Η κοσμοϊστορική επέτειος με τον τεράστιο αντίκτυπο στην πορεία της επιστήμης, της κοινωνίας και της ίδιας της ανθρωπότητας φαντάζει σήμερα τόσο κοντινή, αλλά και τόσο μακρινή. 
 
«Ξαφνικά, με εξέπληξε ότι εκείνο το μικροσκοπικό, όμορφο, μπλε μπιζέλι ήταν η Γη. Σήκωσα τον αντίχειρα κι έκλεισα το ένα μάτι κι ο αντίχειρας έκρυψε τον πλανήτη Γη. Δεν ένιωσα γίγαντας. Ένιωσα πολύ- πολύ μικρός». Νιλ Άρμστρονγκ (1930-2012)
 
Η 20ή Ιουλίου μπορεί να είναι μια αποφράδα ημέρα για την Κύπρο, όμως για τον 20ό αιώνα και την ιστορία της ανθρωπότητας αποτελεί ένα εξόχως σημαντικό ορόσημο. Ακριβώς πέντε χρόνια πριν από την Τουρκική Εισβολή η πρώτη επανδρωμένη αποστολή προσεδαφιζόταν δίπλα από έναν κρατήρα της Θάλασσας της Νηνεμίας και λίγο μετά, η αμερικανική σημαία κυμάτιζε στον φυσικό δορυφόρο της Γης. Κυμάτιζε, είπα; Η κίνηση αυτή του υφάσματος, που από τη NASA αποδόθηκε στην προσπάθεια του Μπαζ Όλντριν να καρφώσει τον στύλο στο σεληνιακό έδαφος, πυροδότησε και θεωρίες συνωμοσίας που ωστόσο έχουν καταρριφθεί πολιτικά και επιστημονικά και παραμένουν στο συνωμοσιολογικό επίπεδο.
 
Η ουσία είναι ότι το ημερολόγιο έγραφε 20 Ιουλίου 1969 (ξημερώματα 21ης για τη δική μας ζώνη ώρας) όταν με κάθε επισημότητα κι έχοντας στραμμένο πάνω του το παγκόσμιο ενδιαφέρον, ο Νιλ Άρμστρονγκ άφηνε το πρώτο ανθρώπινο αποτύπωμα στο απάτητο φεγγάρι εκστομίζοντας τα –προφανώς προμελετημένα- λόγια «ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα μεγάλο βήμα για την ανθρωπότητα». Η διάσημη αυτή φράση και η συγκλονιστική εικόνα που τη συνόδευε έκανε τον γύρο του μικρού μπλε πλανήτη απέναντι, μέσα από τις οθόνες εκατομμυρίων τηλεοράσεων που μετέδιδαν ζωντανά –και με καθυστέρηση μικρότερη του ενός δευτερολέπτου –το ιστορικό επίτευγμα.
 
Έχει κιόλας συμπληρωθεί μισός αιώνας από τότε που η ανθρωπότητα γύρισε σελίδα προς το μέλλον, ανοίγοντας δρόμους που λίγα χρόνια προηγουμένως υπήρχαν μόνο μέσα στα βιβλία φαντασίας. Κι αυτή η σκέψη προκαλεί δέος, αν υπολογίσει κανείς ότι έκτοτε η Ιστορία μοιάζει να κυλάει πιο αργά. Το ανθρώπινο ον δεν είχε λύσει τα προβλήματα που μάστιζαν το είδος του όταν πρωτοπατούσε εκτός Γης και δεν τα έχει λύσει ούτε 50 χρόνια αργότερα, σε μια εποχή που αναπολεί τα επιτεύγματά του και βλέπει το μέλλον με μεγαλύτερο προβληματισμό και σκεπτικισμό σε σχέση με τότε. Κι ας είχε φτάσει μόλις μερικά χρόνια πριν, το 1962, ένα βήμα πριν τον πυρηνικό όλεθρο. Αυτός είναι ίσως ένας ακόμη σημαντικός καλός λόγος για να γιορτάσει κανείς την επέτειο, μαζί με όλους τους φίλους της επιστήμης και της τεχνολογίας ανά τον κόσμο.
 
Η ιστορική αποστολή

Το Apollo 11, η πρώτη επανδρωμένη αποστολή στην επιφάνεια της Σελήνης, εκτοξεύτηκε με τον ύψους 121 μ. πύραυλο Saturn V από το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι στο νησί Μέριτ της Φλόριντα, στις 16 Ιουλίου 1969. Στο ακρωτήριο Κανάβεραλ είχε συγκεντρωθεί πάνω από ένα εκατομμύριο κόσμου για να παρακολουθήσει την κοσμοϊστορική εκτόξευση. Αρχηγός της αποστολής ήταν ο Νιλ Άρμστρονγκ και συμμετείχαν επίσης οι πιλότοι Μπαζ Όλντριν και Μάικλ Κόλινς- γεννημένοι και οι τρεις το 1930.
 
Ύστερα από 11 περιφορές, Άρμστρονγκ και Όλντριν άφησαν τον Κόλινς σε σεληνιακή τροχιά στο σκάφος διακυβέρνησης Columbia και επιβιβάστηκαν στη σεληνάκατο Eagle. Προσεληνώθηκε με δυσκολία στις 20:17:30 (ώρα Γκρίνουιτς) κι έξι ώρες μετά, στις 21 Ιουλίου και ώρα 02:56:15 ο Άρμστρονγκ κατέβηκε τις σκάλες, έδωσε έναν πήδο κι αντίκρισε μια υπέροχη, απέραντη μοναξιά, ακολουθούμενος περίπου 20 λεπτά αργότερα από τον Όλντριν. Ο κυβερνήτης κρατούσε και τη φωτογραφική, συνεπώς ο δεύτερος άνθρωπος στο φεγγάρι είχε το προνόμιο να συνδέσει εκτεταμένα την εικόνα του με τη διασημότερη αποστολή στην ιστορία της επιστήμης. 

Αφού πέρασαν περίπου δύο ώρες κι ένα τέταρτο έξω από το Eagle, κάρφωσαν τη σημαία, τοποθέτησαν μια πλακέτα, εγκατέστησαν μηχανήματα και συνέλεξαν 21,5 κιλά σεληνιακού υλικού κι έχοντας συμπληρώσει σχεδόν 24 ώρες στην επιφάνεια της Σελήνης, επανήλθαν και πρόσδεσαν στο Columbia, το οποίο τρεις μέρες αργότερα, στις 24 Ιουλίου, θα προσθαλασσωνόταν στον Ειρηνικό Ωκεανό. Το πρόγραμμα «Απόλλων» συνεχίστηκε με πέντε ακόμη επιτυχημένες αποστολές και μία αποτυχημένη, με το τριμελές πλήρωμα του Apollo 17 να είναι το τελευταίο και ο Γιουτζίν Σέρναν ο τελευταίος άνθρωπος που πάτησε στο φεγγάρι, τον Δεκέμβριο του 1972.

 

Η επέτειος

50 χρόνια μετά, η NASA και οι φίλοι της επιστήμης και της τεχνολογίας γιορτάζουν την επέτειο. Δίνεται έτσι μια σπάνια ευκαιρία να θυμηθούν οι παλαιότεροι και να γνωρίσουν οι νεότεροι τη διαδρομή που ακολούθησε ο ανθρώπινος πολιτισμός για να κατακτήσει την Σελήνη, αλλά και τους δρόμους που έχει ανοίξει μέχρι σήμερα η εξερεύνηση του διαστήματος. Στις ΗΠΑ, την Αυστραλία, την Ευρώπη, ακόμη και στην Ελλάδα διοργανώνονται εορταστικές εκδηλώσεις ενθύμησης της ιστορικής αποστολής και της επίδρασής της στην κοινωνία και την επιστήμη.

Στις ΗΠΑ εκδηλώσεις και εκθέσεις διοργανώνονται σε όλη τη χώρα, με επίκεντρο το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι, το Διαστημικό Κέντρο της NASA στο Χιούστον, αλλά και το Κέντρο Διαστήματος & Πυραύλων (μουσείο αεροδιαστημικής) στο Χάντσβιλ της Αλαμπάμα. Από εκεί και πέρα, το Μουσείο Bell στο Σεντ Πολ της Μινεσότα διοργανώνει ολόχρονα σειρά ποικίλων εκδηλώσεων υπό τον τίτλο «Year of Apollo: The Moon & Beyond». Επίσης, το Μουσείο Exploratorium του Σαν Φρανσίσκο φιλοξενεί ολόκληρο τον Ιούλιο το «Μουσείο της Σελήνης» ένα τεράστιο φωτορεαλιστικό γλυπτό μοντέλο του δορυφόρου της Γης, που φωτίζει κάθε πλαγιά και κάθε κρατήρα. Το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ φιλοξενεί μέχρι τις 3 Αυγούστου την έκθεση «Small Steps, Giant Leaps», μια συλλογή σπάνιων βιβλίων και αντικειμένων που τεκμηριώνουν την ιστορία της επιστήμης και της μηχανικής, σε σχέση με τις διαστημικές πτήσεις. Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Χάρβαρντ φιλοξενεί μέχρι τις 27 Νοεμβρίου μια μίνι διαδραστική έκθεση που επικεντρώνεται στις ιστορίες αστεριών και πλανητικών σωμάτων. Αλλά και στο Πανεπιστήμιο Πέρντιου της Ιντιάνα συνεχίζεται μέχρι τα μέσα Αυγούστου επετειακή έκθεση που εστιάζει στα αρχεία και έγγραφα του Νιλ Άρμοστρονγκ.

Από τα εκθέματα της περιοδεύουσας έκθεσης «Destination Moon: The Apollo 11 Mission» που φιλοξενείται μέχρι τις 2 Σεπτεμβρίου στο Μουσείο Πτήσεων του Σιάτλ, ξεχωρίζει ο θρυλικός θαλαμίσκος διακυβέρνησης Columbia που έφερε σώους και αβλαβείς πίσω στη Γη τους τρεις πρωτοπόρους. Η έκθεση αυτή θα εγκατασταθεί μόνιμα από το 2022 στο Εθνικό Μουσείο Αεροδιαστημικής, στην Ουάσινγκτον. Το μεγάλο αυτό μουσείο της πρωτεύουσας των ΗΠΑ, που υπάγεται στο Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν, διοργάνωσε μεταξύ 16 και 20 Ιουλίου ένα μεγάλο επετειακό φεστιβάλ, στις εκδηλώσεις του οποίου περιλήφθηκε και μια συζήτηση περί «διαστημικής διπλωματίας» με πανελίστα μεταξύ άλλων τον 89χρονο πια Μάικλ Κόλινς! Πάντως, η Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης της Ουάσινγκτον φιλοξενεί μέχρι τον Γενάρη την έκθεση «By the Light of the Moon: A Century of Lunar Photographs», που φυσικά περιλαμβάνει και φωτογραφίες που τράβηξαν αυτοπροσώπως οι Άρμστρονγκ και Όλντριν στο σεληνιακό τους ταξίδι.

Το στρατιωτικό Μουσείο Intrepid της Νέας Υόρκης διοργανώνει μια σειρά επετειακών προγραμμάτων για όλες τις ηλικίες, που εστιάζει στον παγκόσμιο θαυμασμό και τις αντιδράσεις που προκάλεσε το ιστορικό γεγονός. Θα διαρκέσουν μέχρι το Σεπτέμβριο. Οι επισκέπτες στη Νέα Υόρκη έχουν την ευκαιρία να δουν επίσης στο Μουσείο Γυαλιού Corning, μέχρι και τις 31 Ιανουαρίου 2020, την έκθεση «Journey to the Moon: How Glass Got Us There» που εστιάζει στον ρόλο που διαδραμάτισε το γυαλί στο πρόγραμμα Apollo. Μέχρι και τις 22 Σεπτεμβρίου θα διαρκέσει εξάλλου η πολύ σημαντική φωτογραφική έκθεση στο Metropolitan Museum of Art με τίτλο «Apollo’s Muse: The Moon in the Age of Photography». Παρουσιάζει οπτικές αναπαραστάσεις του φεγγαριού από τη γέννηση της φωτογραφίας μέχρι σήμερα και περιλαμβάνει ακόμη χαρακτικά, σχέδια, πίνακες, ταινίες και αστρονομικά όργανα που έχουν πετάξει στο διάστημα.

Φεστιβάλ, εκθέσεις και άλλες επετειακές εκδηλώσεις λαμβάνουν χώρα και σε σχεδόν όλη τη βρετανική επικράτεια, από το Λονδίνο, το Μπέρμιγχαμ και το Λέστερ, μέχρι το Κάρντιφ και τη Γλασκώβη.

Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών διοργάνωσε από μεταξύ 16-20 Ιουλίου εκδηλώσεις που περιλάμβαναν δράσεις, συζητήσεις, παρατηρήσεις, θεματικές ξεναγήσεις, ομιλίες και μουσική παράσταση.  Αλλά και το Ίδρυμα Ευγενίδου γιόρτασε την επέτειο με ένα μεγάλο αφιέρωμα το Σάββατο 20 Ιουλίου στο Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο, όπου είχε καλεσμένους Έλληνες επιστήμονες που εργάζονται σε ΝΑSΑ και ESA και συντονιστή τον επίτιμο διευθυντή του Πλανηταρίου, Διονύση Σιμόπουλο, τον μοναδικό Έλληνα που, ως ανταποκριτής, παρακολούθησε διά ζώσης την εκτόξευση του Apollo 11 εκείνον τον Ιούλιο του 1969.

Στην Κύπρο, ο αστροφυσικός Θανάσης Οικονόμου ήρθε ειδικά για να μοιραστεί με το κοινό προσωπικές εμπειρίες και λεπτομέρειες από την αποστολή του Apollo 11, καθώς υπήρξε ένας από τους ανθρώπους που εργάστηκαν στη NASA για τον σκοπό αυτό. Η εκδήλωση «Έτσι πατήσαμε στο φεγγάρι» φιλοξενήθηκε στο Αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου Λευκωσίας την περασμένη Τετάρτη, με διοργανωτές το Starlab Planetarium, το Πλανητάριο Θεσσαλονίκης και το Αμερικανικό τμήμα σπουδών του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Ακολούθησε συναυλία με τίτλο «Έτσι τραγουδήσαμε το Φεγγάρι…», με τραγούδια των Χατζιδάκι, Θεοδωράκη και Πλέσσα.

Φιλgood, τεύχος 233