Ο Χρυσόστομος Ρουσής, M.Ed. (πρώην γυμνασιάρχης) καταγράφει γραμματικά και λεξιλογικά λάθη που ακούμε και διαβάζουμε, κάποια από τα οποία, επειδή επαναλαμβάνονται από πολλούς, τείνουν να γίνουν αποδεκτά.
Είναι σημαντικό να μιλάμε και να γράφουμε σωστά, γιατί η γλώσσα, περισσότερο από εργαλείο επικοινωνίας, είναι και τρόπος σκέψης. Η γλώσσα αντανακλά το μορφωτικό μας επίπεδο και αποτελεί μέρος της κοινωνικής μας εικόνας. Συνεπώς, πρέπει να νοιαζόμαστε για τη σωστή χρήση της γλώσσας μας: «μόνη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου» (Οδυσσέας Ελύτης) Σήμερα, όμως, αδιαφορούμε για τη σωστή χρήση της ελληνικής γλώσσας, με αποτέλεσμα να αγνοούμε βασικούς κανόνες της γραμματικής.
Ακολουθούν γραμματικά και λεξιλογικά λάθη που ακούμε και διαβάζουμε, κάποια από τα οποία, επειδή επαναλαμβάνονται από πολλούς, τείνουν να γίνουν αποδεκτά:
Η αύξηση των ρημάτων
Σε μερικά ρήματα στον παρατατικό και στον αόριστο προστίθεται στην αρχή του ρήματος ένα έ- (όταν τονίζεται), που το ονομάζουμε συλλαβική αύξηση: γράφω – έγραφα – έγραψα – γράφαμε Αλλά: θέλω – ήθελα, ξέρω – ήξερα, πίνω – έπινα – ήπια.
• Η δημοτική αποφεύγει την άτονη εσωτερική αύξηση στα σύνθετα ρήματα.
Λέμε: «Οι θέσεις συμπληρώθηκαν και όχι συνεπληρώθησαν» – «η συνεδρία επαναλήφτηκε και όχι επανελήφθη» – «απαγόρευσαν τις συγκεντρώσεις και όχι απηγόρευσαν».
Διαγράφω το λάθος: «Εξηπάτησε/Εξαπάτησε προεκλογικά τον κυπριακό λαό με υποσχέσεις». – «Παραβίασαν/Παρεβίασαν αίθουσα σχολείου για να μπουν στο διαδίκτυο».
«Εδέχοντο/Δέχονταν επισκέψεις στο ξενοδοχείο» – «εκλέχτηκε/εξελέγη πρόεδρος της τάξης» – «εξηπάτησε/εξαπάτησε την αστυνομία» – «επιδίωκε/επεδίωκε θέση στο δημόσιο» «παραβίασαν/παρεβίασαν τον εναέριο χώρο της Κύπρου» – «ανετίναξαν/ανατίναξαν τη γέφυρα του Γοργοπόταμου το 1942» – «εξάντλησε/εξήντλησε όλα τα μέσα».
Ακούμε και διαβάζουμε ρήματα στον παθητικό παρατατικό και αόριστο τής καθαρεύουσας: ανεμένετο, ελέγετο, συνεμορφώθησαν, παρήγγειλε, παρέλαβε, αντί του ορθού: αναμενόταν, λεγόταν, συμμορφώθηκαν, παράγγειλε, παράλαβε.
Λανθασμένη χρήση των επιρρημάτων “απλά” (simply) και “απλώς” (only).
«Zήτησα απλά μια πληροφορία/διευκρίνηση και τίποτε άλλο!». (Λάθος).
«Zήτησα απλώς μια πληροφορία/διευκρίνηση και τίποτε άλλο!». (Σωστό).
• Το επίρρ. “απλά” σημαίνει με απλό τρόπο, ενώ το “απλώς” σημαίνει μόνο. Διαγράφω το λάθος: «Συγχώρα στον εαυτό σου τα λάθη του παρελθόντος! Απλώς/Απλά μάθε από αυτά, ώστε να μην τα επαναλάβεις». (Νίτσε) – «Το σπίτι μου είναι επιπλωμένο απλώς/απλά, χωρίς υπερβολές» – «Ήταν απλά/απλώς μια στιγμή αδυναμίας κι όχι εθισμός».
«Ο πολίτης απλά/απλώς πληρώνει το τίμημα/κόστος του σκανδάλου». – «Τον αγαπούν όλοι, γιατί συμπεριφέρεται απλώς/απλά στον κόσμο». – «Η οικονομία δεν πρέπει να βασίζεται απλά/απλώς σε υπηρεσίες». – «Η υπόθεση τής εξαφανισθείσας γυναίκας ήταν απλώς/απλά το κερασάκι στην τούρτα».
• Σήμερα στη μεγάλη μας πλειονότητα, χρησιμοποιούμε τη λέξη “απλά” αντί “απλώς” από εσφαλμένη αντίληψη της έννοιας της δημοτικής. (Μπαμπινιώτης)
Είναι σημαντικό να μιλάμε και να γράφουμε σωστά, γιατί η γλώσσα, περισσότερο από εργαλείο επικοινωνίας, είναι και τρόπος σκέψης. Η γλώσσα αντανακλά το μορφωτικό μας επίπεδο και αποτελεί μέρος της κοινωνικής μας εικόνας. Συνεπώς, πρέπει να νοιαζόμαστε για τη σωστή χρήση της γλώσσας μας: «μόνη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου» (Οδυσσέας Ελύτης) Σήμερα, όμως, αδιαφορούμε για τη σωστή χρήση της ελληνικής γλώσσας, με αποτέλεσμα να αγνοούμε βασικούς κανόνες της γραμματικής.
Ακολουθούν γραμματικά και λεξιλογικά λάθη που ακούμε και διαβάζουμε, κάποια από τα οποία, επειδή επαναλαμβάνονται από πολλούς, τείνουν να γίνουν αποδεκτά:
Η αύξηση των ρημάτων
Σε μερικά ρήματα στον παρατατικό και στον αόριστο προστίθεται στην αρχή του ρήματος ένα έ- (όταν τονίζεται), που το ονομάζουμε συλλαβική αύξηση: γράφω – έγραφα – έγραψα – γράφαμε Αλλά: θέλω – ήθελα, ξέρω – ήξερα, πίνω – έπινα – ήπια.
• Η δημοτική αποφεύγει την άτονη εσωτερική αύξηση στα σύνθετα ρήματα.
Λέμε: «Οι θέσεις συμπληρώθηκαν και όχι συνεπληρώθησαν» – «η συνεδρία επαναλήφτηκε και όχι επανελήφθη» – «απαγόρευσαν τις συγκεντρώσεις και όχι απηγόρευσαν».
Διαγράφω το λάθος: «Εξηπάτησε/Εξαπάτησε προεκλογικά τον κυπριακό λαό με υποσχέσεις». – «Παραβίασαν/Παρεβίασαν αίθουσα σχολείου για να μπουν στο διαδίκτυο».
«Εδέχοντο/Δέχονταν επισκέψεις στο ξενοδοχείο» – «εκλέχτηκε/εξελέγη πρόεδρος της τάξης» – «εξηπάτησε/εξαπάτησε την αστυνομία» – «επιδίωκε/επεδίωκε θέση στο δημόσιο» «παραβίασαν/παρεβίασαν τον εναέριο χώρο της Κύπρου» – «ανετίναξαν/ανατίναξαν τη γέφυρα του Γοργοπόταμου το 1942» – «εξάντλησε/εξήντλησε όλα τα μέσα».
Ακούμε και διαβάζουμε ρήματα στον παθητικό παρατατικό και αόριστο τής καθαρεύουσας: ανεμένετο, ελέγετο, συνεμορφώθησαν, παρήγγειλε, παρέλαβε, αντί του ορθού: αναμενόταν, λεγόταν, συμμορφώθηκαν, παράγγειλε, παράλαβε.
Λανθασμένη χρήση των επιρρημάτων “απλά” (simply) και “απλώς” (only).
«Zήτησα απλά μια πληροφορία/διευκρίνηση και τίποτε άλλο!». (Λάθος).
«Zήτησα απλώς μια πληροφορία/διευκρίνηση και τίποτε άλλο!». (Σωστό).
• Το επίρρ. “απλά” σημαίνει με απλό τρόπο, ενώ το “απλώς” σημαίνει μόνο. Διαγράφω το λάθος: «Συγχώρα στον εαυτό σου τα λάθη του παρελθόντος! Απλώς/Απλά μάθε από αυτά, ώστε να μην τα επαναλάβεις». (Νίτσε) – «Το σπίτι μου είναι επιπλωμένο απλώς/απλά, χωρίς υπερβολές» – «Ήταν απλά/απλώς μια στιγμή αδυναμίας κι όχι εθισμός».
«Ο πολίτης απλά/απλώς πληρώνει το τίμημα/κόστος του σκανδάλου». – «Τον αγαπούν όλοι, γιατί συμπεριφέρεται απλώς/απλά στον κόσμο». – «Η οικονομία δεν πρέπει να βασίζεται απλά/απλώς σε υπηρεσίες». – «Η υπόθεση τής εξαφανισθείσας γυναίκας ήταν απλώς/απλά το κερασάκι στην τούρτα».
• Σήμερα στη μεγάλη μας πλειονότητα, χρησιμοποιούμε τη λέξη “απλά” αντί “απλώς” από εσφαλμένη αντίληψη της έννοιας της δημοτικής. (Μπαμπινιώτης)
Βιβλιογραφικές πηγές:
• Αναγνωστοπούλου Ι. , Μπουσούνη Λ., Το λέμε σωστά; To γράφουμε σωστά; Αθήνα 2006.
• Τριανταφυλλίδη Μανόλη, Νεοελληνική Γραμματική, Αθήνα 1993.
• Παπαζαφείρη Ι., Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας, Αθήνα 1988
