- και όχι –ει-. Φως φανάρι, λοιπόν, ότι η παραλήγουσα αποτελεί μέρος του θέματος και όχι της κατάληξης.
Με ανάλογη πορεία σχηματίστηκαν και οι πιο κάτω ρηματικοί τύποι δεύτερου πληθυντικού προσώπου προστακτικής ενεργητικού αορίστου: Ραντίσατε-ραντίσετε-ραντίστε, αθροίσατε-αθροίσετε-αθροίστε, κλείσατε-κλείσετε-κλείστε, διαλύσατε-διαλύσετε-διαλύστε, λύσατε-λύσετε-λύστε. Ανάλογα, λοιπόν, με την περίπτωση, στην παραλήγουσα του δεύτερου πληθυντικού προσώπου προστακτικής ενεργητικού αορίστου έχουμε –ι-, -οι-, -ει-, -υ- κ.ο.κ.
Στην περίπτωση που θα χρησιμοποιήσουμε ως προστακτική τους τύπους «να απαντήσετε», «να λύσετε», να αθροίσετε», «να ποτίσετε», «να κλείσετε» κ. ο.κ., είναι λάθος να λέμε ή να γράφουμε «να απαντήστε», «να λύστε», «να αθροίστε», «να ποτίστε», «να κλείστε». Με άλλα λόγια, δεν χρησιμοποιούμε σε τέτοιες περιπτώσεις τον συντετμημένο τύπο του ρήματος.
Στο σημείο αυτό, θεωρούμε σκόπιμο να πούμε ότι υπάρχουν ρηματικοί τύποι της οριστικής ενεστώτα της παθητικής φωνής, που πιθανόν να μπερδεύουν αρκετούς, επειδή εκφέρονται όπως κα οι ρηματικοί τύποι προστακτικής ενεργητικού αορίστου, μόνο που αυτοί γράφονται διαφορετικά. Ακολουθεί σχετικό παράδειγμα. α) Στο δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής ενεργητικού αορίστου του ρήματος «τιμωρώ» λέμε και γράφουμε: Τιμωρήστε όλα τα παιδιά, που προκάλεσαν ζημιές στην τάξη, είπε με θυμό ο διευθυντής του σχολείου στους δασκάλους. Β) Στο δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παθητικού ενεστώτος του ρήματος «τιμωρούμαι» λέμε και γράφουμε: Πιστεύω ότι, τώρα, εσείς τιμωρείστε για τα προηγούμενά σας λάθη. Στην πρώτη περίπτωση, έχουμε –η- στην παραλήγουσα του ρήματος, ενώ στη δεύτερη περίπτωση έχουμε –ει-.
Ακολουθεί ένα δεύτερο σχετικό παράδειγμα. α)Εξηγήστε με κάθε λεπτομέρεια τη νέα κατάσταση, που δημιουργήθηκε πρόσφατα, είπε ο διευθυντής στους υπαλλήλους της υπηρεσίας του, (εξηγήστε: δεύτερο πρόσωπο πληθυντικού προστακτικής αορίστου ενεργητικής φωνής του ρήματος «εξηγώ»). α) Πράγματι, εσείς οι δυο δύσκολα εξηγείστε με τους συναδέλφους σας, δήλωσε και στους δύο ένας επιστήθιος φίλος τους, (εξηγείστε: δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτος παθητικής φωνής του ρήματος «εξηγούμαι).
Από όλα όσα είπαμε και είδαμε στο σημερινό ΓΛΩΣΣΟΣΚΟΠΙΟ, φαίνεται με τον καλύτερο τρόπο ότι η σωστή χρήση της Ελληνικής δεν είναι εύκολη υπόθεση και ότι χρειάζεται συνεχής μελέτη και τριβή με αυτήν για να την κατακτήσουμε σε ικανοποιητικό βαθμό.
*Φιλόλογος
