H πρόσφατη επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου στην Κύπρο δεν απευθυνόταν μονάχα στους εντόπιους εκκλησιαστικούς θεσμούς ή την επίσημη κυπριακή πολιτεία, αλλά και στον απλό λαό, εάν με αυτή τη λέξη εννοούμε «την οικουμένην άπασαν» των προβλημάτων, των θλίψεων, των σπαραγμών και φυσικά των ελπίδων και των οραματισμών για έναν καλύτερο κόσμο διαλόγου και καταλλαγής. Οι αρνητές μιας τέτοιας επίσκεψης εμμένουν αναδρομικά και ομνύουν στο όνομα του Μάρκου Ευγενικού, καθώς επικαλούνται τη θεολογική βάση και τα γεγονότα εκείνης της εποχής. Κατ’ ουσίαν ανασύρουν από την ιστορία τις εκατέρωθεν υστερίες (Ορθοδόξων και Καθολικών) χωρίς τον αναγκαίο υπομνηματισμό, συδαυλίζοντας αξεπλήρωτους θεολογικούς και πολιτικούς λογαριασμούς.
Η Κύπρος έχυσε προ αιώνων τα ορθόδοξα δάκρυά της μπροστά στο μαρτύριο των δεκατριών μοναχών της Καντάρας που αρνήθηκαν να υποκύψουν στην αδυσώπητη πίεση του Καθολικισμού. Ίσως θα έπρεπε ο Πάπας Φραγκίσκος να ζητήσει τη συγγνώμη μας. Αλλά γιατί δεν το έπραξε ο προηγούμενος Πάπας Βενέδικτος, όταν ήλθε στην Κύπρο το 2010; Γιατί άραγε οι ιεράρχες που αρνήθηκαν να παραστούν στην υποδοχή του Φραγκίσκου δεν απέστρεψαν το πρόσωπό τους και από τον Βενέδικτο; Φαντάζουν λογικά ερωτήματα σ’ εκείνον που στοχάζεται ή μελαγχολεί για την προσφυγιά σωμάτων και ψυχών. Αρκεί να θυμηθούμε τον Πατριάρχη Μόσχας και Πασών Ρωσιών, που χαρακτήρισε τη μετατροπή σε τζαμί της Αγίας Σοφίας ως «Θεία Τιμωρία» για την ύβρη του Οικουμενικού Πατριαρχείου να παραχωρήσει Τόμο Αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας!
Για καθεμιά ιστορία μπορούν να υπάρξουν ποικίλες ερμηνευτικές επιλογές και αιτολογήσεις. Οι Ορθόδοξοι μπορούμε να οχυρωθούμε πίσω από τους Πατέρες. Όμως εκείνοι μετέτρεπαν τον λόγο σε ζώσα πραγματικότητα, που δεν είναι άλλη από την Αγάπη. Ας επικαλούνται λοιπόν οι επτά ιεράρχες που δεν τίμησαν αδελφικά την κάθοδο του Πάπα Φραγκίσκου στην Κύπρο εξηγήσεις που αναξέουν πληγές. Προφανώς και ο ίδιος ο Πάπας θα έχει τους δικούς του Καρδιναλίους που δεν θα συμφωνήσουν με την ταπεινή του στάση να ασπαστεί το χέρι και τον σταυρό του Προκαθημένου της Κυπριακής Εκκλησίας του Αποστόλου Βαρνάβα. Η προσκυνηματική του επίσκεψη στα χώματα της Κύπρου, που γνώρισαν τα βήματα των Αποστόλων Παύλου, Μάρκου και Βαρνάβα, και φυσικά και του Λαζάρου, αλλά και του αμέτρητου πλήθους αγίων που περικοσμούν το μαρτυρικό μας νησί, θα μπορούσε να ιδωθεί υπό το πνεύμα της Αγάπης και της χριστιανικής αδελφοσύνης.
Καθιστώντας ο Πάπας το πρόσωπό του ενεργό στην εμπράγματη χριστιανοσύνη, επαλήθευε τη σοφή διατύπωση του Χένρι Ντέιβιντ Θόρο: «Καμία σκοπιμότητα, κανένας νόμος, κανένα κράτος, καμιά Εκκλησία δεν είναι και ούτε μπορεί να είναι ισοδύναμες με έναν άνθρωπο». Ούτε φυσικά και ο Πάπας μπορεί να υπερβαίνει την αξία του ανθρώπου, αν και μορφοποιείται, προς τιμήν του, σε Πάπα των Φτωχών κυκλοφορώντας μ’ ένα μικρό αυτοκίνητο κι ένα φθηνό στο χέρι του ρολόι. Σίγουρα αυτή του η πράξη περιέχει βαθύτερο συμβολισμό: στοχεύει να δείχνει τον δρόμο στο καθολικό ιερατείο -αν μη και στην πολύτροπη εμπορική «Τράπεζα του Αγίου Πνεύματος»- υποδεικνύοντας στην πράξη ότι η επανάσταση ξεκινά από μέσα, από την ανατροπή του ίδιου του εαυτού μας, που οφείλει να προσαρμοστεί με την πηγή της θυσίας.
Κάποιοι έχουν την εντύπωση πως ο Πάπας παρεμβαίνει στα δικά μας οικόπεδα του ανθρωπισμού, διαλαλώντας την ευχή: «Αυτό το νησί, σημαδεμένο από μια οδυνηρή διαίρεση, να γίνει με τη χάρη του Θεού ένα εργαστήριο αδελφοσύνης». Ίσως θαρρούν πως παραπήρε θάρρος για να πει: «Εδώ στην Κύπρο αναπνέω λίγο από τη χαρακτηριστική ατμόσφαιρα των Αγίων Τόπων, όπου η αρχαιότητα και η ποικιλία των χριστιανικών παραδόσεων εμπλουτίζουν τους προσκυνητές». Ότι αυτοχρίστηκε προσκυνητής ή ότι ξεκαθάρισε πως «ο αριθμός των ανθρώπων που φτάνουν στο νησί ξεπερνά την ικανότητα αποδοχής, ενσωμάτωσης, στήριξης» και «πρέπει να καταλάβουμε τα όρια». Και πως ακόμη εγκαρδίωσε τους πρόσφυγες: «Δεν είστε ξένοι, αλλά είστε συμπολίτες των αγίων και επίσης μέλη του οίκου του Θεού». Κάποιοι ενοχλούνται, όχι πάντως η φωτεινή διευθύντρια των Φυλακών, που του χάρισε χειροποίητο βιολί κρατουμένου –υπενθύμιση και χρέος πως έφτασε ο καιρός να μαθητεύσει, σαν άνθρωπος που αγγίζει τη χορδή της ψυχής, στη μουσική των ουρανίων σφαιρών.
Όλα, φτωχούλη Φραγκίσκε, είναι ιστορία και πολιτισμός. Είναι συμβολικά σημάδια διάχυσης Αγάπης, πέρα από την πίστη σε παγιωμένα σχήματα κι εγκόσμιες καταστάσεις. Είναι δηλαδή ένα βήμα πέρα από τη φράση του Αποστόλου Παύλου «δει με και Ρώμην ιδείν». Ή, κατ’ αντίθετη φόρα, μια επαναστροφή μέσω του ελληνικού μας χώρου προς αυτό που ο Τάκης Παπατσώνης αποκαλεί «Αισθητική Οικονομία προνομιούχων και περιούσιων λαών». Γιατί, στα μέρη τα δικά μας, έχει και η πίστη την περιουσία των βασάνων της, το αποθεματικό των δακρύων της που ολοένα ογκούται στο φως της ελπίδας και της Αγάπης. Είμαστε όλοι συλλειτουργοί και συνυπεύθυνοι. Ας μην επιτρέψουμε στο πνεύμα να μωρανθεί και να καταπέσει. Να μην επανέλθει στην αρχέγονη βαριά του ύλη, στους ήλους και στα σφυριά του. Σταθμίζοντας την Ιστορία με λύπη κι ευσπλαχνία, μπορούμε να έχουμε για όλα κατανόηση και υπομονή. Άλλωστε έχουν περάσει μόλις 2000 χρόνια μ.Χ.
