Ο Ταγίπ Ερντογάν, αφού έχει νομιμοποιήσει τη μονοκρατορία του με σχετική τροποποίηση του συντάγματος, είναι αποφασισμένος να προχωρήσει στην υλοποίηση των νεοοθωμανικών στόχων του για αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Δεν χάνει ευκαιρία να αποκαλύπτει τις προθέσεις του. Είναι αρκετά εύγλωττα τα όσα είπε κατά καιρούς για τη Συνθήκη της Λοζάνης και το Κυπριακό. Δεν πρόκειται για στιγμιαία ξεσπάσματα μεγαλείου, προοριζόμενα, κυρίως, για εσωτερική κατανάλωση και ούτε, ασφαλώς, για λόγια χωρίς περιεχόμενο και ουσία. Οι επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας για την Κύπρο και τα νησιά του Αιγαίου, έχουν προ πολλού εκδηλωθεί και παραμένουν αναλλοίωτες. Ήταν η πολιτική τόσο των στρατοκρατών όσο και των νεοοθωμανών. Για να επιτύχει τον στόχο αυτό, η Τουρκία χρειάζεται «ζωτικό χώρο». Για την Τουρκία, μέρος του «ζωτικού χώρου» της είναι η Κύπρος και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
Αναφορικά με τα νησιά του Αιγαίου, δημόσια, οι τουρκικές απαιτήσεις εστιάζονται βασικά στα θέματα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) του Αιγαίου, της αποστρατικοποίησής των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και των λεγόμενων «γκρίζων ζωνών». Τα δυο τελευταία, έχουν «κατασκευαστεί», όπως ανέφερα και στο άρθρο μου της 28ης παρελθόντος Ιουνίου με τίτλο «Τα νησιά του Αιγαίου και η Τουρκία», από την Τουρκία για να αποτελέσουν μέρος των διαπραγματεύσεων που επιζητεί με την Ελλάδα, μέσα στα πλαίσια της προώθησης των επεκτατικών της σχεδιασμών. Όλες αυτές οι απαιτήσεις, αν ιδωθούν στο σύνολό τους, αποβλέπουν, βραχυπρόθεσμα, στον εγκλωβισμό των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και της Δωδεκανήσου σε μια τουρκική υφαλοκρηπίδα, σ’ έναν τουρκικό εναέριο χώρο και, γενικά, σ’ ένα χώρο τουρκικού στρατιωτικού ελέγχου και, μακροπρόθεσμα, στην αμφισβήτηση της ίδιας της ελληνικής κυριαρχίας πάνω στα νησιά αυτά και στην κατάληψή τους. Για να πραγματοποιηθεί το όραμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», που οι εμπνευστές του δεν κρύβουν τους στόχους τους.
Σ’ αυτό αποβλέπει η πρόσκληση για διάλογο, μετά την προσωρινή αποκλιμάκωση της κρίσης, που επιτεύχθηκε από την παρέμβαση της Γερμανίας η οποία ασκεί, αυτή τη χρονική περίοδο, την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως ανέφερα και στο προαναφερθέν άρθρο μου στις 26 Ιουνίου, η Τουρκία, για να καταστήσει ευλογοφανείς τις θέσεις της προς τρίτους, μιλάει για «πολιτικό συμβιβασμό» στο Αιγαίο. Ο συμβιβασμός είναι, πράγματι, μια συνήθης μέθοδος επίλυσης των διεθνών διαφορών. Αλλά, για ποιο πολιτικό συμβιβασμό μπορούμε να μιλούμε για το Αιγαίο; Ένας πολιτικός συμβιβασμός με την Τουρκία για τα θέματα της υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ θα θέσει τέρμα στις προαναφερθείσες βλέψεις της κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας; Τίθεται θέμα πολιτικού συμβιβασμού σε θέματα που άπτονται της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας της Ελλάδας; Αναφορικά με το πώς βλέπει έναν πολιτικό συμβιβασμό η Τουρκία, υπήρξε αρκετά αποκαλυπτικός των διαχρονικών επεκτατικών βλέψεων της Τουρκίας ο αντιπρόεδρος της Φουάτ Οκτάι σε πρόσφατη συνέντευξή του στην τουρκική εφημερίδα «Μιλλιέτ». Χωρίς περιστροφές, ανέφερε, μεταξύ άλλων: « Η Τουρκία είναι πολύ μεγάλη, για να περιοριστεί στην ηπειρωτική χώρα. Η Τουρκία είναι πολύ μεγάλη, για να κοπεί η αναπνοή της … Επομένως, η Μεσόγειος είναι η γαλάζια πατρίδα μας και η γαλάζια πατρίδα μας είναι η κόκκινη γραμμή μας. Αν κοιτάξετε στις κόκκινες γραμμές μας, υπάρχει η Κύπρος». Άλλη κόκκινη γραμμή «αφορά την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου, που πηγάζει από τις συμφωνίες που υπογράφηκαν πριν από 100 χρόνια … Αυτό είναι απαράδεκτο για την Τουρκία … Άλλωστε, αυτή τη στιγμή, σε αυτό το πλαίσιο, έχουν ξεκινήσει εργασίες νομικών διαδικασιών». Είναι προφανές ότι το θηρίο δεν εξημερώθηκε, παρά την προσωρινή αποκλιμάκωση της κρίσης.
Πολιτικός συμβιβασμός είναι δυνατός μόνο αν η Τουρκία ρητά και απερίφραστα δηλώσει τον σεβασμό της στα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Καμία χώρα δεν συμβιβάζεται σε βάρος της εδαφικής ακεραιότητάς της και της ασφάλειάς της.
Και οι αιτιάσεις της Τουρκίας, σε σχέση με την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών και τις «γκρίζες ζώνες» οι οποίες, όπως έχω προαναφέρει, έχουν κατασκευαστεί από την ίδια, θίγουν θεμελιώδη κυριαρχικά ελληνικά δικαιώματα.
Δυστυχώς, οι αδέξιοι χειρισμοί του θέματος από την κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη, επέτρεψε στην Άγκυρα να εγείρει τα πιο πάνω θέματα. Στην κρίση των Ιμίων, η κυβέρνηση Σημίτη παγιδευμένη στο δίλημμα «πόλεμος ή συμβιβασμός με ήττα», αποδέχεται με ανακούφιση την παρέμβαση του Αμερικανού υφυπουργού Εξωτερικών, Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, με το περίφημο «no ships, no troops, no flags».
Η Τουρκία, μετά την κρίση στα Ίμια, όπου διεκδικούσε ελληνικό έδαφος, προβάλλει στην εξωτερική της πολιτική τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών» και αρχίζει να «γκριζάρει» όχι μόνο τις δύο βραχονησίδες, αλλά μια σειρά από νησιά, ακόμη και κατοικημένα. Σήμερα, διεκδικεί ως δικά της τουλάχιστον 153 ελληνικές νήσους, νησίδες και βραχονησίδες στο Ανατολικό Αιγαίο.
Το επόμενο έτος, το 1997, η κυβέρνηση Σημίτη υπογράφει το ανακοινωθέν της Μαδρίτης, με το οποίο αποδέχεται ότι η Τουρκία έχει στο Αιγαίο «ζωτικά συμφέροντα που αφορούν θέματα ασφαλείας και κυριαρχίας». Ανοίγει, δηλαδή, θέματα που είχαν ρυθμίσει οριστικά οι Συνθήκες της Λωζάννης (1923) και των Παρισίων (1947) και δίδει έτσι το πρόσχημα στην Τουρκία για να προωθήσει τις διεκδικήσεις της στο Αιγαίο. Παρενθετικά, αναφέρω ότι το 1998 η κυβέρνηση Σημίτη υποκύπτει στην τουρκική (και αμερικανική) πίεση και ακυρώνει την εγκατάσταση στην Κύπρο των πυραύλων S-300 που είχε συμφωνήσει η κυβέρνηση Παπανδρέου.
Επίσης το θέμα των νησιών του Αιγαίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το Κυπριακό. Θα πρέπει, επί τέλους, οι ηγεσίες Κύπρου και Ελλάδας να συνειδητοποιήσουν ότι το Κυπριακό είναι πρόβλημα πανεθνικό. Η ασφάλεια της Κύπρου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ασφάλεια της Ελλάδας και αντίστροφα.
Όπως αναφέρω πιο πάνω, για την Τουρκία, η Κύπρος και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου αποτελούν μέρος του «ζωτικού χώρου» της. Θεωρητικός αυτού του νεοοθωμανικού ιδεαλισμού είναι ο Αχμέτ Νταβούτογλου στο βιβλίο του «Το Στρατηγικό Βάθος, Η διεθνής θέση της Τουρκία», όπου αναφέρει: «Μια Τουρκία που έχει αποκλειστεί από το Αιγαίο κι έχει περικυκλωθεί στα νότια από τη Ρωμαίικη Διοίκηση της νότιας Κύπρου σημαίνει ότι τα περιθώριά της να κάνει ένα άνοιγμα στον κόσμο έχουν περιοριστεί σημαντικά» (σελ. 267). Για την Κύπρο, χωρίς περιστροφές, αναφέρει: «Ακόμη και αν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος Τούρκος εκεί, η Τουρκία όφειλε να διατηρεί ένα Κυπριακό ζήτημα. Καμιά χώρα δεν μπορεί να μείνει αδιάφορη σε ένα τέτοιο νησί που βρίσκεται στην καρδιά του ζωτικού της χώρου» (σελ. 279).
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΖΩΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ
Για ενημέρωση των αναγνωστών, αναφέρω πως η έννοια του «lebensraum» («ζωτικού χώρου»), επινοήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1890 από το Φρίντριχ Ράτσελ, Καθηγητή της Γεωγραφίας στη Λειψία, και εξελίχθηκε από τον θεωρητικό της γεωπολιτικής Καρλ Χαουσχόφερ, για να χρησιμοποιηθεί ως η επιστημονική βάση της επεκτατικής πολιτικής που ακολούθησε η ναζιστική Γερμανία του Χίτλερ. Υπέρτατος στόχος του Χίτλερ, όταν ανέλαβε την εξουσία, ήταν η επέκταση των υφιστάμενων γερμανικών συνόρων. Δεν έχανε την ευκαιρία να διακηρύσσει ότι «η οριστική λύση βρίσκεται στην επέκταση του ζωτικού μας χώρου, και προς το χώρο των πηγών των πρώτων υλών και των αποθεμάτων τροφίμων που χρειάζεται το έθνος μας». Έτσι, αφού πέτυχε τον Μάρτιο του 1938 την «πρόσκληση» των γερμανικών στρατευμάτων να εισέλθουν στην Αυστρία, στον επόμενο μήνα, μετά από ένα κίβδηλο δημοψήφισμα, εξασφάλισε την προσάρτηση της Αυστρίας (Anschluss) από τη ναζιστική Γερμανία. Όταν ο Χίτλερ προσαρτούσε τη γειτονική του Αυστρία στο Γερμανικό τρίτο Ράιχ, ο τότε βρετανός πρωθυπουργός Τσάμπερλεϊν αρκέστηκε να δηλώσει στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι «η Κυβέρνηση παρακολουθεί στενά το θέμα». Ακολούθησε ο η κατάκτηση της Τσεχοσλοβακίας στις 15/3/1939. Ούτε η Γαλλία ούτε η Βρετανία έκαναν το παραμικρό για να σώσουν την Τσεχοσλοβακία, της οποίας την ασφάλεια και την ακεραιότητα υποτίθεται ότι είχαν εγγυηθεί. Προηγήθηκε, το Σεπτέμβριο του 1938, η Συμφωνία του Μονάχου την οποία αναγκάστηκε να αποδεχθεί και η Τσεχοσλοβακία. Στη συνέχεια, το Σεπτέμβριο του 1939, διαπράχθηκε ο διαμελισμός της Πολωνίας από τα γερμανικά και σοβιετικά στρατεύματα με βάση το περιβόητο «μυστικό πρωτόκολλο» Ρίμπεντροπ – Μολότοφ.
Ας ελπίσουμε ότι δεν θα αφεθεί από τους Ευρωπαίους εταίρους μας και τις ΗΠΑ να γιγαντωθεί το νεοοθωμανικό θηρίο, όπως συνέβηκε με το ναζιστικό. Ας ελπίσουμε ότι οι Δυτικές Δυνάμεις θα αφυπνιστούν και να συνειδητοποιήσουν ότι ο τουρκικός νεοοθωμανισμός απειλεί ζωτικά τους συμφέροντα, πολιτικά και οικονομικά, και, ως εκ τούτου, αποτελούν και αυτές σημαντικό μέρος του προβλήματος.
· Πρώην Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας και πρώην Επίτροπος Διοικήσεως
