Ο πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο, πως το αγροδιατροφικό σύστημα όπως λειτουργεί σήμερα δεν μπορεί να εγγυηθεί πως δεν θα υπάρχουν άνθρωποι που δεν πεινούν. Με τις τιμές όλων των αγροτικών προϊόντων να αυξάνονται καθημερινά και το φάσμα της πείνας να απειλεί όλο και περισσότερους πληθυσμούς, η κατάσταση τείνει να γίνει δραματική. Όμως, η επισιτιστική κρίση δεν προκύπτει γιατί δεν παράγεται επαρκής ποσότητα τροφής στον πλανήτη, αλλά διότι το αγροδιατροφικό σύστημα που έχουμε υιοθετήσει δεν είναι δίκαιο και ανθεκτικό, επεσήμανε στη συνέντευξή της στον «Φιλελεύθερο», η Έλενα Δανάλη, υπεύθυνη εκστρατείας για τη βιώσιμη γεωργία και διατροφή στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace.

Όπως ανάφερε η Ελληνίδα ειδικός η λύση δεν βρίσκεται στην παραγωγή μεγαλύτερων ποσοτήτων τροφίμων. Σύμφωνα με στοιχεία της Greenpeace, οι Ευρωπαίοι καταναλώνουν τη διπλάσια ποσότητα κρέατος από τον παγκόσμιο μέσο όρο, γεγονός που απαιτεί αχανείς καλλιεργήσιμες εκτάσεις και εισαγόμενες ζωοτροφές, ενώ επιπλέον στην Ευρωπαϊκή Ένωση πετιούνται κάθε χρόνο 88 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων. Επομένως, αυτό που χρειάζεται άμεση αλλαγή είναι στον τρόπο με τον οποίο παράγεται η τροφή, όπως επίσης και στην χρήση της. Σήμερα το 62% των σιτηρών που καλλιεργούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποιείται για ζωοτροφή, το 12% σε βιομηχανίες και βιοκαύσιμα και μόνο το 23% προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση. «Με λίγα λόγια άνθρωποι πεινούν σήμερα και εμείς χάρη στις πολιτικές που εφαρμόζουμε «ταΐζουμε» ζώα και αυτοκίνητα», επεσήμανε. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ουκρανία: Έχασαν τη ζωή τους άλλα 24 παιδιά στη Μαριούπολη

Λύσεις υπάρχουν, φτάνει να υπάρχει θέληση να τις εφαρμόσουμε, είπε η Έλενα Δανάλη. Οι κυβερνήσεις και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να τολμήσουν να χαράξουν αγροτικές πολιτικές επείγουσας απεξάρτησης από ορυκτά καύσιμα, χημικά, μεταλλαγμένα και λιπάσματα, μείωση ζωοτροφής, μείωση παραγωγής και κατανάλωσης κρέατος και γαλακτοκομικών. Με λίγα λόγια πρέπει να επενδύσουμε σε μια βιώσιμη γεωργία. Το μοναδικό αγροτικό μοντέλο που μπορεί να εγγυηθεί διατροφική επάρκεια, κυριαρχία και ασφάλεια είναι εκείνο που στρέφεται σε τοπικά και διαφοροποιημένα αγροδιατροφικά μοντέλα και προωθεί κατανάλωση οσπρίων, φρούτων και λαχανικών τόπου και εποχής, δηλαδή μεσογειακή διατροφή, τόσο στα σπίτια όσο και σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους εστίασης.

-Οι τιμές των τροφίμων, των λιπασμάτων και των γεωργικών προϊόντων γενικότερα έχουν σημειώσει τεράστιες αυξήσεις τους τελευταίους μήνες. Θεωρείτε πως βρισκόμαστε ενώπιον μιας παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης;

-Ταυτόχρονα με την ολέθρια ανθρωπιστική κρίση που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, όπου ήδη μετράμε άπειρα δεινά και χιλιάδες ανθρώπους που σκοτώνονται, τραυματίζονται και αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, απειλούμαστε με επιδείνωση της παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης. Ο πόλεμος επηρέασε την παραγωγή και διακίνηση των αγροτικών προϊόντων σε ολόκληρο τον κόσμο, η οποία προφανώς δεν θα έχει τον ίδιο αντίκτυπο σε κάθε χώρα και σε κάθε ήπειρο.

-Ποιοι παράγοντες βρίσκονται πίσω από τις ελλείψεις τροφίμων; Πόσο διάστημα πιστεύετε πως θα διαρκέσει η επισιτιστική κρίση;

Η Ευρώπη δεν απειλείται από επισιτιστική κρίση, τουλάχιστον όχι ακόμη. Ο φόβος πυροδοτείται από τους κολοσσούς αγροχημικών που συντηρούν προς όφελός τους ένα παράλογο και εντελώς άδικο αγροδιατροφικό σύστημα που «επιτρέπει» στον μισό πληθυσμό να πεινάει και τον άλλο μισό να πετάει. Η παγκόσμια πείνα είναι η συγκλονιστικότερη απόδειξη ότι η τροφή έχει πάψει να είναι αυτονόητο δικαίωμα για όλους και έχει μετατραπεί σε εμπόρευμα για λίγους. Αυτό πρέπει να αλλάξει.

-Ποιοι σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος από τις ελλείψεις στα τρόφιμα; Ποιες περιοχές του κόσμου αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα;

-Η επισιτιστική κρίση απειλεί και επηρεάζει κυρίως χώρες που ήδη πλήττονταν από έλλειψη τροφίμων, ένα πρόβλημα που δεν θα έπρεπε καν να υπάρχει σε έναν πλανήτη που πετάει το 30% της παραγόμενης τροφής, αξίας περίπου $940 δισεκατομμυρίων τον χρόνο.

-Τι μπορεί να κάνουν οι κυβερνήσεις και τι οι πολίτες για να αντιμετωπίσουν την επισιτιστική κρίση;

-Οι κυβερνήσεις και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να τολμήσουν να χαράξουν αγροτικές πολιτικές επείγουσας απεξάρτησης από ορυκτά καύσιμα, χημικά, μεταλλαγμένα και λιπάσματα, μείωση ζωοτροφής, μείωση παραγωγής και κατανάλωσης κρέατος και γαλακτοκομικών (η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει ούτως ή άλλως να μειώσει την κατανάλωση κρέατος κατά 71% ως το 2030 για να πετύχουμε τον στόχο της συγκράτησης της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμούς Κελσίου). Και οι πολίτες να ακολουθήσουμε μεσογειακή διατροφή, που βασίζεται στην κατανάλωση εποχικών και τοπικών φρούτων, λαχανικών και οσπρίων και τη μειωμένη κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών, η οποία μας είναι γνώριμη και οικεία και έχει αναγνωριστεί ως διατροφικό πρότυπο για την υγεία ανθρώπων και περιβάλλοντος.

-Ποιες αδυναμίες και λάθη στο αγροδιατροφικό σύστημα, θεωρείτε πως έφερε στην επιφάνεια η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία;

-Το γεγονός ότι φοβόμαστε πως άνθρωποι σε πολλές περιοχές του πλανήτη δεν θα έχουν πρόσβαση σε επαρκή και θρεπτική τροφή σε προσιτές τιμές, δείχνει πόσο ευάλωτο, άδικο, αδύναμο και παράλογο είναι το αγροδιατροφικό μας μοντέλο που συχνά δεν καταφέρνει να διασφαλίσει το βασικό μας δικαίωμα να τραφούμε. Στην Ευρώπη, ο αγροδιατροφικός τομέας διαταράχτηκε λόγω της εξάρτησης από τις ρωσικές και ουκρανικές εξαγωγές δημητριακών, σπορελαίων, λιπασμάτων και αερίου, που σταμάτησαν λόγω πολέμου. Ολόκληρος ο ευρωπαϊκός αγροτικός τομέας εξαρτάται από τις εισαγωγές φωσφορικού άλατος και ορυκτού αερίου (χρησιμοποιείται για την παραγωγή συνθετικών λιπασμάτων που αποτελούν θεμέλιο της σύγχρονης βιομηχανικής γεωργίας) από Ρωσία, καλίου από Λευκορωσία και σιτηρών και σπορελαίων από Ρωσία και Ουκρανία.

Στην Ευρώπη, ο φόβος επιδείνωσης επισιτιστικής ασφάλειας τροφοδοτείται από την αγροχημική βιομηχανία, που χρησιμοποιεί τον πόλεμο και τη διεθνή αναταραχή για να ζητήσει αύξηση της παραγωγής σε μια ήπειρο που «ταΐζει» ζώα και αυτοκίνητα, αντί για ανθρώπους. Αξίζει να πούμε ότι το 62% των σιτηρών που καλλιεργούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποιείται για ζωοτροφή, το 12% σε βιομηχανίες και βιοκαύσιμα και μόνο το 23% προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση. Θα το επαναλάβω: Άνθρωποι πεινάνε κι εμείς «ταΐζουμε» ζώα και αυτοκίνητα.

-Κατά την άποψή σας ποιες μπορεί να είναι πιθανές λύσεις για τις μεγάλες ελλείψεις τροφίμων που παρατηρούνται και που να είναι όμως και άμεσα εφαρμόσιμες;

-Τους τελευταίους μήνες, εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, διαπιστώθηκαν ξανά δύο αλληλένδετα ζητήματα που σχετίζονται με τη ζωή και την ασφάλεια όλων μας και απαιτούν επείγουσες πολιτικές λύσεις: απεξάρτηση από πετρέλαιο, φυσικό αέριο και υπόλοιπα ορυκτά καύσιμα που πυροδοτούν πολέμους και καταστρέφουν το κλίμα, και ριζική αναδιαμόρφωση του αγροδιατροφικού μοντέλου ώστε να εξασφαλίζει επαρκή, θρεπτική τροφή, σε προσιτές τιμές για όλους τους ανθρώπους του πλανήτη, να διασφαλίζει δίκαιο σταθερό εισόδημα στους παραγωγούς, ειδικά σε όσους παράγουν με αγροοικολογικές μεθόδους, και να εγγυάται διατροφική κυριαρχία και ανθεκτικότητα του αγροδιατροφικού τομέα στις πολλαπλές και αλληλένδετες κρίσεις.

Διαφοροποίηση αγροδιατροφικών μοντέλων

-Τι σημαίνει βιώσιμη γεωργία; Τι εννοούμε όταν λέμε βιώσιμη παραγωγή τροφίμων;

-Το μοναδικό αγροτικό μοντέλο που μπορεί να εγγυηθεί διατροφική επάρκεια, κυριαρχία και ασφάλεια είναι εκείνο που στρέφεται σε τοπικά και διαφοροποιημένα αγροδιατροφικά μοντέλα και προωθεί κατανάλωση οσπρίων, φρούτων και λαχανικών τόπου και εποχής, δηλαδή μεσογειακή διατροφή, τόσο στα σπίτια όσο και σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους εστίασης. 

-Ποια είναι τα πλεονεκτήματα από τη βιώσιμη γεωργία;

-Η βιώσιμη ενέργεια εξασφαλίζει επαρκή, θρεπτική τροφή, σε προσιτές τιμές για όλους τους ανθρώπους του πλανήτη, να διασφαλίζει δίκαιο σταθερό εισόδημα στους παραγωγούς, ειδικά σε όσους παράγουν με αγροοικολογικές μεθόδους, και να εγγυάται διατροφική κυριαρχία και ανθεκτικότητα του αγροδιατροφικού τομέα στις πολλαπλές και αλληλένδετες κρίσεις.

-Μπορεί η βιώσιμη γεωργία να εφαρμοστεί σε όλες τις χώρες και περιοχές; Υπάρχουν κάποιες ειδικές προϋποθέσεις που πρέπει να τηρηθούν;

-Η βιώσιμη γεωργία εξασφαλίζει το παρόν και το μέλλον της γεωργίας και της τροφής μας προστατεύοντας παράλληλα το έδαφος, το νερό, το κλίμα και τη βιοποικιλότητα του πλανήτη. Διάφορες μορφές βιώσιμης γεωργίας (βιολογική, αναγεννητική, βιοδυναμική, φυσική καλλιέργεια, περμακουλτούρα) ήδη εφαρμόζονται σε πολλά μέρη του κόσμου. Μπορώ να σας πω για την Ελλάδα, όπου υπάρχουν ήδη αγροκτήματα πρωτοπόρων αγροτών που έχουν ήδη προχωρήσει στην εφαρμογή ήπιων και βιώσιμων πρακτικών δίκαιης και ανθεκτικής γεωργίας. Η βιώσιμη γεωργία μπορεί να εφαρμοστεί οπουδήποτε και σημαίνει απεξάρτηση από χημικά και μεταλλαγμένη, καλλιέργειες προσαρμοσμένες στο κλίμα και τα εδάφη της περιοχής, κτηνοτροφία με ιδιοπαραγωγή ζωοτροφών, χωρίς μεταλλαγμένα, δημιουργία κοινοτικών επιχειρήσεων, ανάδειξη του χαρακτήρα της περιοχής και δραστική μείωση της σπατάλης.

Στην ΕΕ 88 εκατ. τόνοι τροφίμων κάθε χρόνο καταλήγουν στα σκουπίδια

-Την ίδια στιγμή που όπως έχετε ήδη αναφέρει, υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις αλλά καταγράφονται και μεγάλες σπατάλες τροφίμων. Πώς μπορεί να επιτευχθεί καλύτερη κατανομή και ταυτόχρονα να σταματήσουν οι τόσες σπατάλες;

-Στην ΕΕ πετιούνται κάθε χρόνο 88 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων. Την ώρα που εκατομμύρια ευρώ δημόσιας χρηματοδότησης χρησιμοποιούνται μέσω της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής σαν κίνητρο για παραγωγή τροφίμων και ζωοτροφών, ένα μεγάλο μέρος τους καταλήγει στα σκουπίδια. Εάν η ΕΕ µείωνε τη σπατάλη τροφίµων, θα µπορούσε να αυξήσει τη διατροφική κυριαρχία, αντί να αυξάνει τυφλά τα επίπεδα παραγωγής, συχνά εις βάρος του κλίµατος και του περιβάλλοντος. Χρειάζονται δεσµευτικοί στόχοι και τα απαραίτητα µέτρα για δέσμευση µείωσης 50% κάθε σπατάλης τροφίµων στη διαδροµή από το αγρόκτηµα ως το πιάτο µας, µέχρι το 2030.