Ο Μισέλ Μπαρνιέ, ο αρχιδιαπραγματευτής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Brexit είναι – με όρους Βρυξελλών – το ισοδύναμο ενός ροκ σταρ. Για τρία χρόνια, ο αγέρωχος 68χρονος Γάλλος “ξεσκονίζει” τους όρους αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει την ενότητα των υπόλοιπων 27 μελών της Ένωσης. Πρόκειται για έναν πραγματικό Survivor του Έπους του Brexit.
Το γεγονός ότι ο Μπαρνιέ βρίσκεται ακόμη στο πόστο του λέει πολλά: παρά τις προσδοκίες ότι οι Βρετανοί θα έκαναν τους πολυδιασπασμένους Ευρωπαίους “κιμά” κατά τη διαπραγμάτευση, η ΕΕ παρέμεινε ενωμένη, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο “ανακύκλωσε” δύο πρωθυπουργούς, τρεις υπουργούς αρμόδιους για το Brexit και αρκετές απόπειρες να πετύχει μια πιο βολική για το ίδιο συμφωνία εξόδου από το μπλοκ των “28”.
Τα δύσκολα, ωστόσο, είναι ακόμη μπροστά. Με την ΕΕ να είναι έτοιμη να δείξει στους Βρετανούς την πόρτα – έχοντας εξασφαλίσει τους βασικούς στόχους της ρύθμισης των οικονομικών υποχρεώσεων του Ηνωμένου Βασιλείου, της αποφυγής της επιστροφή σε σκληρά σύνορα στην Ιρλανδία και την προστασία των δικαιωμάτων των Ευρωπαίων πολιτών που ζουν στο ΗΒ – ο Μπαρνιέ και η ομάδα του πρέπει τώρα να διαπραγματευτούν μια νέα συμφωνία ορισμού των μελλοντικών εμπορικών δεσμών με τους ενοχλητικούς, αλλά ισχυρούς Βρετανούς γείτονες της ΕΕ.
Η απώλεια του Ηνωμένου Βασιλείου δεν είναι απώλεια μεγέθους Λιχτενστάιν: το Σίτι του Λονδίνου είναι το κυριότερο χρηματοοικονομικό κέντρο της Ευρώπης. Το Ηνωμένο Βασίλειο πραγματοποιεί εμπορικές συναλλαγές αξίας περίπου 600 δισεκατομμυρίων λιρών με την υπόλοιπη ΕΕ κάθε χρόνο. Η χώρα αντιπροσωπεύει επίσης περίπου το 40% της στρατιωτικής δύναμης του μπλοκ. Υπάρχει ένα κίνητρο να μείνει κανείς κοντά στη Βρετανία.
Η πρόκληση για τον Μπαρνιέ είναι ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι πλέον μόνο εταίρος, αλλά και “ανταγωνιστής στην πόρτα μας”, όπως ανέφερε η Άνγκελα Μέρκελ. Μέσα στην ΕΕ, οι Βρετανοί είχαν συγκεκριμένες υποχρεώσεις: την ελεύθερη ροή αγαθών και κεφαλαίων, την υιοθέτηση αυστηρών προτύπων από τα παιδικά παιχνίδια έως τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και μια κοινή εμπορική πολιτική με 27 άλλες χώρες. Εκτός της ΕΕ, οι Βρετανοί θα είναι ελεύθεροι – θεωρητικά – να καθορίσουν τους δικούς τους κανόνες.
Τι πρόκειται να συμβεί εάν οι Brexiteers αποφασίσουν ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντικαταστήσουν την απώλεια του ακώλυτου εμπορίου με τον μεγαλύτερο εμπορικό τους εταίρο, το μπλοκ της ΕΕ, είναι η περικοπή των φόρων και το να βάλουν νερό στο κρασί τους, περιορίζοντας τα πάντα, από το ρυθμιστικό πλαίσιο στον χρηματοοικονομικό τομέα έως την αυστηρή τήρηση των προτύπων όσον αφορά στα τρόφιμα; Οποιαδήποτε συμφωνία, σε αυτή την περίπτωση, θα αποτελούσε για την ΕΕ κερκόπορτα για βρετανικό εμπορικό ντάμπινγκ.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η κύρια μέριμνα του Μπαρνιέ πρόκειται να είναι η διαπραγμάτευση του ζητήματος των μη δασμολογικών εμποδίων για το εμπόριο του Ηνωμένου Βασιλείου – και όχι οι δασμοί αυτοί καθ’ αυτοί. “Η πρόσβαση στις αγορές μας θα είναι ανάλογη με τις δεσμεύσεις που θα έχουν αναληφθεί προς τους κοινούς κανόνες”, προειδοποίησε τον Οκτώβριο ο Γάλλος. Εάν ο Μπόρις Τζόνσον θέλει μια εμπορική συμφωνία μηδενικών ποσοστώσεων και μηδενικών δασμών, αυτό σημαίνει μηδενική απόκλιση από την ΕΕ όσον αφορά το περιβάλλον, τα δικαιώματα των εργαζομένων ή ακόμη και τις κρατικές ενισχύσεις.
Αυτό δεν αποτελεί φτηνό τακτικισμό από πλευράς Βρυξελλών. Αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της ΕΕ είναι η ενιαία αγορά της και η ικανότητά της να εξάγει τους κανόνες της σε όλο τον κόσμο. Το λεγόμενο “Effect των Βρυξελλών” θα μοιάζει περισσότερο με αντικατοπτρισμό εάν οι Brexiteers περάσουν τις θέσεις τους σε μια μελλοντική συμφωνία.
Ο Τζόνσον, ο οποίος εξασφάλισε νωρίτερα μέσα στον Δεκέμβριο μεγάλη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, δεν θα κάνει τα πράγματα εύκολα. Έχει αποκλείσει μια πιθανή παράταση της πολύ σφιχτής προθεσμίας των 11 μηνών για τις συνομιλίες εν όψει μιας εμπορικής συμφωνίας ΗΒ – ΕΕ, ελπίζοντας ότι ο συνδυασμός της πίεσης του χρόνου στις Βρυξέλλες και η εξάτμιση των αντι-Brexit φωνών στο κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου θα του δώσει διαπραγματευτικό ατού. Η αλαζονεία του Τζόνσον συνδέεται επίσης με την περιφρόνηση του Ντόναλντ Τραμπ προς την ΕΕ και την υποστήριξη από πλευράς του μιας εμπορικής συμφωνίας μεταξύ των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ωστόσο ο Μπαρνιέ έχει κι αυτός τα δυνατά χαρτιά του. Ο “βαρύς” κύριος από τη Σαβοΐα, ο οποίος συγκρίνει συχνά τις διαπραγματεύσεις με πεζοπορία στο βουνό, θα επιμείνει στην υπομονετική του προσέγγιση. Οι πιθανότητες είναι μαζί του ως προς το γεγονός ότι, σε έναν χρόνο από σήμερα, η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου δεν θα είναι λιγότερο συνδεδεμένη με την ΕΕ σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα.
Οι βρετανικές εξαγωγές οικονομικών και νομικών υπηρεσιών προς το μπλοκ, αξίας περίπου 60 δισεκατομμυρίων λιρών ετησίως, θα εξαρτηθούν από το εάν η ΕΕ θεωρεί ότι η ρυθμιστική ευθυγράμμιση Λονδίνου – Βρυξελλών είναι επαρκής. Οι διασυνοριακές ροές δεδομένων του ΗΒ, οι εξαγωγές χημικών προϊόντων και οι εφοδιαστικές αλυσίδες των αυτοκινητοβιομηχανιών στο Ην. Βασίλειο θα είναι εξίσου ευάλωτες. Και οι νέοι αλλαξοπιστήσαντες υπέρ του Τζόνσον ψηφοφόροι στα πάλαι ποτέ “κάστρα” του Εργατικού Κόμματος δεν είναι πολύ πιθανό να ενθουσιαστούν με την πιθανότητα να μπορεί κανείς να “ανατινάζει” τα εργασιακά τους δικαιώματα κατά το δοκούν. Το Brexit, από μόνο του, είναι δύσκολο να άρει τις θετικές συνέπειες του “Effect των Βρυξελλών”.
Τελικά εκείνο που θα έχει τη μεγαλύτερη σημασία θα είναι η ικανότητα του Μπαρνιέ να διατηρήσει την ειρήνη εντός ΕΕ, χωρίς αυτή να επηρεαστεί από τους “παλικαρισμούς” του Τζόνσον. Ο Μπαρνιέ θα ταξιδεύει τακτικά στις 27 πρωτεύουσες των κρατών-μελών, θα χρησιμοποιήσει τη διαφάνεια ως τρόπο εξασφάλισης μιας κοινής γραμμής και θα επικαιροποιεί την ενημέρωσή του προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προκειμένου να αποφύγει τυχόν εκπλήξεις της τελευταίας στιγμής.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, θα έχουμε μια απότομη ανάβαση. Ειδικά καθώς το καμπανάκι θα αρχίσει να χτυπά και από την αύξηση των δασμών των ΗΠΑ σε προϊόντα της ΕΕ, προκειμένου η Ουάσινγκτον να αποσπάσει τις δικές της εμπορικές παραχωρήσεις από πλευράς των Βρυξελλών. Οι πολιτικές διαιρέσεις μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου, την ίδια ώρα, εκτείνονται σε πλήθος ζητημάτων.
Ο Μπαρνιέ θα πρέπει να δείξει ότι μπορεί να μετακινεί τα βουνά και ταυτόχρονα να τα σκαρφαλώνει.
Του Lionel Laurent
Πηγή: Bloomberg View
