Στη δίνη της οικονομικής αστάθειας και της παγκόσμιας ανησυχίας για την εξάπλωση του κορωνοϊού βρίσκεται τις τελευταίες μέρες η κυπριακή οικονομία και πιο συγκεκριμένα η επιχειρηματική κοινότητα. Η εξάπλωση του νέου κορωνοϊού έχει αναχθεί σε μια από τις μεγαλύτερες απειλές για την παγκόσμια οικονομία και τις διεθνείς χρηματαγορές. Από τη Wall Street μέχρι το Λονδίνο και την Ασία, τα χρηματιστήρια σε όλο τον κόσμο πέρασαν τη χειρότερη εβδομάδα τους εδώ και πολλά χρόνια.
Η ανασφάλεια είναι δηλητήριο για την αγορά. Σε μια κρίση δεν μπορείς να υπολογίσεις τον λογαριασμό. Επίσης, θα παρασυρθούν σαν τσουνάμι όλοι οι κλάδοι: η βιομηχανία της εστίασης, των αλκοολούχων ποτών και της μπύρας. Σε τοπικό επίπεδο η απαγόρευση των συναθροίσεων έχει οδηγήσει στην ακύρωση εκδηλώσεων, συναυλιών, ενώ αναβλήθηκαν ακόμα και οι ποδοσφαιρικοί αγώνες. Η αναβολή των παγκόσμιων εκδηλώσεων (είτε αθλητικών, είτε ψυχαγωγικών) φέρνει μεγάλες απώλειες σε διαφημιστικά έσοδα, σε τηλεοπτικά δικαιώματα, αλλά και σε όσους θα συμμετάσχουν.
Ενώ όλοι εστιάζουν στον τουρισμό, η εξάπλωση του κορωνοϊού θα επηρεάσει όλους τους κλάδους καθώς δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος μειωμένης ζήτησης και εξασθενημένης κατανάλωσης που οδηγούν σε χαμηλούς τζίρους και χαμηλή ρευστότητα. Αν ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού σε κάθε χώρα (και στην Κύπρο) πρέπει να μείνει σπίτι, τότε δεν θα κινηθεί το χρήμα και δεν θα υπάρξει κατανάλωση.
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ελλάδα – Κορωνοϊός: Μέτρα σε 8 άξονες για στήριξη της οικονομίας
Καμία επιχείρηση, κανένας οργανισμός και καμία κοινωνία, δεν είναι απρόσβλητες από κινδύνους που μπορούν να οδηγήσουν σε κρίση. Οι εκτιμήσεις που γίνονται για τους ρυθμούς ανάπτυξης και την πορεία της οικονομίας έρχονται να ανατραπούν από μια κρίση. Μια κρίση που είτε διαφαίνεται (π.χ. φούσκα στις τιμές ακινήτων) είτε προκαλείται από εξωγενείς παράγοντες (π.χ. η σημερινή κρίση με τον κορωνοϊό).
Κέντρα αναψυχής, εστιατόρια, μπαράκια, μπυραρίες αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα και δέχονται το πρώτο ωστικό κύμα λόγω τους πανδημίας του κορωνοϊού. Αρκετές επιχειρήσεις από τον κλάδο της μαζικής εστίασης εξετάζουν το ενδεχόμενο να παραμένουν κλειστά τα καταστήματά τους κάποιες ημέρες της εβδομάδας. Πολλά νυχτερινά κέντρα, μπαράκια και ταβέρνες ανακοίνωσαν αναστολή των εργασιών τους για μια βδομάδα. Ήδη αρκετές επιχειρήσεις από την εστίαση επεξεργάζονται το σενάριο να δώσουν αναγκαστικές άδειες σε εργαζομένους τους ενώ κάποιες άλλες την εργασία εκ περιτροπής.
Μια πρώτη εικόνα για τις μέχρι στιγμής επιπτώσεις θα έχει η ΟΕΒ μετά την ολοκλήρωση έρευνας που “τρέχει” τις ημέρες αυτές. Εν τω μεταξύ αναμένονται επιπτώσεις σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού, λόγω των καθυστερήσεων στις παραδόσεις. Στη δίνη της οικονομικής αστάθειας βρίσκεται τις τελευταίες μέρες κι ο σχεδιασμός μεγάλων πρότζεκτ στον τομέα της ενέργειας καθώς καθυστερούν οι ελεύσεις κοντέινερ με φωτοβολταικά από Κίνα. Οι επιχειρηματικές οργανώσεις έχουν ζητήσει να τους επιτραπεί χαλάρωση στις προθεσμίες.
Πιέζουν για τηλεργασία
Η προσπάθεια ανακοπής του κύματος επέκτασης του κορωνοϊού αποτελεί μία από τις μεγάλες προκλήσεις της οικονομίας και της κοινωνίας να αξιοποιήσει συστηματικά και οργανωμένα την λύση της τηλεργασίας. Πολλές εταιρείες έχουν «αναγκάσει» τους υπαλλήλους να δουλεύουν από το σπίτι. Πολυεθνικές εταιρείες, ελεγκτικοί οίκοι, τράπεζες, εταιρείες τεχνολογίας κι εταιρείες παροχής διοικητικών υπηρεσιών προέτρεψαν το προσωπικό τους για να δουλέψει από το σπίτι μέχρι να κοπάσει η «καταιγίδα». Στην παρούσα φάση της έκτακτης ανάγκης σίγουρα θα δοκιμαστούν τα αντανακλαστικά και οι αντοχές εργαζομένων και εταιρειών, των τεχνολογικών συστημάτων και των δικτύων.
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Ελλάδα: Τα πρώτα “θύματα” στην οικονομία λόγω κορωνοϊού
Σε τρικυμία η οικονομία
Το μόνο σίγουρο είναι ότι η κυπριακή οικονομία έχει μπει σε τρικυμία. Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, το 2019 ο ρυθμός ανάπτυξης ανήλθε στο 3,2%, ενώ το 2018 ο ρυθμός ανάπτυξης διαμορφώθηκε στο 4,1%. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των οίκων αξιολόγησης, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας για φέτος θα κυμαινόταν μεταξύ 2,5% και 3%. Ωστόσο, ένεκα του κορωνοϊού, της εξασθενούσας κατανάλωσης και του μειωμένου τουριστικού ρεύματος, ο ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται ότι θα κινηθεί σε χαμηλότερες ταχύτητες με μηδενικό ή αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης φέτος.
Τα σενάρια που γίνονται στο παγκόσμιο σκηνικό είναι τρία: είτε η επιδημία περιορίζεται και ελέγχεται εντός του Μαρτίου (ήπιο σενάριο και πιο απομακρυσμένο), είτε η επιδημία επεκτείνεται και στο τρίτο τρίμηνο του 2020 (δυσμενέστερο σενάριο). Το «μετριοπαθές» σενάριο θέλει την επιδημία να περιορίζεται και να ελέγχεται εντός του δευτέρου τριμήνου του 2020. Και στα τρία σενάρια, η παράταση της αβεβαιότητας και η ταχύτητα του περιορισμού της εξάπλωσης θα παίξουν καθοριστικό ρόλο.
Στο δυσμενές σενάριο, θα υπάρξουν σοβαρές επιπτώσεις στον τουρισμό και στο εμπόριο καθώς επηρεάζεται η τουριστική κίνηση κατά τη θερινή περίοδο και μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου. Η βαθύτερη επίδραση θα είναι στην κατανάλωση και στις επενδύσεις με σοβαρή επιδείνωση των προσδοκιών και του οικονομικού κλίματος. Σε αυτό το σενάριο, είναι ορατός ο κίνδυνος των απολύσεων.
Ανακουφιστικά μέτρα
Η κυπριακή Κυβέρνηση καλείται να πάρει μέτρα προκειμένου να μετριάσει τις συνέπειες και τις ζημιές που θα υποστούν οι επιχειρήσεις από τον κορωνοϊό. Η δέσμη μέτρων που επεξεργάζεται το υπουργείο Οικονομικών για να αναχαιτιστούν τα κτυπήματα που δέχεται ο τουρισμός και σταδιακά κι άλλοι τομείς της οικονομίας, λόγω του κορωνοϊού, βρίσκουν την οικονομία με πλεονάσματα €600 εκατ. για το 2019 και €237 εκατ. τον Ιανουάριο 2020.
Η αναστολή πληρωμής των τρεχουσών φορολογικών υποχρεώσεων, είναι το πρώτο από τα μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων στα οποία προσανατολίζεται η Κυβέρνηση. Όλα τα πολιτικά κόμματα, αλλά και οι επιχειρηματικές οργανώσεις ζητούν παράταση στην καταβολή των φορολογιών, ΦΠΑ, Φόρου Εισοδήματος και Κοινωνικών Ασφαλίσεων για ένα χρονικό διάστημα, μέχρι να ορθοποδήσουν και να ξεκαθαρίσει η κατάσταση με την επιδημία. Μέτρο που φαίνεται πως είτε πλήρως, είτε μερικώς θα εφαρμοστεί. Ενδεχομένως επίσης να εφαρμοστεί και ακύρωση κατάσχεσης εγγυητικών από το Τμήμα Τελωνείων σε περίπτωση που ο ΦΠΑ για προϊόντα που φτάνουν στο λιμάνι δεν πληρωθεί εντός 10 ημερών όπως ισχύει σήμερα.
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Φοβίζει ο κορωνοϊός τους επιχειρηματίες στην Κύπρο
Αναφορικά με τον πυλώνα για στήριξη των εργαζομένων και τη διατήρηση εν ζωή των επιχειρήσεων, υπάρχουν σκέψεις (και γίνονται ασκήσεις επί χάρτου για τον τελικό λογαριασμό) για επιδότηση των εργαζομένων για το διάστημα που θα βρίσκεται σε αναστολή μια επιχείρηση. Στο πλαίσιο αυτό, στην κυβέρνηση εξετάζουν να αναλάβει το Κράτος τις πληρωμές μισθών για επιχειρήσεις που υποχρεώνονται να κλείσουν.
Ωστόσο, αναζητούνται οι ασφαλιστικές δικλίδες για το πού θα περιοριστεί ο αριθμός των επιδοτουμένων. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Φ», η Κυβέρνηση προσανατολίζεται στη σύσταση ad hoc επιτροπής που θα εξετάζει την κάθε αίτηση ξεχωριστά και θα λαμβάνει αποφάσεις. Πολλές επιχειρήσεις προσανατολίζονται στην αναστολή των εργασιών τους και γι’ αυτό οι δύο υπουργοί ανακοίνωσαν ότι θα προσπαθήσουν να αποτρέψουν το κλείσιμο επιχειρήσεων και τις απολύσεις.
Αν και με τα σημερινά δεδομένα το κόστος φαντάζει μηδαμινό και πολύ περιορισμένο, στην πραγματικότητα ουδείς μπορεί να προϋπολογίσει τις συνέπειες που θα έχει για το κράτος, αν και εφόσον η κατάσταση ξεφύγει και στη χώρα μας. Όλα εξαρτώνται δηλαδή από τα πραγματικά γεγονότα και την έκταση και την ένταση που θα λάβουν τα προβλήματα στη χώρα.
Άγνωστος ο λογαριασμός
Γενικότερα, ο ευρύτερος λογαριασμός του κορωνοϊού είναι άγνωστος. Άγνωστες παράμετροι παραμένουν το ύψος του επιδόματος, η διάρκεια χορήγησης και ο αριθμός των τελικών δικαιούχων που θα προκύψουν λόγω των συνθηκών, πέραν του κόστους και όλων των άλλων δαπανών ή φροντίδων που οφείλει το Κράτος να λαμβάνει για άλλα προβλήματα ή ελλείψεις που θα εκδηλώνονται – π.χ. για φάρμακα. Ήδη, θα καλύπτει την άδεια ασθενείας σε όσους βρίσκονται υπό περιορισμό στο σπίτι.
Δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα
Όλοι οι επιχειρηματικοί φορείς αναγνωρίζουν ότι τα μέτρα που θα εξαγγελθούν δεν θα επιλύσουν το πρόβλημα, απλά θα λειτουργήσουν ανακουφιστικά, όπως τα παυσίπονα. Η υποτονική κατανάλωση, η μειωμένη προσέλευση τουριστών, αλλά και η ακύρωση εκδήλωσεων θα προκαλέσουν μεγάλες ζημιές στην εφοδιαστική αλυσίδα και στην εστίαση. Πλήγμα που δεν είχαν υποστεί ούτε το 2013. Το μεγάλο στοίχημα είναι να μην απολύσουν προσωπικό οι επιχειρήσεις, κάτι που παρατηρήθηκε το 2013.
Υποβάθμιση εκτιμήσεων
Πάντως, το ξέσπασμα του ιού έχει οδηγήσει μεγάλους οίκους και τράπεζες να υποβαθμίσουν τις εκτιμήσεις τους για την παγκόσμια ανάπτυξη. Ο συνδυασμός κορωνοϊού και πολέμου μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ρωσίας έχει οδηγήσει σε ισχυρή πτώση τις τιμές του μαύρου χρυσού. Οι επενδυτές φοβούνται ότι η χαλάρωση της παγκόσμιας ανάπτυξης θα φέρει αντίστοιχη χαλάρωση και στη ζήτηση πετρελαίου. Οι μετοχές έχουν υποστεί ένα τεράστιο πλήγμα, με τη Wall Street να έχει εισέλθει σε bear market, έχοντας, δηλαδή, υποστεί απώλειες άνω του 20%, ενώ τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια διαμορφώνονται, πλέον, σε επίπεδα ανάλογα με αυτά πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.
Άγνωστο το μέλλον για ακίνητα
Η εξάπλωση του κορωνοϊού αναμένεται να αντιστρέψει το εν γένει καλό οικονομικό κλίμα στην οικονομία και στον κλάδο των ακινήτων. Η παρατεταμένη αβεβαιότητα αποτελεί τροχοπέδη στη λήψη σοβαρών αποφάσεων καθώς η παράμετρος «ψυχολογία» είναι αυτή που επηρεάζει το ενδιαφέρον.
Η εξάπλωση του κορωνοϊού φέρνει αλυσιδωτές επιπτώσεις στον κλάδο των ακινήτων, αλλά και στην πορεία του προγράμματος των πολιτογραφήσεων. Άλλωστε, στην Κύπρο αυτοί οι δύο κλάδοι ήταν αλληλένδετοι. Με ποιαν ψυχολογία θα αποφασίσει κάποιος να αποκτήσει ένα ακίνητο, ενώ ποιος επενδυτής εν μέσω πανδημίας θα αποφασίσει να επενδύσει εκατομμύρια στη χώρα;
Αν και προς το παρόν δεν έχει επηρεαστεί ο κλάδος των ακινήτων, είναι δεδομένο πως η κτηματαγορά δεν θα βγει αλώβητη από την κρίση του κορωνοϊού. Όπως επισημαίνουν τα στελέχη της εγχώριας αγοράς ακινήτων, αυτή τη στιγμή υφίσταται πλήρες πάγωμα των αγοραπωλησιών, με τους ενδιαφερόμενους αγοραστές να τηρούν στάση αναμονής. Ωστόσο, εκτιμούν ότι θα είναι παροδικό, εάν καταφέρουν να περιορίσουν την εξάπλωση του ιού.
Ήδη, η κτηματαγορά έχει χαμηλώσει ταχύτητες, ένεκα του μειωμένου ενδιαφέροντος των ξένων αγοραστών, ενώ οι ντόπιοι αγοραστές δίνουν ψήφο εμπιστοσύνης σε ακίνητα στην πρωτεύουσα, η οποία, σύμφωνα με τα στοιχεία του Κτηματολογίου, ανεβαίνει.
Θύμησες του Η1Ν1
Ο τουριστικός κλάδος είναι πολύ ευάλωτος στις εξωτερικές συνθήκες. Επιχειρηματίες του τουριστικού κλάδου θυμούνται και τις άλλες επιδημίες που επηρέασαν την οικονομική πορεία της χώρας. Το ξέσπασμα του κορωνοϊού έφερε θύμησες της πανδημίας της γρίπης του 2009, ενώ γίνονται συγκρίσεις ανάμεσα σε επιδημίες του παρελθόντος όπως ο SARS, ο MERS, ο Ebola και η γρίπη των χοίρων.
Η τουριστική βιομηχανία της Κύπρου επηρεάστηκε αρκετά το 2009, όπως εξομολογούνται οι τουριστικοί πράκτορες, καθώς οι αεροπορικές μετακινήσεις περιορίστηκαν, ωστόσο, οι επιχειρήσεις απορρόφησαν τις οικονομικές ζημιές.
Αν και πέρσι λέγαμε ότι η πτώχευση της Thomas Cook ήταν ένας μεγάλος κίνδυνος για την οικονομία, η Κύπρος βγήκε αλώβητη. Όπως αναφέρουν παράγοντες του τουρισμού, ο όλος πανικός θυμίζει την κρίση που ξέσπασε κατά τον πόλεµο στον Περσικό Κόλπο το 1991. Η επίδραση του πολέµου στην Κύπρο ήταν πολύ πιο σηµαντική αφού το 1991 η Κύπρος είχε µείωση 11,3% στις αφίξεις τουριστών και 18% στα έσοδα από τον τουρισµό.
Δύο κρατικοί αερομεταφορείς που έβαλαν λουκέτο «έπληξαν» επίσης το τουριστικό μας προϊόν: οι Κυπριακές Αερογραμμές και η θυγατρική της, Eurocypria. Αρνητική εξέλιξη ήταν κι η αναπόφευκτη μείωση της ροής τουριστών προς την Κύπρο λόγω των πτωχεύσεων αεροπορικών εταιρειών όπως της Monarch, Germania, της Air Berlin και της Cobalt.
Το χτύπημα του κορωνοϊού στον τουρισμό
Η τουριστική βιομηχανία κλονίζεται. Η πανδημία του κορωνοϊού θέτει σε κίνδυνο έως και 50 εκατ. θέσεις εργασίας στον παγκόσμιο κλάδο ταξιδιών και τουρισμού, ενώ οι προβλέψεις της ΙΑΤΑ για ζημιές ύψους 113 δισ. δολάρια στις αερομεταφορές αναθεωρούνται έπειτα την απόφαση Ντόναλτ Τραμπ να εμποδίζει την είσοδο Ευρωπαίων πολιτών στις ΗΠΑ.
Ο Μάρτιος και ο Απρίλιος θεωρούνται χαμένοι μήνες για τον τουρισμό, ενώ όλες οι ελπίδες στηρίζονται στους καλοκαιρινούς μήνες. Ήδη έχει σημάνει συναγερμός στις τουριστικές επιχειρήσεις, ενώ πέφτουν βροχή τα profit warnings στο χρηματιστήριο. Πέρσι είχαμε 4 εκατ. αφίξεις τουριστών -νούμερο το οποίο δεν φαίνεται να το πιάνει φέτος η χώρα. Το 2020 συνεχίζεται με απώλειες δύο μηνών, ενώ η συμπερίληψη της Βρετανίας στην κατηγορία 2 για αυτοπεριορισμό προκαλεί πονοκέφαλο στους ξενοδόχους διότι είναι η κύρια τουριστική αγορά της χώρας. Κατά το 2019 επισκέφτηκαν την Κύπρο 1.330.635 Βρετανοί τουρίστες.
Το δίπολο των τουριστικών μας αγορών είναι η Ρωσία και η Βρετανία. Κι αυτή τη στιγμή, χτυπήματα πλήττουν και τις δύο αγορές. Από τη Βρετανία δεν φαίνεται να υπάρχει ζήτηση για διακοπές. Ούτε οι Κύπριοι ξενοδόχοι όμως θα τους θέλουν, εάν η βρετανική κυβέρνηση δεν πάρει μέτρα για περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού. Από την άλλη, η Ρωσία, με την χαμηλή τιμή του πετρελαίου και την αντιπαλότητα με τη Σαουδική Αραβία, θα τεθεί σε ύφεση. Κατά το 2019 επισκέφτηκαν την Κύπρο 781.856 Ρώσοι τουρίστες.
Πάντως, ο Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων Κύπρου καλεί τα μέλη του να εξετάσουν το ενδεχόμενο να κλείσουν μέχρι τέλος Απριλίου τα ξενοδοχεία, ως μέτρο αντίδρασης στις επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού στην οικονομία και κυρίως στον τουρισμό. Η Διευθύντρια του Συνδέσμου, Χρυσαίμιλη Ψηλογένη, απευθύνει κάλεσμα στα μέλη του συνδέσμου ώστε να μελετήσουν το ενδεχόμενο να κλείσουν συντεταγμένα τις ξενοδοχειακές μονάδες τους μέχρι τις 30/04/2020 πριν αναγκαστούν να κλείσουν άτακτα. Άλλωστε, το υπουργείο Εργασίας σκέφτεται να παραχωρήσει για έναν επιπλέον μήνα ανεργιακό επίδομα στους εργαζομένους.
Επίσης, ένα από τα θέματα που αφορά στον τραπεζικό κλάδο είναι τι γίνεται με τα δάνεια των ξενοδόχων, αλλά και τη ρευστότητά τους. Τα υπόλοιπα δανείων στον τομέα των ξενοδοχείων τέλος εννιαμήνου είναι €2,12 δισ., εκ των οποίων τα €227,60 εκατ. είναι μη εξυπηρετούμενα. Ήδη, ο ΠΑΣΥΞΕ είχε συνάντηση με την ηγεσία της Τράπεζας Κύπρου προκειμένου να συζητηθούν τρόποι αντιμετώπισης των άμεσων προκλήσεων που προκύπτουν στην ξενοδοχειακή βιομηχανία από το ξέσπασμα του κορωνοϊού. Πάντως, ο Διευθύνων Σύμβουλος της τράπεζας Πανίκος Νικολάου διαβεβαίωσε ότι η τράπεζα θα συνεχίσει να στηρίζει την τουριστική βιομηχανία και το κυπριακό τουριστικό προϊόν της Κύπρου γενικότερα.
