Άρθρο του Υπουργού Εξωτερικών Νίκου Χριστοδουλίδη στην ειδική έκδοση του Φιλελεύθερου: «Η επόμενη μέρα – Πώς προχωρούμε»
Οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή με τις ενισχυμένες συνεργασίες των κρατών στη βάση μιας θετικής προσέγγισης, δημιουργούν την υποδομή, όταν οι πολιτικές συνθήκες το επιτρέπουν, να θεσμοθετήσουν τη συνεργασία τους, ιδρύοντας έναν Περιφερειακό Οργανισμό Ασφάλειας και Συνεργασίας, χωρίς αποκλεισμούς, χωρίς εξαιρέσεις
Σε μια εποχή κατά την οποία, λόγω της πανδημίας, τα κράτη στρέφουν την πλάτη στην πολυμέρεια, επιλέγοντας μοναχικούς δρόμους, οι ομονοούσες χώρες της περιοχής δημιουργούν ένα κοινό αφήγημα, εργαζόμενοι από κοινού για την προώθηση ενός οράματος συνεργασίας, ειρήνης, σταθερότητας και ευημερίας
Οι εξελίξεις τα τελευταία χρόνια σε διεθνές επίπεδο, όπως, μεταξύ άλλων, η οικονομική κρίση, το μεταναστευτικό, η αύξηση της ξενοφοβίας, η τρομοκρατία και οι επιπτώσεις από τις κλιματικές αλλαγές, τείνουν να αμφισβητήσουν καλά θεμελιωμένες αρχές του διεθνούς συστήματος, όπως αυτές είχαν, σε μεγάλο βαθμό, γίνει αποδεκτές από όλους τους διεθνείς δρώντες, ειδικότερα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Οι εν λόγω προκλήσεις οδήγησαν αριθμό κρατών, ανάμεσα σε άλλα, σε μια έντονη πολιτική εσωστρέφεια, στην ενεργοποίηση αντανακλαστικών αυτοπροστασίας και στην επιλογή μοναχικών δρόμων για αντιμετώπισή τους. Η παγκόσμια εμφάνιση της πανδημίας του κορωνοϊού το 2020 ενίσχυσε, δυστυχώς, την εν λόγω τάση, οδηγώντας ακόμα περισσότερο τα κράτη να αναζητούν εθνικές λύσεις και να ακολουθούν μοναχικούς δρόμους.
Παρά το ότι οι εν λόγω προσεγγίσεις φαίνεται να υιοθετούνται από όλο και περισσότερα κράτη, αποτελεί γεγονός ότι τέτοιες συνταγές δεν φαίνονται ικανές να προσφέρουν μόνιμες λύσεις, και κατ’ επέκταση αμφισβητείται η αποτελεσματικότητά τους. Ως εναλλακτική επιλογή για αντιμετώπιση των πολλαπλών διεθνών και περιφερειακών προκλήσεων, η πλειοψηφία των χωρών στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής ακολουθεί ένα διαφορετικό μοντέλο που επικεντρώνεται προς την κατεύθυνση εμπέδωσης κουλτούρας συνεργασίας και πολυμέρειας.
Οι εξελίξεις στην περιοχή το 2020 επιβεβαιώνουν την προαναφερθείσα διαπίστωση, αφού αποδεικνύουν πέραν πάσης αμφιβολίας την έντονη πεποίθηση των κρατών της περιοχής στην εν λόγω προσέγγιση και ότι, παρά τη γενικότερη τάση ενίσχυσης του απομονωτισμού που παρατηρείται σε διεθνές επίπεδο, επιλέγουν τον δρόμο της συνεργασίας. Ενδεικτικά αναφέρω αριθμό εξελίξεων του τελευταίου έτους, που αποδεικνύουν ότι παρά τις διεθνείς και περιφερειακές προκλήσεις, τα πλείστα κράτη της περιοχής προσεγγίζουν διαφορετικά τις εξελίξεις και υιοθετούν διαφορετικές πρακτικές αντιμετώπισής τους:
- Η υπογραφή στις 22 Σεπτεμβρίου του Καταστατικού που ιδρύει το Ενεργειακό Φόρουμ στο Κάιρο, στο οποίο συμμετέχουν ως μέλη η Αίγυπτος, η Κύπρος, η Ελλάδα, το Ισραήλ, η Παλαιστίνη, η Ιορδανία και η Ιταλία.
- Η συνέχιση, ενίσχυση και επέκταση των Τριμερών Συνεργασιών στην περιοχή που σε ad hoc και θεματική βάση διευρύνονται και με άλλες χώρες. Υπενθυμίζω προς αυτήν την κατεύθυνση τη συνάντηση στο Κάιρο των Υπουργών Εξωτερικών Αιγύπτου, Κύπρου, Ελλάδας, Γαλλίας και Ιταλίας και την πολυμερή συνάντηση, μέσω τηλεδιάσκεψης εν μέσω πανδημίας, με τη συμμετοχή της Κύπρου, της Ελλάδας, της Αιγύπτου, της Γαλλίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.
- Η απόφαση που λήφθηκε για τη σύσταση Μόνιμης Γραμματείας των Τριμερών Συνεργασιών στη Λευκωσία και λειτουργίας της εντός του 2021.
- Η υπογραφή της Διακρατικής Συμφωνίας για τον αγωγό EastMed στην Αθήνα ανάμεσα στην Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ.
- Η πρόσφατη συμφωνία της Κυπριακής Δημοκρατίας με τις ΗΠΑ για σύσταση στην Κύπρο Περιφερειακού Κέντρου Εκπαίδευσης (CYCLOPS) για την ασφάλεια εδάφους, ανοιχτής θαλάσσης και λιμένων.
- Η ομαλοποίηση των σχέσεων του Ισραήλ με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν.
- Η έναρξη διαπραγματεύσεων ανάμεσα στο Ισραήλ και τον Λίβανο για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων τους, προκειμένου να αρθούν τα εμπόδια στην εκμετάλλευση υδρογονανθράκων σε μια δυνητικά πλούσια σε αποθέματα θαλάσσια περιοχή.
- Η πολυεθνική αεροναυτική άσκηση «ΜΕΔΟΥΣΑ 2020», η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο της τριμερούς συνεργασίας Κύπρου, Ελλάδος και Αιγύπτου, με τη συμμετοχή το 2020 και της Γαλλίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.
Τα όσα προανέφερα είναι μόνο μερικές ενδεικτικές περιφερειακές εξελίξεις που δείχνουν τη φιλοσοφία των κρατών στην ευρύτερη περιοχή και τη θεώρησή τους προς τον πιο αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης των σημερινών προκλήσεων αλλά και καλύτερης αξιοποίησης των προοπτικών που υπάρχουν. Την ίδια στιγμή, εξελίξεις που έχουν ήδη τροχοδρομηθεί, διμερούς και πολυμερούς φύσεως, το αμέσως επόμενο διάστημα, εντός του 2021, θα ενισχύσουν την προσέγγιση υπέρ των περιφερειακών συνεργασιών και συνεργειών. Μια παράλληλη ενδεικτική εξέλιξη με ιδιαίτερη σημασία, αποτελεί το γεγονός ότι πέραν της περιφερειακής συνεργασίας σε διακρατικό επίπεδο, παρατηρείται ταυτόχρονα ενίσχυση των σχετικών περιφερειακών συνεργασιών και από μη κρατικούς δρώντες, όπως ο ιδιωτικός τομέας, τα πανεπιστημιακά ιδρύματα και άλλοι, που χρησιμοποιούν ως υποδομή, ως βάση και ως κινητήρια δύναμη, τις διακρατικές συνεργασίες που αναπτύσσονται.
Χωρίς αμφιβολία, οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή με τις ενισχυμένες συνεργασίες των κρατών, πάντα στη βάση μιας θετικής προσέγγισης, δημιουργούν την υποδομή, όταν οι πολιτικές συνθήκες το επιτρέπουν, για όλα τα κράτη της περιοχής να θεσμοθετήσουν τη συνεργασία τους, ιδρύοντας έναν Περιφερειακό Οργανισμό Ασφάλειας και Συνεργασίας, χωρίς αποκλεισμούς, χωρίς εξαιρέσεις, στη βάση μιας θετικής προσέγγισης και με ελάχιστες προϋποθέσεις τον σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο, τη δέσμευση για σχέσεις καλής γειτονίας και τον σεβασμό της κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας κάθε χώρας.
Η σύσταση ενός τέτοιου Περιφερειακού Φόρουμ Συνεργασίας ως μακροπρόθεσμος στόχος και όταν οι πολιτικές εξελίξεις και δεδομένα το επιτρέψουν, όχι μόνο θα καλύψει ένα κενό, αφού η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής είναι ίσως η μόνη στον κόσμο στην οποία δεν υπάρχει ένας τέτοιος σχηματισμός, αλλά δύναται να λειτουργήσει και ενισχυτικά στην αντιμετώπιση προβλημάτων και προκλήσεων που απειλούν και επηρεάζουν αρνητικά όλους μας, ενώ θα ενισχύσει και τις προοπτικές καλύτερης και πιο αποτελεσματικής αξιοποίησης των ευκαιριών που υπάρχουν στην περιοχή μας. Ταυτόχρονα, μια τέτοια εξέλιξη θα στείλει ένα θετικό μήνυμα σε διεθνές επίπεδο σε μια περίοδο που η σημασία και προστιθέμενη αξία των συνεργασιών και της πολυμέρειας αμφισβητούνται, προσφέροντας με αυτόν τον τρόπο μια εναλλακτική επιλογή στην ολοένα αυξανόμενη παγκόσμια τάση απομονωτισμού.
Αναμφίβολα, σε μια εποχή κατά την οποία, λόγω της πανδημίας, τα κράτη στρέφουν την πλάτη στην πολυμέρεια, επιλέγοντας μοναχικούς δρόμους, οι ομονοούσες χώρες της περιοχής ακολουθούν διαφορετικό δρόμο, δημιουργώντας ένα κοινό αφήγημα, με θετική προσέγγιση, και εργαζόμενοι από κοινού για την προώθηση ενός οράματος συνεργασίας, ειρήνης, σταθερότητας και ευημερίας στην ευρύτερη περιοχή. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, στέλνουν και ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς εκείνες τις χώρες της περιοχής, οι οποίες αποτελούν την μειοψηφία, επιλέγοντας την αντιπαράθεση και τη διπλωματία των κανονιοφόρων μιας παρελθούσας εποχής, ότι τέτοιου είδους πρακτικές δεν δύναται να προσφέρουν μόνιμες λύσεις ούτε μακροπρόθεσμη εξυπηρέτηση εθνικών στόχων. Παράλληλα, μέσα από την ανάδειξη της θετικής προσέγγισης και των σχέσεων καλής γειτονίας στη βάση του Διεθνούς Δικαίου, ως ελάχιστα προαπαιτούμενα της συνεργασίας τους, τα κράτη της περιοχής εκφράζουν την ετοιμότητά τους να εργαστούν με όλες τις χώρες, χωρίς τους όποιους αποκλεισμούς.
