Εκτελεστική και νομοθετική εξουσία έχουν την ευκαιρία να κληροδοτήσουν τις βάσεις για ένα σύστημα διαφάνειας, με το οποίο -φαινομενικά- θα ρυθμιστεί μια και καλή το θέμα με τα περιουσιακά στοιχεία και τα δάνεια των Πολιτικά Εκτεθειμένων Προσώπων (ΠΕΠ). Ζήτημα που εδώ και δεκαετίες συζητείται στο κοινοβούλιο χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Τώρα κατά πόσον η νέα αυτή απόπειρα θα εξελιχθεί σε ακόμη μια κίνηση εντυπωσιασμού, αυτό είναι κάτι που θα διαφανεί λίαν συντόμως.
Ο λόγος για την εγκαθίδρυση του συστήματος που θα παρέχει τη δυνατότητα στα ΠΕΠ να υποβάλλουν ηλεκτρονικά τη δήλωση των περιουσιακών τους στοιχείων. Η νέα τεχνολογία για το ευρύτερα γνωστό ως «Πόθεν Έσχες», πιθανόν να είναι έτοιμη ακόμη και τον Οκτώβριο. Μέσω του υπό ανάπτυξη συστήματος, οι πολιτικοί θα μπορούν να υποβάλλουν σε πλατφόρμα την δήλωσή τους. Αυτά σε πρώτη φάση.
Σε δεύτερη φάση, θα γίνει διασύνδεση του εν λόγω συστήματος με άλλες βάσεις δεδομένων για άντληση πληροφοριών και πραγματοποίηση αυτόματων ελέγχων. Παράλληλα, σύμφωνα με τις συζητήσεις που έγιναν στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών από το Φθινόπωρο του 2021 μέχρι και τα τέλη του περασμένου Ιουνίου (2022), θα προωθηθούν οι σχετικές τροποποιήσεις στον οικείο νόμο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Στη δημοσιότητα το Πόθεν Έσχες των βουλευτών (κατάλογος)
Όλα αυτά προκύπτουν από τα όσα διαμείφθηκαν σε επτά συνεδρίες της επιτροπής Θεσμών, στην οποία ανατέθηκε η αποστολή να διευθετήσει το μεγάλο αυτό κεφάλαιο που αφορά τις προβληματικές μέχρι τώρα δηλώσεις ΠΕΠ, αλλά και τα δάνεια που έχουν. Πρόκειται για ένα ουσιώδες κεφάλαιο, που έχει στιγματιστεί από την υποκρισία αξιωματούχων και πολιτικών. Οι οποίοι σε κάθε ευκαιρία δήλωναν την ανάγκη για διαφάνεια, αλλά στην κρίσιμη στιγμή υπεξέφευγαν.
Για την τεχνική υλοποίησης του πιο πάνω συστήματος δεσμεύτηκε ο Υφυπουργός Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, Κυριάκος Κόκκινος ενώπιον βουλευτών. Συμμετείχε σε τρεις τουλάχιστον συνεδρίες της κοινοβουλευτικής επιτροπής Θεσμών (6/10/2021, 3/11/2021 και 29/6/2022) με αντικείμενο συζήτησης για τον «Περί του Προέδρου, των υπουργών και των βουλευτών της Κυπριακής Δημοκρατίας (δήλωση και έλεγχος περιουσίας) τροποιητικού νόμου του 2021».
Ο κ. Κόκκινος, ενημέρωσε την επιτροπή ότι αναπτύσσει το εν λόγω σύστημα, σε συνεργασία με το Τριμελές Συμβούλιο που προβλέπεται στον περί Ορισμένων Δημόσια Εκτεθειμένων Προσώπων και Ορισμένων Αξιωματούχων της Κυπριακής Δημοκρα τίας (Δήλωση και Έλεγχος Περιουσίας) Νόμο[Ν.50(Ι)/2004].
Διασύνδεση και με τράπεζες
Βάσει των όσων ανέφερε, το σύστημα αυτό θα ξεγυμνώνει τα πολιτικά πρόσωπα. Για σκοπούς διενέργειας αποτελεσματικού ελέγχου των εκάστοτε υποβαλλόμενων περιουσιακών στοιχείων, προωθείται η διασύνδεση του μηχανογραφημένου συστήματος για το «πόθεν έσχες» με το Τμήμα Φορολογίας, το Τμήμα Οδικών Μεταφορών και το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, ώστε να είναι εφικτή η διενέργεια αυτοματοποιημένου ελέγχου. Το Υφυπουργείο βρίσκεται σε διάλογο με τραπεζικούς οργανισμούς προκειμένου να διασφαλιστεί και πρόσβαση σε τραπεζικούς λογαριασμούς των ΠΕΠ.
Μάλιστα, θα επιτρέπεται μόνο η ηλεκτρονική υποβολή της δήλωσης, ώστε να είναι εφικτή η εφαρμογή της μεθόδου συγκριτικής εκτίμησης περιουσιακών στοιχείων και να εντοπίζονται τυχόν διαφοροποιήσεις στην αξία των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων.
Κάθε Πολιτικά Εκτεθειμένο Πρόσωπο θα έχει δικό του προσωπικό λογαριασμό, με κώδικα πρόσβασης σε αυτό και να παρέχεται η δυνατότητα σε αυτό να καταχωρεί τυχόν διαφοροποιήσεις στα περιουσιακά του στοιχεία.
Οι επτά συνεδρίες…
Η κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών συζήτησε την επίμαχη πρόταση νόμου σε επτά συνολικά συνεδρίες, όπως σημειώσαμε. Αυτές πραγματοποιήθηκαν μεταξύ της 1ης Σεπτεμβρίου του 2021 και της 29ης Ιουνίου του 2022.
Απασχόλησε ιδιαίτερα η σύνθεση του νέου οργάνου που θα είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο του περιεχομένου της δήλωσης περιουσιακών στοιχείων υπόχρεου προσώπου, καθώς και η ανάγκη διαφύλαξης της αυτονομίας της Βουλής.
Ο δε πρόεδρος της επιτροπής, Δημήτρης Δημητρίου, κατέληξε στην ανάγκη αναθεώρησης του κειμένου της υπό συζήτησης πρότασης νόμου. Κι αυτό ώστε να ενσωματωθεί πρόνοια που αφορά στην υποβολή της προβλεπόμενης για τα υπόχρεα πρόσωπα δήλωσης ηλεκτρονικά και στη διασφάλιση ομοιομορφίας των υποβαλλόμενων στοιχείων της.
Μεταξύ άλλων ο κ. Δημητρίου κατέληξε σε κάποια σημεία τα οποία πρότεινε να θεσμοθετηθούν. Ένα απ΄ αυτό έχει να κάνει με τη διενέργεια ελέγχου του περιεχομένου της δήλωσης των περιουσιακών στοιχείων των υπόχρεων προσώπων από ανεξάρτητη επιτροπή, η οποία θα αναλάβει τη διενέργεια ελέγχου της ορθότητας του περιεχόμενου των υποβληθέντων δηλώσεων.
Επιπλέον, ανάμεσα στις προτάσεις του είναι όπως η προτεινόμενη ανεξάρτητη επιτροπή να παρέχει τεχνοκρατική στήριξη προς την Ειδική Επιτροπή για το Πόθεν Έσχες της Βουλής, κατά τρόπο που να συνεπικουρεί το έργο της τελευταίας.
Εκκρεμότητες
Οι εκπρόσωποι ελεγκτικών οίκων είχαν εκφράσει σε συνεδρία της επιτροπής την αδυναμία τους να αναλάβουν αρμοδιότητες ελέγχου της ορθότητας των περιουσιακών στοιχείων υπόχρεων προσώπων. Έτσι παραμένει σε εκκρεμότητα η σύνθεση της επιτροπής, η οποία θα αναλάβει το έργο της λογιστικής, ελεγκτικής και οικονομικής πραγματοσύνης σε σχέση με το περιεχόμενο των υποβληθέντων στοιχείων στη δήλωση υπόχρεων προσώπων. Η κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών υπογράμμισε την ουσιώδη σημασία της ανεξαρτησίας της εν λόγω επιτροπής και τον αποκλεισμό διενέργειας του εν λόγω ελέγχου από τα ίδια τα μέλη του κοινοβουλευτικού σώματος.
Ακόμη μια εκκρεμότητα έχει να κάνει με τον καθορισμό της συχνότητας υποβολής της δήλωσης των περιουσιακών στοιχείων, και ειδικότερα κατά πόσο η δήλωση περιουσιακών στοιχείων των υπόχρεων προσώπων θα υποβάλλεται ετησίως ή ανά διετία κατά την ίδια ημερομηνία υποβολής της φορολογικής δήλωσης, δηλαδή κατά την 31η Δεκεμβρίου.
Δεν υπάρχει κατάληξη κατά πόσο θα γίνεται η δημοσιοποίηση της δήλωσης των περιουσιακών στοιχείων του υπόχρεων προσώπων. Ειδικότερα, κατά πόσο η εν λόγω δημοσιοποίηση θα γίνεται κατά την ανάληψη του αξιώματος υπόχρεου προσώπου και στη συνέχεια θα δημοσιοποιείται μόνο η διαφοροποίηση των περιουσιακών στοιχείων στην περί πτωση που στο πλαίσιο συγκριτικού ελέγχου των περιουσιακών στοιχείων με προη γούμενες κατατεθείσες δηλώσεις, διαπιστωθεί ότι υπόχρεο πρόσωπο έχει περιλάβει σε κατατεθείσα δήλωση περιουσιακό στοιχείο του οποίου η πηγή δεν δικαιολογείται.
Πάντως, τα μέλη της επιτροπής δεν αντιτίθενται στη δημοσιοποίηση των περιουσιακών τους στοιχείων.
Έπαιζαν με τα κινητά, ενώ είχαν στο πιάτο τη λίστα Σταυρινάκη
Η νέα προσπάθεια της Βουλής δεν συνοδεύεται από ενθουσιασμό και προσδοκίες. Οι παλιότεροι και δη οι δημοσιογράφοι που ασχολούνταν χρόνια με το κοινοβουλευτικό ρεπορτάζ, μειδιούν με νόημα, ακούγοντας τα περί νέων προσπαθειών. Ήταν θεατές στο ίδιο έργο αρκετές φορές.
Ο έλεγχος των περιουσιακών στοιχείων πολιτικών προσώπων και γενικότερα οι μηχανισμοί για να υπάρχει διαφάνεια εν σχέσει με τις δοσοληψίες τους, πλασάρεται συνήθως σε σημαντικές (προεκλογικές λ.χ.) περιόδους είτε από τους ίδιους είτε μετά από πίεση των ΜΜΕ και μετά ξεχνιέται με ευκολία…
Τελευταία φορά που τέθηκε το θέμα ήταν την άνοιξη του 2021. Στον απόηχο των αποκαλύψεων των μη εξυπηρετούμενων δανείων Πολιτικά Εκτεθειμένων Προσώπων. Τότε είχαν δημοσιοποιηθεί δυο λίστες. Μια από την πρώην διοικήτρια της Κεντρικής Τράπεζας, Χρυστάλλα Γιωρκάτζη (δάνεια ΠΕΠ σε διάφορες τράπεζες), και μια του γενικού ελεγκτή, Οδυσσέα Μιχαηλίδη, σε σχέση με δάνεια ΠΕΠ στον πρώην Συνεργατισμό (βουλευτές και συγγενικά πρόσωπα πρώτου βαθμού).
Η ειδική ad-hoc κοινοβουλευτική επιτροπή που είχε συσταθεί, καλείτο να διερευνήσει το περιεχόμενο των λιστών. Με απλά λόγια, να λάβει στοιχεία για τα κόκκινα δάνεια των ΠΕΠ βάσει των δυο λιστών και να τα αντιπαραβάλει με τις δηλώσεις των περιουσιακών τους στοιχείων («Πόθεν Έσχες»). Να ελέγξει, δηλαδή, ποιοι ψεύδονταν. Ταυτόχρονα, η ad-hoc κοινοβουλευτική επιτροπή καλείτο να εγκαθιδρύσει μηχανισμούς αποτελεσματικού ελέγχου για το «Πόθεν Έσχες» και να συμμαζευτεί το χάλι με τις δηλώσεις που συμπληρώνονταν σαν μπακαλοδεύτερα.
Σε μια από τις συνεδριάσεις της επιτροπής τον Απρίλιο του 2021 αποφασίστηκε η ανάθεση της έρευνας για τα κόκκινα δάνεια των ΠΕΠ σε ανεξάρτητο ελεγκτικό οίκο. Επρόκειτο να επιλεγεί είτε μετά από δημόσιο διαγωνισμό, είτε με απευθείας ανάθεση. Εισηγήσεις για τους όρους εντολής των ερευνητών είχαν γίνει μόνο από πλευράς ΑΚΕΛ και Οικολόγων. Αλλά το θέμα έμεινε ως εκεί. Ακολουθούσαν οι βουλευτικές εκλογές και τα περισσότερα μέλη της Ad-hoc επιτροπής έδειξαν να βολεύονται με την ιδέα να κληροδοτηθεί η εκκρεμότητα στο νέο κοινοβούλιο που επρόκειτο να αναδειχθεί.
Η συνεδρία…
Χαρακτηριστική όλων των πιο πάνω ήταν και μια συνεδρίαση της Ad-hoc επιτροπής στις 7/4/2021, λίγες ημέρες μετά τα ευτράπελα της ολομέλειας, όπου -συμπεριληφθέντες στις λίστες με τα κόκκινα δάνεια- βουλευτές τοποθετήθηκαν δημοσίως.
Στην εν λόγω συνεδρία που ακολούθησαν της επεισοδιακής ολομέλειας, αρκετοί «έπαιζαν» με τα κινητά τους και δεν έπειθαν για την φαινομενική προθυμία τους να προωθήσουν τα υπό εξέταση ζητήματα. Παρ΄ όλο που είχαν μια μοναδική ευκαιρία να ζητήσουν την πλήρη αποκάλυψη της λίστας Σταυρινάκη.
Το θέμα είχε εγείρει ο τότε βουλευτής των Οικολόγων, Γιώργος Περδίκης. Αναφέρθηκε σε επιστολή που είχε αποστείλει τον Οκτώβριο του 2020 στην ad hoc επιτροπή της Βουλής ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου, Κωνσταντίνος Ηροδότου, ο οποίος επιβεβαίωσε επίσημα για πρώτη φορά την ύπαρξη της σχετικής λίστας.
Ο κ. Περδίκης είχε τονίσει πως «δεν γίνεται να είναι στη διάθεσή μας και να λέμε δεν τη θέλω». Κανείς, ωστόσο, δεν έδειξε διατεθειμένος να προτείνει κάποια ενέργεια για να αποκαλυφθεί αυτή η λίστα από το υπό αποχώρηση κοινοβούλιο.
Είναι ενδεικτικό ότι ο τότε πρόεδρος της Βουλής, Αδάμος Αδάμου, που προήδρευε στην ad hoc επιτροπή ανέφερε ότι δεν απομένουν πολλές μέρες για να ολοκληρώσει τη θητεία του, προσθέτοντας πως ούτε προλαβαίνει, αλλά ούτε είναι στις προθέσεις του να δημοσιοποιηθεί κι αυτή η λίστα. Ο κ. Αδάμου, εξηγώντας αυτή του την αναφορά, είχε επαναλάβει τη γνωστή του θέση πως η Βουλή «κατάντησε η συτζιά του μαύρου», θέλοντας να πει ότι όσοι θέλουν να δει το φως της δημοσιότητας κάποια σχετική λίστα, καπηλεύονται τον ρόλο της Βουλής (σ.σ. τα ίδια είχε αναφέρει και στην ολομέλεια της Βουλής πέντε ημέρες προηγουμένως).
Η θέση αυτή είχε προκαλέσει τη δυσφορία του κ. Περδίκη, ο οποίος, βέβαια, σε τοποθέτηση που είχε κάνει ενωρίτερα είχε αναγνωρίσει τη θετική στάση που είχε ο κ. Αδάμου σε σχέση με τις προηγούμενες λίστες. Χωρίς τον κ. Αδάμου, δεν θα αποκλύπτονταν.
Όσο για την περιβόητη «λίστα Σταυρινάκη» καλυπτόταν από μυστήριο ακόμα και μέχρι το 2021. Είχε δημοσιοποιηθεί αρχικά από κυπριακή ιστοσελίδα τον Μάρτιο του 2013 (27/03/2013-24h), αλλά ουδέποτε στην ολότητά της. Παρουσίαζε αρχικά γράμματα των ονομάτων Πολιτικά Εκτεθειμένων Προσώπων που είχαν διευθετήσεις δανείων σε όλα τα χρηματοοικονομικά ιδρύματα της Κύπρου.
Τις επόμενες ημέρες, δηλαδή την άνοιξη του 2013, αποσπάσματα της λίστας είχαν δημοσιευτεί στην Ελλάδα (Έθνος και Κώστα Βαξεβάνη). Τα εμπλεκόμενα ΠΕΠ τότε είχαν κάνει δημόσιες τοποθετήσεις προβάλλοντας τη θέση ότι οι διευθετήσεις των δανείων τους δεν ήταν χαριστικές, ενώ ορισμένοι είχαν απειλήσει και με αγωγές. Ποτέ, όμως, δεν δημοσιοποιήθηκαν όλα τα ονόματα…
Ο καθένας έλεγε τα δικά του
Οι βουλευτές που είχαν τοποθετηθεί στις 7/4/2021 (Παπαδόπουλος, Στεφάνου, Λιλλήκας, Μαυρίδης, Γιωργάλλας, Περδίκης), επανέλαβαν τις θέσεις που ήδη εξέφρασαν είτε οι ίδιοι είτε άλλοι εκπρόσωποι των κομμάτων τους.
Είναι ενδεικτικό ότι ο βουλευτής του ΑΚΕΛ, Στέφανος Στεφάνου, επανέφερε στο τραπέζι την πρόταση περί διεύρυνσης του έργου της επιτροπής, λέγοντας πως θα πρέπει να εξετάσει και τις εκροές κεφαλαίων στην κλειστή περίοδο πριν από το κούρεμα. Σχετική τοποθέτηση είχε κάνει και ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ Άντρος Κυπριανού στην ολομέλεια της Βουλής πέντε ημέρες προηγουμένως. Είχε δηλώσει, συγκεκριμένα, ότι στην κλειστή περίοδο των τραπεζών του 2013, άτομα από το περιβάλλον του Πρόεδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη έβγαλαν λεφτά στο εξωτερικό. Έκανε λόγο, συγκεκριμένα, για συνολικά 37,2 εκατομμύρια που βγήκαν εκτός Κύπρου στις 12 και 13 Μαρτίου του 2013.
Γενικότερα στην εν λόγω συνεδρία είχαν τεθεί θέματα όπως ο καλύτερος έλεγχος των λιστών με δάνεια ΠΕΠ, αλλά και η ανάπτυξη μηχανισμού προκειμένου οι δηλώσεις Πόθεν Έσχες των αξιωματούχων να ελέγχονται. Τονίστηκε από τον κ. Περδίκη και η ανάγκη προκειμένου τα στοιχεία της λίστας Γιωρκάτζη, όπως και της λίστας με τα δάνεια ΠΕΠ στον Συνεργατισμό να αντιπαρατεθούν με τις δηλώσεις Πόθεν Έσχες των βουλευτών. «Αυτό μπορεί να το κάνει -και δεν το λέω υποτιμητικά- κι ένας μαθητής της Γ΄ Γυμνασίου» ήταν το χαρακτηριστικό σχόλιο του κ. Περδίκη.
Η συνεδρία είχε ολοκληρωθεί με δεσμεύσεις για συγκεκριμένες ενέργειες, που έμειναν στη θεωρία, για να κληροδοτηθεί έτσι το θέμα στο νέο κοινοβούλιο.
Ο πρώτος και δεύτερος τη τάξει στην περιβόητη λίστα
Εν τέλει η λίστα Σταυρινάκη δημοσιοποιήθηκε αυτούσια σε κατοπινό στάδιο. Όπως διαπιστώσαμε από το πλήρες περιεχόμενό της που ήρθε στην κατοχή μας, τα νέα ονόματα σε σχέση με τις αποκαλύψεις του 2013 ήταν αυτά του Πρόεδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη και του Δημήτρη Συλλούρη.
Όπως σημειωνόταν, στη λίστα για τον Πρόεδρο, η Εθνική Τράπεζα το 2008 είχε προβεί σε διαγραφή ποσού 85 χιλιάδων ευρώ από επενδυτικό δάνειο που είχε κάνει η σύζυγος του πρώτου πολίτη, Άντρη Αναστασιάδου και η πεθερά του Έλσα Μουστακούδη. Επιπλέον, η ίδια τράπεζα είχε προβεί σε διαγραφή ποσού 58.0000 ευρώ, σε σχέση με επενδυτικό δάνειο της κας Αντιγόνης Νικολαΐδου, συζύγου του Δημήτρη Συλλούρη. Ο τελευταίος, κατά την επίμαχη περίοδο ήταν πρόεδρος του ΕΥΡΩΚΟ. Μετέπειτα βρέθηκε στη θέση του Πρόεδρου της Βουλής για να αποχωρήσει από τη θέση κακήν κακώς μετά το σκάνδαλο των πολιτογραφήσεων και των αποκαλύψεων του Αλ Τζαζίρα.
Πώς είχε προκύψει η περιβόητη «λίστα Σταυρινάκη»; Ο τότε ανώτερος διευθυντής της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου και μετέπειτα υποδιοικητής της (4/2/2013), Σπύρος Σταυρινάκης, με εγκύκλιό του, είχε ζητήσει απ΄ όλες τις συσταθείσες στην Κύπρο τράπεζες, να υποβάλουν λεπτομερή στοιχεία για διαγραφές δανείων αξιωματούχων χρηματοοικονομικών οργανισμών και Πολιτικά Εκτεθειμένων Προσώπων, με βάση τα δεδομένα που ίσχυαν στις 30 Σεπτεμβρίου του 2012.
