Δεν φτάνουν οι οικονομικές επιπτώσεις που προκάλεσε ο κορωνοϊός αλλά και η αβεβαιότητα που υπάρχει από το νέο κύμα του ιού, κυβέρνηση και Κεντρική Τράπεζα (ΚΤ) κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα για τη νέα προσπάθεια των αντιπολιτευόμενων κομμάτων για να μπουν στο ψυγείο οι εκποιήσεις μέχρι το τέλος Μαρτίου 2021.
Η έξαρση του ιού και η μη αποτελεσματική αντιμετώπιση του, δημιουργεί κινδύνους για απρόβλεπτες επιπτώσεις στα δημοσιονομικά της Κύπρου, οι οποίες θα επηρεάσουν και την πρόσβαση του κράτους στις αγορές και θα θέσουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του χρέους. Επίσης, η νέα προσπάθεια των νομοθετών για αλλαγές στο πλαίσιο των εκποιήσεων, όπως υποστηρίζουν οι αρμόδιες αρχές θα έχει άμεσο αντίκτυπο στην κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών.
Ουσιαστικά, η νέα προσπάθεια της Βουλής αποτελεί συνέχεια της αναστολής των εκποιήσεων που εφαρμόστηκε από τον Μάρτιο μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, καθώς και της αναστολής των δόσεων προς τις τράπεζες από τον Μάρτιο μέχρι το τέλος του χρόνου, ως μέτρα για αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την πανδημία. Αξίζει να σημειωθεί πως στην αναστολή των δόσεων εντάχθηκαν δάνεια €11,8 δισ., που αντιστοιχούν στο 52% των εξυπηρετούμενων δανείων.
Γιατί είναι επικίνδυνο
Υπουργείο, ΚΤ και τράπεζες δεν φαίνεται να έπεισαν τους βουλευτές με την επιχειρηματολογία τους πως δεν θα βγουν στο σφυρί μέχρι το τέλος του χρόνου πρώτες κατοικίες αξίας μέχρι €350 χιλ. Συγκεκριμένα, προγραμματίζονται 800 ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί και 562 φυσικοί πλειστηριασμοί, χωρίς να περιλαμβάνονται εκποιήσεις κύριας κατοικίας αξίας μέχρι €350.000. Υπάρχουν προγραμματισμένες εκποιήσεις 268 εξοχικών ακινήτων, 106 εμπορικών ακινήτων, 117 οικοπέδων και 1.071 χωραφιών. Δηλαδή, το 75% των εκποιήσεων αφορά χωράφια. Σύμφωνα με στοιχεία που έχει παραθέσει η ΚΤ, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια με εξασφάλιση κύριας κατοικίας αξίας μέχρι €350 χιλ, βρίσκονται σε καθυστέρηση, σε ποσοστό 80,6%, πέραν των 180 ημερών. Από αυτά, το 34% βρίσκεται σε καθυστέρηση από 1 μέχρι πέντε χρόνια, ενώ το 31% αυτών των κόκκινων δανείων παρουσιάζουν καθυστερήσεις πέντε μέχρι δέκα έτη και το 15,6% των δάνειων έχουν καθυστέρηση πέραν των δέκα ετών.
Παρά τις καλές προθέσεις των κομμάτων (ΑΚΕΛ, ΕΔΕΚ, Οικολόγοι και ΕΛΑΜ) που προτείνουν εκ νέου πάγωμα του νόμου, καθώς λόγω της κατάστασης πολλοί δανειολήπτες μετά δυσκολίας τα βγάζουν πέραν, κάτι τέτοιο, σύμφωνα με το υπουργείο και την ΚΤ, θα επηρέαζε τη χρηματοοικονομική σταθερότητα της χώρας και θα έβαζε περισσότερα βαρίδια στο τραπεζικό σύστημα. Προειδοποιούν πως εν μέσω της αβεβαιότητας δεν θα πρέπει θα διαταραχθεί το νομικό πλαίσιο για τις εκποιήσεις, καθώς αυτό θα εντείνει τους κινδύνους που υπάρχουν λόγω του κορωνοϊού.
Η ΚΤ θεωρεί πως οι συνεχείς αλλαγές στο νομικό πλαίσιο δεν βοηθούν, καθώς δημιουργούν αβεβαιότητα στους ξένους επενδυτές και αρνητικές αντιδράσεις από τους οίκους αξιολόγησης. Κάτι, όπως σημειώνει, που υπέδειξε το 2019 ο οίκος Moody’s, όταν η Βουλή είχε προχωρήσει σε τροποποίηση του νομικού πλαισίου για τις εκποιήσεις. Τότε, ο οίκος είχε υποστηρίξει πως οι αλλαγές στο νομικό πλαίσιο θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην προσπάθεια των τραπεζών να μειώσουν τα κόκκινα δάνεια. Επιπλέον, σημείωνε πως μια αποτυχία της μείωσης των κόκκινων δανείων θα αύξανε τις προβλέψεις των τραπεζών, κάτι που θα είχε αρνητικές συνέπειες στην πιστοληπτική ικανότητα της Κύπρου και της οικονομίας.
Σύμφωνα με την Κεντρική, η σημασία ενός αποτελεσματικού και σταθερού πλαισίου ανάκτησης χρεών αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η ΚΤ, με επιστολή της προς τη Βουλή, τονίζει πως το νομοθετικό πλαίσιο για τις εκποιήσεις παρέχει κίνητρα ώστε να αποτρέπεται η δημιουργία κουλτούρας αθέτησης των δανειακών υποχρεώσεων των δανειοληπτών που οδηγούν στην κοινωνικοποίηση των ζημιών εις βάρος των φορολογούμενων.
Στο ίδιο μήκος κύματος είναι και οι θέσεις του Υπουργείου Οικονομικών, το οποίο υποστηρίζει πως οποιαδήποτε αναστολή των εκποιήσεων προστατεύει ως επί το πλείστο τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, εις βάρος των καταθετών και των συνεπών δανειοληπτών.
Θα επιμείνουν
Πάντως, για τα κόμματα που προτείνουν τις προτάσεις νόμου η συζήτηση δεν σταμάτησε. Παρά τις προειδοποιήσεις και τις επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν από τις αρμόδιες αρχές, οι βουλευτές του ΑΚΕΛ, της ΕΔΕΚ, των Οικολόγων και του ΕΛΑΜ επιμένουν στην προώθηση των προτάσεων νόμου στην Ολομέλεια της Βουλής. Θεωρούν πως θα πρέπει να δοθεί προστασία για μερικούς ακόμη μήνες στους δανειολήπτες, καθώς οι τράπεζες ήδη απέστειλαν επιστολές για εκποίηση κύριων κατοικιών. Μάλιστα, οι θέσεις τους ενισχύονται και από τις τοποθετήσεις του Χρηματοοικονομικού Επιτρόπου Παύλου Ιωάννου, ο οποίος υποστήριξε πως λόγω της πανδημίας θα ήταν χρήσιμο η πολιτεία (κυβέρνηση και Βουλή) να προωθήσει ευέλικτους και αποτελεσματικούς μηχανισμούς στοχευμένης αναστολής των εκποιήσεων στις περιπτώσεις κύριας κατοικίας συγκεκριμένης αξίας, κύριας επαγγελματικής στέγης μικρομεσαίων επιχειρήσεων και κύριας αγροτικής υποδομής. Όπως επισημαίνει, τα πλείστα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στις τρεις συγκεκριμένες κατηγορίες έχουν μεταφερθεί είτε σε εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, είτε τυγχάνουν διαχείρισης από την ΚΕΔΙΠΕΣ. Σε σημείωμα του σημειώνει πως «πως η πιο πάνω προσέγγιση δεν φαίνεται να συνεπάγεται κινδύνους για το τραπεζικό σύστημα. Πάντως, η ίδια προσέγγιση συμβάλλει τα μέγιστα στη διαφύλαξη και της ανάπτυξης της κοινωνικής συνοχής».
Από χίλια μύρια
Η νομοθεσία για τις εκποιήσεις αποτέλεσε αντικείμενο νομικής μάχης μεταξύ της νομοθετικής εξουσίας και της εκτελεστικής. Το 2014, στο πλαίσιο της εφαρμογής του μνημονίου δημοσιονομικής αναπροσαρμογής μετά από απαίτηση των διεθνών πιστωτών, η κυβέρνηση ενίσχυσε το πλαίσιο των εκποιήσεων. Ωστόσο, η Βουλή «άλλαξε τα φώτα» του νομοσχέδιου, με αποτέλεσμα ο νόμος να κριθεί ότι δεν απέδιδε, κάτι που επηρέασε την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησε η κατάθεση προτάσεων νόμου από τα κόμματα για πάγωμα των εκποιήσεων, αναπομπές των νόμων και στη συνέχεια αναφορά τους στο Ανώτατο Δικαστήριο. Το 2018 η Βουλή ενέκρινε το νέο πλαίσιο, με το οποίο επιταχύνονται οι εκποιήσεις και το καλοκαίρι το 2019 εγκρίθηκε η πρόταση νόμου, με την οποία οι δανειολήπτες μπορούν αυθημερόν να εξασφαλίσουν δικαστικό διάταγμα για αναστολή της εκποίησης.
Τι προβλέπει το υφιστάμενο πλαίσιο
Από τον περασμένο Ιούνιο, τα δεδομένα έχουν αλλάξει για τις εκποιήσεις, καθώς το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε την αναφορά του Προέδρου της Δημοκρατίας για νόμο που ψήφισε η Βουλή σε σχέση με τις εκποιήσεις, ενώ κεντρικό ρόλο έχει πλέον ο Χρηματοοικονομικός Επίτροπος. Η νέα νομοθεσία παρέχει τη δυνατότητα προσφυγής των δανειοληπτών με μη εξυπηρετούμενα δάνεια στον Χρηματοοικονομικό Επίτροπο, για εξέταση παραπόνων τους εναντίον τραπεζών. Αν ο Επίτροπος διαπιστώνει παραβίαση του κώδικα εκ μέρους της τράπεζας, ο δανειολήπτης θα δικαιούται να προσφύγει στο δικαστήριο, το οποίο θα εκδίδει αυθημερόν διάταγμα για αναστολή της εκποίησης της ενυπόθηκης κατοικίας του ή της επαγγελματικής του στέγης.
Το Υπουργείο Οικονομικών θεωρεί πως, με τον νόμο του 2019, οι διορίες για τις εκποιήσεις επεκτείνονται πλέον στις 45 μέρες, ενώ πλέον διάταγμα παραμερισμού της ειδοποίησης της σκοπούμενης πώλησης μπορεί να ζητηθεί και από δανειολήπτες που έχουν προσφύγει στον Χρηματοοικονομικό Επίτροπο, βάσει του μέρους VIA του νόμου που αφορά τον Φορέα Εξώδικης Επίλυσης Διαφορών Χρηματοοικονομικής Φύσης και εφόσον πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια.
Παράλληλα, υποστηρίζει πως ο παραμερισμός της σκοπούμενης πώλησης δεν μπορεί να υπερβαίνει το χρονικό διάστημα του ενός μήνα ή δύο μηνών, στις περιπτώσεις που κρίνεται από τον Χρηματοοικονομικό Επίτροπο ότι συντρέχει σοβαρός λόγος. Επίσης, αναφέρεται πως αν η διαμεσολάβηση κηρυχθεί άκαρπη, ο Χρηματοοικονομικός Επίτροπος δύναται να εξετάσει κατά πόσον εφαρμόστηκαν ικανοποιητικά οι πρόνοιες του Κώδικα Συμπεριφοράς της Κεντρικής Τράπεζας για τον χειρισμό δανειοληπτών που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες και ότι σε τέτοια περίπτωση ο χρεώστης δύναται να καταχωρήσει αίτηση έφεσης στο Δικαστήριο, με σκοπό τον παραμερισμό της σκοπούμενης πώλησης για περαιτέρω ένα μήνα και 15 μέρες.
Αφήστε το να δουλέψει
Από την άλλη, η Κεντρική Τράπεζα καλεί τη Βουλή να αφήσει πρώτα να λειτουργήσει στην πράξη το νέο καθεστώς για τις εκποιήσεις, που είναι σε εφαρμογή από το καλοκαίρι, και εάν προκύψουν στην πορεία εμπόδια τότε η Κεντρική Τράπεζα (ΚΤ) θα εξετάσει στοχευμένες αλλαγές στο πλαίσιο. Υπενθυμίζεται ότι ο διοικητής της ΚΤ, Κωνσταντίνος Ηροδότου, είχε δεσμευθεί στη Βουλή ότι θα παρουσίαζε μηχανισμό διαιτησίας επίλυσης παραπόνων των συνεργάσιμων δανειοληπτών. Πριν την πανδημία του κορωνοϊού η ΚΤ είχε προχωρήσει σημαντικά στη δημιουργία του μηχανισμού, ωστόσο μετά την απόφαση του δικαστηρίου περιορίστηκε στην παρούσα φάση σε μια εναλλακτική πρόταση. Η ΚΤ θεωρεί πως θα πρέπει να αξιολογηθεί στην πράξη πώς λειτουργεί ο νόμος και, εάν διαπιστωθούν τυχόν προβλήματα, τότε την κατάλληλη στιγμή θα γίνουν στοχεύμενες τροποποιήσεις.
